Любоўная лірыка як асноўны пласт інтымнай лірыкі Яўгеніі Янішчыц - Литература курсовая работа

Главная

Литература
Любоўная лірыка як асноўны пласт інтымнай лірыкі Яўгеніі Янішчыц

Пачуццё кахання як універсальная з’ява асабістага жыцця кожнага чалавека. Тэма кахання ў першай кнізе Яўгеніі Янішчыц. Метафізіка кахання жанчыны. Лірычная гераіня ў кнігі "На беразе пляча". Інтымная лірыка паэтэсы як малая энцыклапедыя кахання.


посмотреть текст работы


скачать работу можно здесь


полная информация о работе


весь список подобных работ


Нужна помощь с учёбой? Наши эксперты готовы помочь!
Нажимая на кнопку, вы соглашаетесь с
политикой обработки персональных данных

Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.

Курсаваяая работа 33 старонкі, выкарыстана 20 крыніц.
Ключавыя словы: паэзія, тэма, ідэя, наватарства, мастацкія вартасці, праблемы, лірычны герой, метафізіка кахання.
Аб'ект даследавання: лірыка Я. Янішчыц.
Прадмет даследавання: любоўная лірыка.
Мэта курсавой работы: раскрыць любоўную лірыку як асноўны пласт інтымнай лірыкі Я. Янішчыц.
Задачамі курсавой работы з'яўляюцца:
1 Ахарактарызаваць творчасць Я. Янішчыц з вышыні дасягненняў
сучаснага літаратуразнаўства і крытыкі.
2 Па-новаму перачытаць лірыку Я. Янішчыц, паказаць якія важныя і
актуальныя праблемы ставіла і вырашала паэтка у вершах.
3 Выявіць асаблівасці любоўнай лірыкі.
5 Вызначыць адценні кахання, абапіраючыся на канкрэтныя творы
6 Ацаніць наватарскія здабыткі Я. Янішчыц ў мастацкім увасабленні задумы, у раскрыцці тэмы кахання.
Вынікі: У паэтычнай творчасці паэткі каханне не толькі лірычнае, інтымнае пачуццё, якое існуе як нейкая аб'ектыўная дадзенасць, раз і назаўсёды адрасавалася людзям. У розных абставінах яно напаўняецца адметнымі, своеасаблівымі адценнямі, нюансамі, характарыстыкамі. Яно лірычнае і драматычнае, узнёслае і трагічнае, звычайнае, зямное і рамантызаванае. Каханне для паэткі -- гэта не толькі шчасце і радасць надзей, якія, на жаль, не збываюцца.
Якім бы складаным для лірычнай гераіні Я. Янішчыц ні быў шлях у каханні, галоўным для яе застаецца духоўнасць кахання, яго чалавечнасць, маральны сэнс.
Інтымная лірыка Я. Янішчыц -- гэта малая энцыклапедыя кахання. Чытач зможа знайсці адказы на многія пытанні на тэму: “Каханне”: Які душэўны стан у чалавека, якога пакінула каханне? Што ў яго ў сэрцы, што ў думках? Якія пачуцці адольваюць яго? Як паспрабаваць зберагчы сваё каханне? Ці патрэбна гэта каханне? І многія іншыя.
Вынікі курсавой работы могуць быць выкарыстаны ў працэсе выкладання курса “Беларуская літаратура дваццатага стагоддзя” на факультатыўных і краязнаўчых занятках у сярэдняй школе.
Лірыка як адзін з найбольш суб'ектыўных, душэўна апасродкаваных відаў паэтычнай творчасці вельмі своеасабліва вымярае і вывярае каардынаты таго рэальнага свету, у якім мы жывем.
Для паэта-лірыка свет адначасова і дастатковы ў сваёй быццёвай невычарпальнасці, і недастатковы, таму што душа паэта імкнецца заўсёды да няздзейсненага, пазамежнага, нетутэйшага.
Мара, ідэал вядуць лірыка за сабой, не толькі напаўпяюць рамантычнымі павевамі яго паэтычныя адкрыцці, але ў многім і прадвызначаюць яго жыццёвы шлях, спосабы ўзаемаадносін са светам.
Можна сказаць яшчэ такім чынам: лірык найбольш абвострана з усіх майстроў мастацкага слова адносіцца да разгорнутасці свайго душэўнага свету ў свет свайго існавання, ва ўзаемадзеянні якіх і рэалізуецца (няхай сабе частнова) яго мара пра ідэал. Таму ў лірычным родзе слоўнай творчасці найбольш поўна ўвасабляюцца складаныя ўзаемадачыненні духоўнага і матэрыяльнага, суб'ектыўнага і аб'ектыўнага, імгненнага і вечнага, канечнага і бясконцага.
Беларуская паэзія... Яна мае і жаночае аблічча. Алаіза Пашкевіч (Цётка), Канстанцыя Буйло, Вера Вярба ды іншыя паэткі поруч з мужчынамі-паэтамі рабілі свой творчы уклад у ідэйна-эстэтычнае развіццё беларускага мастацкага слова, спрыялі паглыбленню яго лірычнага зместу і духоўнасці.
