دارایی‌ها در ترازنامه
به اموال و یا منابع اقتصادی که متعلق به یک شرکت است و درنتیجه مبادلات و فرایندهای گذشته ایجادشده و انتظار می‌رود در آینده منافع اقتصادی ایجاد کند، دارایی می‌گویند. برای اینکه یک آیتم در ترازنامه جزو دارایی‌های شرکت محسوب گردد، باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- منبع اقتصادی باشد. یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد.
- در تسلط مالکانه واحد تجاری باشد.
- قابل‌تبدیل به پول باشد.
انواع دارایی‌ها:
در یک دسته‌بندی کلی دارایی‌های ترازنامه به دو بخش تقسیم می‌شود:
۱ - دارایی‌های جاری (کوتاه‌مدت)
۲ - داررایی‌های غیرجاری (ثابت یا بلندمدت)
１- دارایی‌های جاری (دارایی‌های در گردش/ سرمایه در گردش/ دارایی شناور):
این گروه از دارایی‌ها، نقد شوندگی سریع و سهل دارند. به این صورت که یا در کوتاه‌مدت به‌طور مستقیم یا طی یک فرایند به وجه نقد تبدیل می‌شود. این دسته از دارایی‌ها اطلاعاتی درباره فعالیت‌های عملیاتی شرکت‌ها به دست می‌دهند.
این دست از دارایی‌ها در ابتدای چرخه عملیات، به شکل نقد است که برای خرید کالا صرف شده و به موجودی کالا تبدیل‌شده است. موجودی کالا به مشتریان فروخته می‌شود و به حساب‌های دریافتنی تبدیل می‌شود. درنهایت حساب‌های دریافتنی که از خریداران وصول‌شده، به پول نقد تبدیل می‌گردد. در چرخه عملیات، این فرایند به‌دفعات تکرار می‌شود و به‌این‌ترتیب شرکت سود به دست می‌آورد. برخی از این دارایی‌ها شامل: وجوه نقد و معادل وجه نقد (اوراق مشارکت، اوراق تجاری، اوراق بازار پول)، سپرده‌های بانکی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، اسناد دریافتنی، حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا، اوراق بهادار قابل‌فروش، هستند.
اجزای دارایی‌های جاری:
دارایی‌های جاری، شامل انواع مختلفی است که به دلیل داشتن قابلیت تبدیل به وجه نقد، در این گروه از دارایی‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.
وجوه نقد و بانک: پول رایج، اسکناس، سکه، سپرده‌های بانکی و دارایی‌هایی که قابلیت تبدیل سریع به وجه نقد را دارند، در این گروه از دارایی‌های جاری قرار دارند. بالا بودن وجوه نقد و شبه نقد در شرکت می‌تواند بیان‌کننده دو واقعیت در شرکت باشد؛
- شرکت از نوعی مزیت رقابتی برخوردار است و این مزیت سبب ایجاد این وجه نقد شده است.
- شرکت یکی از زیرشاخه‌های فعالیت خود را واگذار کرده یا مقدار زیادی اوراق قرضه یا مشارکت را فروخته است.
حساب‌های دریافتنی: این دارایی‌ها نشان‌دهنده مقادیری هستند که شرکت بابت فروش کالا یا خدمات خود به‌صورت اعتباری از مشتریانش طلب دارد. چنانچه مبالغ مشکوک‌الوصول را از کل حساب‌های دریافتنی کسر نماییم، حساب‌های دریافتنی به‌صورت خالص گزارش می‌شود.
اسناد دریافتنی: هرگاه در باب حساب‌های دریافتنی، فرد متعهد به‌صورت کتبی پرداخت به شرکت را تعهد نماید، این نوع دارایی تحت عنوان اسناد دریافتنی ثبت می‌گردد.
موجودی کالا: به ارزش ریالی مواد خام، مواد در جریان ساخت و کالای ساخته‌شده که هنوز به فروش نرفته است، موجودی کالا گفته می‌شود.
اوراق بهادار قابل‌فروش: این اوراق بهادار در زمان نیاز به وجه نقد، به سهولت معامله‌شده و به وجه نقد تبدیل می‌شود.
پیش‌پرداخت‌ها: مبالغی است که شرکت آن را پرداخت کرده است اما هنوز بابت آن‌ها کالا یا خدمت یا مواد اولیه دریافت نکرده است.
سایر دارایی‌های جاری: به بخشی از دارایی‌های شرکت که دارای ماهیت جاری هستند اما به شکل جداگانه‌ای گزارش نمی‌شوند و باید در کنار سایر موارد بیان شود، سایر دارایی‌های جاری گفته می‌شود.
دارایی‌های معوق مالیاتی: هرگاه مالیاتی که شرکت پرداخت کرده است از میزان مالیات بردرآمد گزارش‌شده در صورت سود و زیان بیشتر باشد، مالیات اضافی پرداخت‌شده تحت عنوان معوق مالیاتی گفته می‌شود و در حساب دارایی‌های شرکت قرار می‌گیرد.
