Jacobite İsyanları (1689-1746)
Editör: Seydunaa📚 Kategori: Tarih / Politika
⏱️ Ortalama okuma süresi 3 dk.
Jacobite İsyanları, 1688 darbesi ile tahtından olup Fransa'ya kaçmak zorunda kalan İngiltere Kralı, James Stuart ve soyunun tekrar İngiliz tahtına oturtmak amacıyla çıkan isyanlardır.
1688 darbesi, ülkesinde yeni bir mutlakiyet düzeni kurmak ve Protestanlığı benimseyen I. James'in aksine Katolikliği benimsemek niyetinde olan İngiltere Kralı II. James'in; Yahudi sermayesinden beslenen İngiliz aristokrasisi ve yeni palazlanmakta olan burjuvazinin ittifakı sonucunda tahttan indirilme olayıdır. James'in yerine tahta geçirilen damadı Hollandalı Willem Orange, destekçilerinin isteğine uygun olarak Yahudi sermayesini tamamen serbest bırakmıştır. Darbeden sonra Abraham del Banco Bankası ve Londra borsası kurulmuştur. Olayın ironik kısmı ise, demokrasi tarihinin dönüm noktası olarak kabul edilen bu olaydan sonra İskoçya'nın iç bağımsızlığına son verilmesi, İrlanda'da ise Protestan zulmünün şiddetinin artmasıdır. Tahttan indirilen James ise Fransa'ya sığınmış, sonra da İrlanda'ya gelerek Katolik destekçilerinden bir ordu toplamış ve tahtını geri almaya çalışmış fakat başarısız olmuştur. II. James'ten sonra oğlu ve torunu da İngiltere tahtını geri almak için İskoçları isyana teşvik etmişlerdir.
Jacobite kelimesi, James'in Latince karşılığı olan Jacobus'dan (Yakup) gelir ve James taraftarı anlamına gelmektedir. Jacobiteler; İskoç klanları, ruhbanlar, yerli Katolikler ve Toryler (İrlandalı haydutlar-eşkıyalar... İngiltere'de bugünkü muhafazakar partinin kökeni buradan gelmektedir) arasından kendilerine taraftar bulmuşlardır.
Birinci Jacobite İsyanı, 1688 darbesinden hemen sonra çıkar. Bonnie Dundee namıyla ünlenen Claverhouse Kontu John Graham komutasındaki güçler İskoçya'da isyan bayrağını açarken James, İrlanda'ya Fransız destekli bir çıkartma yaparak Katoliklerden oluşan bir ordu kurar ancak Graham'ın Killicrankie Savaşında ölümü (1689) ile İskoçya'da silahlı direniş sona erer. İrlanda'da ise James'in ordusu Willem Orange tarafından Boyne muharebesinde bozguna uğratılır (1691). Böylece ilk Jacobite İsyanı başarısızlıkla sona erer.
1701 yılında James'in ölümünden sonra oğlu James Francis Edward Stuart (III. James) Fransa ve İspanya tarafından tanınır. 1708 yılında başarısız bir isyan girişiminden sonra III. James 1715 yılında Fransız ve İspanyol destekli bir orduyu Earl of Mar komutasında İngiltere'ye çıkartır ve mağlubiyetle biten Preston ve Sheriffmuir savaşları sonunda bu ordu da bozguna uğratılır. 1719 yılında İspanyol destekli son bir istila denemesinin ardından James ümitlerini kaybederek Roma'ya gider.
Son Jacobite İsyanı, 1745 yılında gerçekleşir. III. James'in genç oğlu Charles Edward Stuart, Fransa ve İngiltere'nin savaşta olmasından faydalanarak İskoçya'ya gider ve klanlardan bir ordu toplayarak Londra üzerine yürüyüşe başlar.
Stuart önderliğindeki Jacobiteler, Prestonpans ve Falkirk'de kazandıkları iki önemli zaferle önceki isyanlara göre kazanmaya daha yakın bir tablo çizer ancak Jacobite ordusu Culloden Savaşında (1746) yok edilir. Prens Charles tekrar Fransa'ya sığınır, Fransa'dan da Roma'ya geçer ve ömrü Roma'da noktalanır.
1746 başarısızlığından sonra Jacobite davası ciddi bir siyasi hareket olmaktan çıkarak bazı radikallerin savunduğu uç bir muhalefete dönüşür. Geriye başarısızlığın bedelini büyük eziyetlerle ödeyen iki ulus, İskoçlar ve İrlandalılar kalır.
1689'da tahttan indirilen Kral James taraftarlarının önderliğinde başlayıp Culloden yenilgisiyle son bulan, başta siyasi bir hareket olan bu isyanlar her defasında hüsranla sonuçlanmış, Jacobiteler ve Jacobitizm de marjinal bir muhalefet olarak tarihe geçmiştir.