3 глыбокай старажытнасці і да нашых дзён працягваецца несупыннае саперніцтва паміж жанчынай і мужчынам. Кітайская прымаўка сцвярджае: “Палова неба трымаецца на жанчынах”. У наш час любоў і павага да жанчыны Ї ці не адзіная і самая вялікая творчая сіла.
Старажытныя філосафы сцвярджалі, што каханне і голад кіруюць светам. Калі няма ежы, узнікае пагроза біялагічнаму існаванню чалавека. А калі няма кахання, тады жыццё біялагічным існаваннем і абмяжоўваецца. У наш час кожны чалавек марыць пра шчасце для сябе і для тых, каго ён кахае, каму робіць дабро. Як вядома, шчасце Ї гэта стан душы. Жанчына Ї душа народа. Якая жанчына Ї такі народ. I калі жанчыны-паэткі вечнымі спадарожнікамі сваёй творчасці абралі любоў, дабрыню і каханне, значыць, яны змогуць жыць у нашых сэрцах многія гады.
Неаднойчы адзначалася, што жанчыны-паэткі найболыы чулыя да найтанчэйшых праяў людской душы, да фізічных, маральных пакут чалавека.
Паэтычным талентам Бог пазначае тых мужчын і жанчын, якія ахвяруюць сабой дзеля вялікай мэты Ї гартаваць трапяткія душы нашы. Няхай цяплеюць сёння яны, няхай дабрынёю поўняцца нашы сэрцы ад тых шчырых і простых вершаў, якія дораць нам беларускія паэткі.
Пішучы пра прыналежнасць творчасці Я. Янішчыц да жаночай плыні ў беларускай паэзіі другой паловы XX стагоддзя, У. Гніламёдаў адзначае, што жаноцкасць у ёй “звязана якраз з музычнасцю верша, некаторай ідэалізацыяй рэчаіснасці, інтымнымі інтанацыямі, унутранай даверлівасцю, схільнасцю да эмацыянальнага абжывання свету” [1, с. 241]. Таму пры вызначэнні спецыфікі менавіта жаночай лірыкі неабходна ўлічваць як мага шырэйшую сукупнасць фактараў.
“Палеская ластаўка”, “Палесся мілае дзіця”, “палеская летуценніца” -- так назвалі ў нашай літаратуры Я. Янішчыц, якой, на вялікі жаль, было суджана пражыць усяго сорак гадоў. Яна, “непрыручаная птушка”, заўчасна паляцела ў вечны вырай: яе зямное жыццё трагічна абарвалася 25 лістапада 1988 года.
У беларускай літаратуры Я. Янішчыц працавала крыху больш за 20 гадоў. Друкавацца яна начала яшчэ вучаніцай Парэцкай сярэдняй школы: першыя вершы былі змешчаны ў пінскай раённай газеце і часопісе “Бярозка”. Я. Янішчыц пашчасціла, бо яна выходзіла на прасцягі роднай літаратуры ў спрыяльную пару -- на хвалі хрушчоўскай “адлігі”, якая прынесла змены ў грамадскае жыццё і літаратурную творчасць. У гады студэнцтва яна шмат пісала і актыўна выступала ў беларускім друку. Нізка вершаў Я. Янішчыц адкрывае калектыўны зборнік студэнтаў БДУ “Натхненне” (1967). За год да заканчэння універсітэта, у 1970 г., яна выдала першую ўласную кніжку “Снежныя грамніцы”, якая адразу ж трапіла ў зону павышанай увагі тагачаснай крытыкі. Паэтычны дэбют маладой аўтаркі ўхвалілі Н. Гілевіч, Д. Бугаёў, Р. Бярозкін, А. Грачанікаў і інш. “Кніга атрымалася -- кніга паэтычная, светлая, цэласная па настроі і змесце”, -- пісаў Н. Гілевіч у рэцэнзіі “Радаснае абяцанне” і зазначаў: “Яўгеніі Янішчыц, па маім перакананні, шмат дадзена” [2, с. 231]. Натуральна, пасля такой прыхільнай і шырокай падтрымкі паэтка адчула новае дыханне, не збавіла творчага імпэту і працавала з вялікай апантанасцю. Адна за адной выходзілі яе паэтычныя кнігі -- “Дзень вечаровы” (1974), “Ясельда” (1978), “На беразе пляча” (1980), “Пара любові і жалю” (1983), “Каліна зімы” (1987). Да Я. Янішчыц прыйшлі прызнанне і вядомасць, яна была заслужана ўганаравана Дзяржаўнай прэміяй Беларусі імя Янкі Купалы (1986). Лепшае з творчай спадчыны паэткі сабрана ў кнігах “У шуме жытняга святла” (1988) і “Выбранае” (2000).
Яўгенія Янішчыц з'яўляецца яркай і таленавітай прадаўжальніцай традыцый нацыянальнай паэзіі -- найперш традыцый духоўнасці і лірызму, якія звязаны з выяўленнем любові да роднага краю, філасофіі народнага побыту, еднасці чалавека і прыроды. Беларуская паэтка -- “краю блаславёнага дачка”, якая ў адным з вершаў усклікае:
Не зменіцца ўдзячны мой пагляд... [3, с. 54].
Яўгенія Янішчыц была і ёсць для нас паэтэсай з боскай іскрай, той, каму было дадзена ствараць, што дыхаць, і чые творы Ї не проста набытак гісторыі літаратуры, але і культурная спадчына ўсёй нацыі.
Для многіх чытачоў Я. Янішчыц засталася шчымлівай лірычнай паэтэсай, якой дадзена было словам кранаць сэрцы, узвышаць перажыванні і ачышчаць душы. Яе лірыка грунтуецца на адкрытай, шчырай, даверлівай споведзі, на ранімай, безабароннай і абвостранай пачуццёвасці, на жывым, сардэчным водгуку на падзеі часу. I гэта не можа пакінуць чытача абыякавым. Сёння ў кожнага на слыху такія цудоўныя па мастацкіх якасцях і паводле ідэйна-тэматычнага вырашэння вершы Яўгеніі Янішчыц, як “Ты пакліч мяне. Пазаві...”, “Ля ложка хворай маці”, “Верш, напісаны ў цырульні”, “У бабулі Паланеі”, “У шуме жытняга святла” і многія іншыя, што ўвайшлі ў скарбніцу беларускай літаратуры. Гэта тыя творы, у якіх набыў выяўленне нізкі “болевы парог”, што пачуццёва адлюстроўвае падзеі ў душы і свеце.
Паэзія Я. Янішчыц прасякнута болем, журбою, марамі і спадзяваннямі свайго народа. I яшчэ адна важная асаблівасць ёсць у яе творчасці Ї свая, натуральная, з уласцівымі толькі ёй адметнасцямі Ї мова. У паэтычных радках Я. Янішчыц выдатна спалучаецца асабістае святло з каларытам беларускай зямлі.
Паэтка Я. Янішчыц з самага пачатку творчасці, эмацыйнай, імпульсіўнай, звярнула на сябе пільную ўвагу крытыкі. Пра паэтку з цікавасцю і захапленнем пісалі Р. Бярозкін, Дз. Бугаёў, У. Гніламёдаў, П. Дзюбайла, С. Лаўшук, М. Мішчанчук, С. Калядка і іншыя.
Даследчыкі паэтычнай творчасці Я. Янішчыц часцей за ўсё засяроджваюць сваю ўвагу на такіх тэматычных кірунках, як асэнсаванне паэткай яе роднага краю, яго прыроды, жыхароў, праблем сучаснага жыцця беларусаў. I менш увагі ўдзяляецца адной са скразных на наш погляд, усеабдымнай тэме, якой з'яўляецца каханне.
На наш погляд, найбольшую падтрымку чалавеку дае светлае, чыстае каханне. Але пра каханне ўжо сказана шмат. Гэтая з'ява разгледжана з усіх бакоў.
Тэма курсавой работы -- раскрыць любоўную лірыку як аднаго з асноўных пластоў інтымнай лірыкі паэзіі Я. Янішчыц.
Тэма прадвызначае вырашэнне наступных задач:
1 Ахарактарызаваць творчасць Я. Янішчыц з вышыні дасягненняў
сучаснага літаратуразнаўства і крытыкі.
2 Па-новаму перачытаць лірыку Я. Янішчыц, паказаць якія важныя і
актуальныя праблемы ставіла і вырашала паэтка у вершах.
3 Выявіць асаблівасці любоўнай лірыкі.
5 Вызначыць адценні кахання, абапіраючыся на канкрэтныя творы Я. Янішчыц.
6 Ацаніць наватарскія здабыткі Я. Янішчыц ў мастацкім увасабленні задумы, у раскрыцці тэмы кахання.
Аб'ект даследавання -- лірыка Я. Янішчыц.
Прадмет даследавання -- любоўная лірыка.
1 . КАХАННЕ -- АСАБІСТАЯ З'ЯВА ЖЫЦЦЯ КОЖНАГА ЧАЛАВЕКА
Пачуццё кахання як універсальная з'ява асабістага жыцця кожнага чалавека, асабліва свежае і непаўторнае, хвалюючае і драматычнае ў самым пачатку свайго ўзнікнення, цікавіла і натхняла такіх пісьменнікаў, як Лонг (“Дафніс і Хлоя”), Уільям Шэкспір (“Рамэо і Джульета”), Ёган Вольфганг Гётэ (“Пакуты маладога Вертэра”), Аляксандр Пушкін (“Яўген Анегін”), Фёдар Дастаеўскі (“Белыя ночы”), Іван Тургенеў (“Першае каханне”), Іван Бунін (``Міцева каханне”), Янка Купала (“Яна і я”), Якуб Колас (“На ростанях”), Максім Гарэцкі (“У чым яго крыўда?”), Іван Мележ (“Людзі на балоце”) і іншыя. Сусветная літаратура на працягу стагоддзяў сцвярджала відавочную ісціну, што толькі ў каханні і з яго дапамогай чалавек становіцца чалавекам. Вобразную і дакладную характарыстыку ўспрымання свету закаханымі даў паэт Гейнрых Гейнэ: гэта “страшэнны землятрус душы”, у выніку якога чалавек па-новаму бачыць сябе і навакольны свет. Літаратура мінулага стагоддзя шмат увагі аддала і думцы пра тое, што ў эпоху войнаў і рэвалюцый, багатых на праявы бесчалавечнасці і агрэсіўнасці, занадта шырока распаўсюдзіліся такія адмоўныя з'явы, як жорсткасць, зласлівасць, зайздрасць, абыякавасць, апатыя. У сучасным свеце прыкметна збяднела і звузілася сфера любові да бліжняга, у тым ліку і інтымнага пачуцця кахання. Усё гэта выразна засведчыла востры дэфіцыт любоўнага пачуцця ў жыцці.
Мастацкая літаратура, поруч з рэлігяй, філасофіяй, псіхалогіяй, з дапамогай уласных сродкаў вобразнага асэнсавання рэчаіснасці робіць усё магчымае, каб абудзіць у сучастку здольнасць любіць жыццё, перш за ўсё другога чалавека, кахаць і быць каханым. Каханню паэты прысвячалі свае вершы, празаікі Ї раманы, мастакі - карціны, а кампазітары пісалі рамансы. У творах паэтаў і празаікаў, драматургаў і эсэістаў адлюстраваны шматлікія канкрэтныя праявы гэтага вялікага пачуцця, яго відаў і формаў, вымярэнняў і аспектаў. Тэма кахання Ї адна з асноўных у беларускай мастацкай літаратуры.
Каханне - гэта шчасце і радасць, моцнае пачуццё, якое робіць чалавека прыгожым, духоўна багатым.
Пошуку падыходаў да спасціжэння сутнасці, праяў гэтага пачуцця Я. Янішчыц прысвяціла шмат радкоў у сваіх паэтычных творах. У вершах каханне прадстае перад намі як шматпланавая духоўная якасць, у якой, як у фокусе, перасякаюцца процілегласці біялагічнага і духоўнага, асабістага і грамадскага, інтымнага і агульназначнага. На наш погляд, майстэрства паэткі, неардынарнасць і глыбіня яе выхадаў на, здавалася б, звычайныя жыццёвыя і маральныя сітуацыі -- а менавіта ў іх і выснова, і сэнс, і вырашэнне самых звычайных і самых вострых любоўных калізій -- даюць поўнае права на выдзяленне любоўнай тэматыкі ў якасці аднаго з важных тэматычных кірункаў паэтыкі Я. Янішчыц.
Шматпланавай прадстае перад намі любоўная лірыка Я. Янішчыц. На наш погляд, з аднаго боку, яна неадемная ад усіх іншых тэм, што знайшлі адлюстраванне ў творчасці паэткі. 3 другога, каханне само, па сутнасці, з'яўляецца найменнем жыцця. У цэнтры ўвагі паэта, яго разумення кахання як самага свабоднага, незалежнага і непрадбачанага выражэння глыбіні чалавечай асобы з'яўляецца чалавек, яго душа, яго сэрца, якія азараюцца і саграваюцца ў імя шчасця іншых людзей. Каханне ў паэтыцы Я. Янішчыц -- гэта не вузкаэгаістычнае пачуццё, скіраванае на самаўдасканаленне асобы, вырашэнне яе асабістых інтарэсаў. Яно выражае сацыяльна-маральную актыўнасць асобы і ідэалізацыю любімага чалавека, адноснае самазабыццё і бескарыслівасць чалавека, валодае ўсёачышчальнай сілай, фарміруе чалавечнае ў чалавеку, робіць яго саўдзельным самаму ўзвышанаму ў свеце.
У творах Я. Янішчыц вітае любоў да жыцця, да роднага краю, да маці, да каханага і каханай. Каханне выступае як адмаўленне зла і станаўленне гарманічных адносін паміж людзьмі. Каханне ў вачах закаханых выступае ў якасці самай вялікай жыццёвай каштоўнасці, дзеля сцвярджэння і захавання якой можна пераносіць любыя нягоды і выпрабаванні, цярпліва вытрымліваць не толькі неразуменне іншых людзей.
Тэма кахання як складанага, драматычнага пачуцця, у якім выяўляецца супярэчлівасць паміж наканаваннем і марай, пазначаецца ўжо ў першым зборніку Я. Янішчыц “Снежныя грамніцы” (1970), які ў цэлым мае мажорную танальнасць, прасякнуты юначай верай у шчаслівую будучыню. Верш “Хвіліны пройдуць дарагія...” -- гэта пакуль што як бы толькі прадчуванне будучых болю і тугі:
Той дзень, што шчасце абяцаў[4, с. 79].
Для паэткі наогул, мабыць, у вялікай ступені характэрна, у адрозненне ад “звычайнага” чалавека, асаблівая чуйнасць у адгадванні (прадугадванні) свайго лёсу. А, з другого боку, і слова паэта можа ўздзейнічаць пэўным чынам на ягоны лес, “матэрыялізуючы” закладзеныя ў ім энергетычныя жыццёвыя патэнцыі.