２- دارایی‌های غیرجاری (دارایی‌های ثابت / دارایی‌های بلندمدت):
این دارایی‌ها در مدت‌زمان کمتر از یک سال یا یک چرخه عملیاتی نمی‌توانند به وجه نقد تبدیل شوند و اطلاعاتی درباره فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های شرکت که پایه و اساس فعالیت‌های آن است، ارائه می‌دهند.
دارایی‌های غیر جاری برای نقدشوندگی به مدت‌زمان بیشتری نسبت به دارایی‌های جاری نیاز دارند. ازجمله دارایی‌های ثابت می‌توان به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، دارایی ثابت مشهود مثل ساختمان، زمین و…، دارایی‌های نامشهود مثل حق تألیف، سرقفلی، حق اختراع، نام تجاری و…، اشاره کرد.
این دسته از دارایی‌ها به قیمت تمام‌شده خود در ترازنامه درج می‌شوند اما به دلیل آنکه در طول زمان دچار فرسایش و استهلاک می‌شوند (غیر از زمین) در هر زمان با کسر هزینه استهلاک به دوره مالی بعد انتقال می‌یابند. هزینه استهلاک عبارت است از فرسودگی تدریجی که در هرسال مبلغی از ارزش دارایی را کاهش می‌دهد و تحت عنوان هزینه استهلاک از سود عملیاتی شرکت کسر می‌شود.
ازجمله ویژگی‌های این دارایی‌ها می‌توان به مواردی نظیر زیر اشاره نمود:
- برخلاف دارایی‌های جاری، فاقد قدرت نقد شوندگی بالا بوده و شرکت در کوتاه‌مدت تصمیم به‌نقد کردن این دارایی‌ها را ندارد.
- این گروه از دارایی‌ها مولد هستند؛ یعنی به‌طور مستقیم در فرایند تولید مشارکت دارند و یا اینکه برای تولید، تسهیلات مهم و اساسی ایجاد می‌کنند. از این گروه دارایی‌ها می‌توان به ماشین‌آلات تولیدی اشاره کرد.
- همه انواع این دارایی‌ها به‌غیراز زمین دارای استهلاک هستند.
انواع دارایی‌های ثابت:
دارایی‌های ثابت با توجه به ماهیت خود، به ۲ نوع مشهود و نامشهود تقسیم می‌شوند.
دارایی‌های ثابت نامشهود: به بخشی از دارایی‌ها گفته می‌شود که قابل دیدن نیست اما منعکس‌کننده سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در شرکت است و برای واحد تجاری سودآور خواهد بود. اعتبار، سرقفلی و… در این گروه از دارایی‌ها هستند. این گروه از دارایی‌ها فاقد ماهیت عینی بوده و به‌منظور استفاده در تولید یا عرضه کالا و خدمات برای مدتی بیشتر از یک دوره مالی، تحصیل شده است.
دارایی‌های ثابت نامشهود به ۲ گروه قابل‌شناسایی و غیرقابل‌شناسایی تفکیک می‌شوند.
دارایی نامشهود قابل‌شناسایی: به گروهی از دارایی‌های نامشهود گفته می‌شود که به‌طور مستقل از واحد تجاری قابل معامله است؛ مانند حق امتیاز، حق تألیف و…
دارایی نامشهود غیرقابل‌شناسایی: این دسته از دارایی‌های نامشهود، به‌طور مستقل از واحد تجاری قابل‌فروش نیست و ارزش آن به سایر دارایی‌های واحد تجاری وابسته است. این دارایی هستند که ماهیت مجزا از واحد تجاری ندارند؛ مانند سرقفلی
دارایی‌های مشهود: به دارایی‌های فیزیکی که قابل‌مشاهده و اندازه‌گیری بوده و عینی هستند، دارایی مشهود گفته می‌شود؛ مانند؛ ماشین‌آلات، سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات و… گفته می‌شود.
دارایی‌های مالی: گروهی از دارایی‌های مالی هستند که در سرفصل دارایی جاری قرار نمی‌گیرند زیرا بیش از یک سال مالی برای تبدیل به وجه نقدکردن آن‌ها زمان نیاز است. این دارایی‌ها را نمی‌توان تحت عنوان دارایی ثابت هم قرارداد چون ازنظر ماهیت و ویژگی‌ها با آن‌ها متفاوت هستند.
- سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت: به معنی سرمایه‌گذاری با مدت‌زمانی بیشتر از یک سال است. این آیتم یکی از اقلام ترازنامه است که ارزش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدتی نظیر خرید سهام، اوراق قرضه، اوراق مشارکت، املاک، مستغلات و… در این گروه قرار دارند. ارزش این گروه از دارایی‌ها در ترازنامه به قیمت روز یا ارزش دفتری هر یک که پایین‌تر است، درج می‌شود.
- سایر دارایی‌های بلندمدت: این گروه از دارایی‌ها، دارایی‌هایی هستند که عمرشان بیشتر از یک سال است، اما در گروه دارایی‌های ثابت مثل زمین، ساختمان و… قرار ندارند. ماهیت این گروه مانند سرمایه‌گذاری بلندمدت هم نبوده و تحت سرفصل جداگانه‌ای در ترازنامه درج می‌شوند. نمونه از این دارایی‌ها شامل بازگشت مالیات است که در صورت‌های مالی سال آینده انعکاس داده می‌شود.
این مطالب را حتما بخوانید: