Platon: Eflatun
Marsu🧠 Dünyamızı Şekillendiren Fikirler
⏱ Ortalama Okuma Süresi 3 dk.
Sokrates'in öğrencisi ve ilk Akademi'nin kurucusu olan Platon, Batı felsefe tarihine önemli katkılarda bulunmuştur. Alfred North Whitehead da bir söyleminde Batı felsefe tarihinin en güvenilir tasvirlerinin Platon'un dipnotları olduğunu belirtmiştir.
Platon'un düşünce tarzını tüm hatlarıyla incelemek kolay olmayacaktır. Düşüncelerini İdealar Kuramı üzerine yazan Platon, evrenin varlığından somut olarak bahsedilmeyeceğini çünkü gerçekliğin ancak duyularımızın algıladığından ibaret olduğunu belirtir.
Platon'a göre, pek çok at, kedi, köpek çeşidi olsa da tüm bunlar "at", "kedi", "köpek" vb. evrensel biçimlerle uyum içerisindedir. Aynı şekilde insanlar da kendi içinde çeşitlik gösterse de evrensel bir "insan" biçiminden bahsedilebilir. Başka bir deyişle varlıklar, içerisinde bulundukları bu evrensel grupların yansıması niteliğindedir. İlerleyen zamanlarda bu görüş doğrultusunda insanlar, tanrının da bir yansıması olduğuna inanmış ve bu görüş Hristiyan düşünce üzerinde etkili olmuştur.
Platon'un Formlar (İdealar) Teorisi maddi cisimlerle sınırlı değildir. Güzellik, adalet, gerçek, gibi evrensel soyut kavramlar ve sayı veya sınıf gibi matematiksel kavramlar için de ideal biçimlerden söz etmek mümkündür. Matematik alanında da oldukça önemli çalışmalar yürüten Platon'un etkisi, günümüzdeki çalışmalarda da güçlü bir biçimde hissedilmektedir.
Platon'un en tartışmalı ve en bilindik çalışması olan İdealar Teorisi, ideal devlet konusuna da değinir. Platon, adaletin doğasını ve değerini anlamaya yönelik bir araştırmanın sonucunda, doğumdan itibaren yönetim ve liderlik konusunda eğitilmiş elit bir sınıfın önderlik ettiği ütopik bir toplum vizyonu sunmaktadır. Toplumun geri kalanını ise askerler ve sıradan halk oluşturmaktadır. Platon'a göre, ideal devlet için ideal vatandaş, yeteneklerini tüm toplumun yararı için en iyi ve kesintisiz bir şekilde kullanacak olan vatandaştır.
İdeal devlette kişisel özgürlük ya da bireysel haklar düşünülemez. Her şey devletin bütününün menfaati için yöneticiler tarafından sıkı bir şekilde denetlenmeledir. Bu durum, Bertrand Russell'ın da aralarında bulunduğu birçok ismin Platon'u komünist ya da sosyalist ilkeler vasıtasıyla elit ve totaliter bir rejimi onaylamakla suçlamasına neden olmuştur. Günümüzde de bu iddiaların tartışmaya açık olduğu düşünülebilir fakat önemli olan, Platon'un devlet anlayışında bu şekilde örgütlenmeyi önermesinin altında yatan nedenleri anlamaktır.
Devlet, toplumun ideal işleyiş biçimini keşfetme girişimidir. Platon da devletin örgütlemenin ideal bir yolu olduğunu düşünüyordu. İdeal toplumun, komşularından daha güçlü ve düşmanları tarafından ele geçirilemez olacağına inanan Platon'un bu konuda Atina, Sparta ve diğer Helenistik şehir devletleri arasında sık sık gerçekleşen çatışmalardan da önemli dersler çıkardığını söylemek yanlış olmayacaktır. Adalet kavramına da oldukça önem veren bu toplumda, gerçekleştirilen tüm çalışmalar yalnızca belirli bir sınıfın değil de bütün toplumun yararını amaç ediniyordu. Platon'un ideal devlet anlayışının geçmişte ve günümüzde birçok destekçisi bulunsa da, bu anlayışa karşı çıkacak birçok çalışma da bulunmaktadır.
Platon'un ''Devlet'' kitabını, gönderinin altındaki yorum kısmında bulabilirsiniz.
📌 Düşünürler Serisi - 1: Sokrates
✔️ Düşünürler Serisi - 2: Platon
📌 Düşünürler Serisi - 3: Aristoteles
📌 Düşünürler Serisi - 4: Diyojen
📌 Düşünürler Serisi - 5: Thomas More
📌 Düşünürler Serisi - 6: David Hume