Меў, вядома, рацыю Д. Бугаёў, калі пісаў пра тое, што “драматычнае напружанне, успрыманне жыцця не толькі ў адных ружовых танах, характерна і для першага зборніка Янішчыц” [5, с. 325]. У вершы “Хвіліны пройдуць дарагія...” паўстае вобраз паэтэсы (лірычнай гераіні), які вызначаецца прыкметамі амбівалентнасці, гэта значыць скіраваны адначасова і да ўнёслых пачуццяў, выкліканых прыманнем жыцця ў яго першаснай красе і чысціні. У далейшым гэтая амбівалентнасць унутранага свету паэтэсы будзе толькі нашырацца, набываючы з часам драматычны характар.
У светаўспрыманні Янішчыц выразна выявіліся рысы рамантычнага стаўлення да жыцця.
“Пачынаецца ўсё з любві” [6, с. 9] -- у гэтых словах з аднаго з лепшых, па меркаванні крытыкі, вершаў Я. Янішчыц у сканцэнтраваным выглядзе выявілася разуменне паэтэсай сутнасці гэтага ўсеабдымнага пачуцця. Аўтар будуе сваю канцэпцыю не з дапамогай дэкларацый. У гэтым вершы, як і ў многіх іншых, вядучую ролю адыгрывае інтанацыя лірычнага выказвання, яго дыялагічная форма, якая прадугледжвае зварот да адрасата, “нябачнага” чытачу.
Тэма кахання, пазначаная ў першай кнізе лёгкімі штрыхамі, у далейшым зойме ў творчасці Я. Янішчыц, па сутнасці, цэнтральнае месца. У гэтай тэме ў поўнай меры выявіўся яе лірычны талент, набыўшы драматычныя рысы светапогляднага характару. Так, каханне, любоў для паэтэсы не проста ўзаемаадносіны людзей, неабыякавых адзін да аднаго. Гэта спосаб духоўнага існавання, якім вызначаецца характар адносін да людзей, свету, жыцця. У каханні выпрабоўваюцца маральныя каштоўнасці чалавека, яго здольнасць да самаахвярнасці, шчырасць і бескампраміснасць.
Крытыка даволі адзінадушна прызнавала, што ў першай кнізе Я. Янішчыц у найбольш выразнай форме выявілася непасрэднасць і шчырасць пачуцця, прага юнацкіх парыванняў. Паводле слоў Р. Бярозкіна, гэга было “прыгожае прадвесне, і словы выляталі з душы, “як ластаўкі з гнёздаў вясны” [7, с. 29]. Разам з тым у некаторых ацэнках падспудна ўтрымлівалася меркаванне пра пэўную аблегчанасць светаўспрымання і настраёвасці першай кнігі Я. Янішчыц, суцэльную незахмаранасць душэўнага гарызонту лірычнай гераіні, адсутнасць у яе полі зроку якіх-небудзь больш-менш важкіх жыццёвых клопатаў і праблем. Гэта была памылковая думка. Яе аспрэчваў у палеміцы з Л. Грачанікавым крытык Дз. Бугаёў. Ён заўважаў: “Жыццё пры ўсім яго харастве і непаўторнасці не ўяўляецца паэтэсе зусім ужо бясхмарным і пазбаўленым супярэчлівасці” [6, с. 10]. Крытык прыводзіў доказныя сведчанні таго, што і ў “Снежных грамніцах” прысутнічае ўнутраны драматызм светаадчування, перажывання аўтарам няпростых жыццёвых калізій.
Сапраўды, для Я. Янішчыц ад самага пачатку яе творчага шляху было ўласціва ўспрыманне жыцця як складанай, дыялектычпай з'явы, у якой даволі часта з радасцю мяжуе боль, са шчырасцю і дабрынёй -- падступнасць і нянавісць. Проста гэтыя матывы жыццёвых супярэчнасцей не агаляліся гэтак выразна, як у наступных кнігах паэтэсы. Яны большай часткай прысутнічалі ў падтэксце лірычнага выказвання, затушоўваліся агульнай карцінай радаснага спазнання і прымання жыцця як бясцэннага дару.
Калі звярнуцца да верша, дзе маніфестуецца значымасць у жыцці чалавека любові як з'явы духоўнага парадку (“***Ты пакліч мяне. Пазаві...”), то можна пераканацца, што тут у агульны мажорны настрой уплятаюцца і пэўныя мінорныя ноты. 3 любові пачынаецца ўсё -- ужо сама гэтая формула прадугледжвае шырокі погляд на з'яву. У жыцці, разумее юная паэтэса, цяжка адлучыці, яго светлыя бакі ад цёмных, часам змрочных. На дарозе кахання могуць сустрэцца “адчужэнне і боль, і нянавісць”. У пэўнай ступені тут праяўляецца здольнасць паэтэсы да інтуітыўнага спасціжэння свайго жыццёвага і творчага шляху, здольнасць прадугадвання будучых яго праяў.
Заканчваецца верш такімі афарыстычна сфармуляванымі, быццам утрымліваючымі ў сабе канчатковы і неабвержны прысуд, радкамі:
А інакш і жыць немагчыма [4, с. 95].
У гэтым завяршальным акордзе верша прачытваецца бескампраміснасць жыццёвай пазіцыі паэтэсы, нязрушнасць яе поглядаў у адносінах да выбраных ёй духоўных і маральных прыярытэтаў. Да апошняга жыццёвага кроку (самага трагічнага) яна будзе захоўваць вернасць аднойчы і назаўсёды абранаму шляху.
У вершы “***Ты пакліч мяне. Пазаві...” яго дыялагічная форма (увогуле вельмі характэрная для паэтыкі гэтага аўтара, асабліва калі гаворка ідзе пра любоўную лірыку) звязвае суб'екта лірычнага выказвання не толькі з яго адрасатам, але і з таямніцаю светаўладкавання, яго маральным імператывам. Лірычнае пачуццё ўздымаецца да філасофскага асэнсавання заканамернасцей быцця.
Адзначаючы, што ўвогуле паэтэса выказваецца “з дзіўнай лёгкасцю і непасрэднасцю”, У. Гніламёдаў звяртае ўвагу чытача на тое, што “прастата яе верша не мае нічога агульнага са спрошчанасцю” [1, с. 243]. І сапраўды, эмацыянальнасць і суб'ектыўнасць, асабовае ўспрыманне жыццёвых з'яў у дадзеным выпадку зусім не адмаўляюць адказнага стаўлення да мастацкай формы, паэтыкі верша.
Верш Я. Янішчыц, які пры чытанні сапраўды робіць уражанне, што ён вельмі лёгка даецца яго аўтару, выплываючы з глыбіняў душы як спавяданне ў самым запаветным, насамрэч спазнае на сабе дакладнасць апрацоўкі, вывяраецца пачуццём гармоніі, у якім змест і форма неадрыўныя адно ад аднаго. Пацвярджэннем таму з'яўляецца і разглядаемы намі верш “***Ты пакліч мяне. Пазаві...” У ім ідэйна-мастацкае адзінства змацоўваецца не толькі гэтым загалоўным рэфрэнам-клічам, але і разгорнутым вобразам жыццёвай дарогі, дынамізмам выявы, якая дае адчуванне таго, што “краявіды” змяняюцца сапраўды ледзь не на вачах.
ІІроцілеглыя пачуцці нібыта зліваюцца ў адно ўсеахопнае пачуццё далучанасці да таямніц жыцця. Аўтар імкнецца разабрацца ў сутнасці гэтага складанага пачуцця, самавызначыцца ў адносінах да яго. Супярэчлівасць свету вымагае пошуку і ў самой сабе падобных якасцей. Паэтэсу цікавіць няпростае пытанне: “Паміж няшчасных і шчаслівых -- / Якая я, якая я?” [4, с. 131]. Адказаць на гэта пытанне сапраўды няпроста, паколькі на самой справе не толькі пра сябе пытаецца аўтар, клапоціць яе якраз узаемазвязанасць усіх з'яў на свеце. Уласнае шчасце залежыць, нейкім чынам звязанае менавіта з гэтымі “няшчаснымі і шчаслівымі”, і без такой сувязі не можа быць поўным.
У душы разгубленай тваёй?.. [4, с. 132].
Размова з каханым набывае прыкметы метафізічнага дыялога, падчас якога не губляецца з поля зроку ўся сукупнасць уражанняў і ўяўленняў, атрымоўваемых ад судакранання з насычанай супярэчнасцямі рэчаіснасцю. У інтымнай лірыцы Я. Янішчыц не толькі выяўляецца непасрэднасць і моц пачуцця, у ей вызначаюцца таксама духоўныя межы асобы, яе ўстойлівасць. Прысутнасць у адсутнасці -- гэта той пераход ад фізічных рэалій свету да яго духоўных каштоўнасцей, які ўспрымаецца паэтэсай як праява загадкавасці і ўскладненасці быцця.
I хто са мной -- заўсёды! [4, с. 169] -- у гэтым прызнанні прачытваецца не толькі адчайны крык адзінокай душы, але і вера ў надзвычайныя магчымасці духу. Адсутнасць і прысутнасць, фізічная наяўнасць і духоўная сутнасць, іх узаемнае пераадоленне дзеля авалодання сусветнай гармоніяй (урэщце так і недасягальнай -- паэтэса разумее гэта) заўседы хвалююць Я. Янішчыц як самыя надзённыя пытанні ў асэнсаванні быцця чалавека ў свеце.
Інтымная лірыка Я. Янішчыц -- выдатная з'ява ў беларускай літаратуры. Каханне і любоў складаюць галоўны эмацыянальна-сэнсавы цэнтр яе паэтычнага свету. Гэта і зразумела: жанчына заўсёды застаецца жанчынай, яна не можа жыць без кахання. Пра сябе паэтка сказала:
Ды ў кожнай смяшынцы і ў слёзцы любой
Перш-наперш, я толькі жанчына [4, с. 241].
У рамантычна ўзвышаным арэоле паўстае ў паэзіі Янішчыц вобраз саду:
Кахання сад і ластаўку вясны [4, с. 214].
“Кахання сад” -- сімвал чалавечага шчасця, духоўнай красы і вясновай радасці жыцця. 3 просьбай-мальбой звяртаецца лірычная гераіня паэткі да каханага:
А на губах -- іскрыстая ўсмешка [4, с. 214].
Маладая гераіня Я. Янішчыц была запалонена мроямі, усёй існасцю свайго жаночага сэрца яна прагнула пяшчоты, цеплыні, святла. Як падаецца, паэтка стварала лірычны дзённік інтымнага зместу, камернага гучання. Тым не менш яна даверліва, усхвалявана выказвала словы любові і кахання, ёй жадалася, каб чалавечае жыццё было акрылена гэтымі цудоўнымі пачуццямі. Паэтка, ахопленая па-маладому ўзнёслым аптымізмам, сцвярджала:
Нават самая простая ява [4, с. 21].
Пазней, ужо несучы нялёгкі жыццёвы вопыт, у паэме “Прызнанне вачамі” яна, нібы апраўдваючыся, сказала: “Кахаю я -- і ў тым мая віна” [8, с. 135].
У творах Я. Янішчыц адбіліся розныя душэўныя станы -- ад пачуцця закаханасці, калі быў “голас... ад шчасця звонкі” [8, с. 75] да драмы адзінокага чалавека, якому было “так вусцішна, і горасна…” [8, с. 93]. На змену маладой летуценнасці і радасці, прадчуванням трывогі прыйшло дачаснае расстанне і спароджаны ім шчымлівы боль, самота і душэўныя пакуты. Вось элегічны пейзаж:
З'явілася адчуванне расколатасці свету кахання, раз'яднанасці чалавечых сэрцаў:
У артыкуле “Выпрабаванне любоўю” Р. Семашкевіч пісаў пра любоўную лірыку Я. Янішчыц наступнае: “Гэта паэзія менш за ўсё “дамская”, чытаць яе так, між іншым, нельга. Галоўная яе вартасць -- у драматызме... Характар лірычнай гераіні, створаны на гэтай аснове, пераканальны шматграннасцю пачуццяў, перажыванняў -- ці то гаворка ідзе пра нераздзеленае каханне, ці то пра ўрачыстасць яго. Адчай і трывога, радасць і смутак з'яднаны высокім напалам пачуццяў” [9, с. 58]. Паэтка напісала нямала любоўных споведзяў, элегій, вершаў-роздумаў з якіх перад намі паўстае маркотная і зажураная жанчына, якая глыбока перажывае страту кахання, сямейную неўладкаванасць. Чаму “белы цвет асыпаўся дачасна” і раніць “балючае дасвецце” ў садзе кахання? За што пасланы пакуты? На гэтыя і іншыя пытанні паэтка зноў і зноў шукае адказ:
Пісьменніца А. Васілевіч так разважае пра асабістую драму Янішчыц: “Жанчыне адной цяжка. А калі жанчына яшчэ і зусім маладая, цяжэй непараўнальна! I адзінае выратаванне ў яе (калі распятая яна лесам на крыжы Паэзіі) -- вершы. Вершы! Яны рэжуць душу па-жывому. Але ж і нясуць ёй лекі” [10, с. 13]. Разышліся шляхі-дарогі Яўгеніі Янішчыц і Сяргея Панізніка, таксама паэта, неардынарнага чалавека. Горкі сум, адзіноцтва, непрыхаваны боль і туга прадвызначаюць танальнасць шматлікіх вершаваных строф паэткі. Цяжка было пазбыцца гэтага ўнутранага разладу і няўтульнага пачування ў жыцці:
Каторы раз! -- і зноўку, як спярша,
Пішу табе сваёй балеснай песняй [8, с. 217].
Творы Я. Янішчыц пра нешчаслівае каханне -- спавядальныя песні-жальбы, лірычныя вершы-драмы. Для паэткі ўласцівы тонкі самааналіз душэўных пачуццяў і перажыванняў, які раскрывае псіхалагічна складаны, драматычны свет жанчыны. Паэтка робіць ёмістыя штрыхі да аўтапартрэта:
Бачыўты калі такі партрэт? [8, с. 215].
Аднак не толькі бязрадасныя любоўныя рэфлексіі і элегічныя песні складае аўтарка, але і паэтычныя фантазіі, “пейзажы душы”, поўныя лірызму, адухоўленасці і рамантычнай прагі неба, крыла, вясны, сонца:
3 нязменнай прагаю крыла [8, с. 217];
Прыпадаю да нябёс [8, с. 164] і іншыя.
Наогул, многія вобразы ў паэзіі Я. Янішчыц -- дарогі, вясны, зімы, яблыні, бярозы, вішні, каліны, цішыні, травы, зорак і іншыя -- набываюць інтымна-псіхалагічную напоўненасць. Сімвалічная семантыка гэтых вобразаў звязана з пэўным характарам унутранага пачуцця. Напрыклад, у паэзіі Я. Янішчыц выразна кантрастуюць вясна і зіма. 3 кожнай парой года звязаны адпаведны настраёвы модус. “А я люблю вясну”, “Я не люблю слаты”, -- кажа паэтка [8, с. 79]. Вясна -- гэта час, калі ў белым вэлюме сад, цвітуць пралескі, пяшчотна свеціць сонейка, калі нараджаецца ўсё самае радаснае, светлае, чыстае. Зіма ўвасабляе холад, спустошанасць, выстыласць свету, таму яна палохае сэрца лірычнай гераіні паэткі:
Мінае лета. Коціцца зіма [8, с. 152];
Чакае шлях... Чакае золак дальні [8, с. 153].
Зімовы холад-- сімвал ростані і адчужанасці:
Ляцяць гады, як завірухі [8, с. 199].
Ці возьмем вобраз каліны, які асацыіруецца з доляй і лёсам паэткі:
Ён мае традыцыйнае сэнсавае напаўненне (такое ж, як і ў вуснай народнай паэзіі), з ім звязаны матывы гаркоты, смутку, тугі. Разам з тым каліна і яе зыркае полымя для паэткі -- “як надзея жыцця” (“Каліна зімы”). Гераіня паэткі, нягледзячы на расчараванні, крыўды і нараканні на лёс, імкнецца знайсці ўнутраную падтрымку і моц у дрэў, кветак, “цвету белага” (“Над арабінамі і вязамі...”). У паэтычных радках часта гучыць горка-аптымістычная, сумна-радасная інтанацыя:
Хай пасвеціць полымя калін! [3, с. 79]
Жыццё паэткі ўскладнялася, набывала новыя драматычныя адценні. Яе балюча раніла “пазёрства, двухсэнсоўнасць, каламуць”, недружалюбнасць, зайздрасць, абыякавасць, зласлівасць, адсутнасць чалавечага разумення і спагады:
Не-не, ды вострым слоўкам упякуць! [3, с. 127].
Яна нагадвала чымсьці параненую і безабаронную птушку. Пра драматызм свайго існавання паэтка ў алегарычнай форме выказалася ў вершы “Маналог вавёркі”:
Вось і мяне, як іншых, прыручылі... [3, с. 35];
А для мяне -- і толькі для мяне!!! [3, с. 94].
Як прагнула яна вырвацца з гэтага зачараванага кола балючых перажыванняў і пакутаў! А. Лойка, думаючы пра трагічны лёс паэткі, піша пра сваю былую студэнтку: “...Былі ва ўцёках Жэні Янішчыц ад жыцця і лермантаўскія ўцёкі. Былі і ўцёкі ад адзіноцтва, ад непрымання таго, што ейная эпоха ёй навязвала, а душа яе з тым не мірылася, свядома і падсвядома, напэўна, не зміралася, паглыбляла душэўны разлад, душэўны крызіс. ...А што забрала Жэню Янішчыц і Яўгенію Янішчыц ад беларускай паэзіі, ад Беларусі, тое -- монстравае, звыроднае, нялюдскае, няхай бы яно хутчэй сыходзіла на ніцыя лозы, на сухія долы!..” [11, с. 28]. “У самы смутны час, у час трывожны // Ўзыдзі, любоў!” [3, с. 235] -- на пранізлівай лірычнай ноце прасіла паэтка
Перачытваю асобныя вершы паэткі, і нам падаецца, што “палеская ластаўка” прадчувала свой заўчасны вырай:
І кіньце ў родную раллю [3, с. 186];
I між іх -- зямлёю буду я [3, с. 93].
Незадоўга да сваёй трагічнай смерці паэтка паехала на радзіму, абышла ўсю радню і любыя сэрцу мясціны. Яўгенія Янішчыц знайшла вечны прытулак на Усходніх могілках у Мінску, што па Маскоўскай шашы. Яна, тонкая паэтычная натура, не вытрымала жыццёвых нягод, не змірылася з жорсткай рэальнасцю чалавечага свету. Усім нам Яўгенія Янішчыц пакінула шчырыя запаветы:
А інакш і жыць немагчыма [3, с. 241].
Інтымная лірыка Я. Янішчыц -- гэта споведзь паэткі аб пражытым і перажытым, гэта размова з чытачом аб высакароднай галіне паэзіі, якая дае магчымасць успрымаць еднасць чалавека і акаляючай рэчаіснасці як адзіную цэласнасць з усім. Нягледзячы на тое, што ў вершах даволі часта прасочваюцца асабістыя матывы, а жыццё лірычнага героя пераплятаецца з біяграфічнымі даведкамі паэта, творы ўсё ж не пясуць у сабе эгаістычнай замкнутасці. Вершы Я. Янішчыц аб каханні -- антыэгаістычныя. Яго лірычнае “я” нібы зліваецца з унутраным светам чытача, яго пачуцці перадаюцца чытачу і ўспрымаюцца апошнім, як свае асабістыя. Індывідуальны вопыт паэткі, такім чынам, становіцца вопытам чытача, нават калі любоўныя пачуцці яго ў жыцці яшчэ не захоплівалі ў свой палон. Чытачу раскрываецца ўся шматграннасць кахання -- ад першых парасткаў дзявочага пачуцця да драматычна-узвышанага стану душы і сэрца на зыходзе чалавечага жыцця. Праўда, уся гэта гама пачуццяў не навязваецца чытачу, яна падаецца стрымана, у асобных выпадках нават аскетычна.
Такім чынам, у вершах пра каханне мы не знаходзім эротыкі, цынічных адносін да жанчыны, ухваленне лёгкіх мімалётных сувязяў. Яна не прызнае кахання па разліку. Для любоўнай лірыкі Я. Янішчыц характэрны пяшчота, цеплыня, загадкавасць, пранікненне ў тайну сэрца закаханага, шчаслівага ці таго, хто яшчэ жыве надзеяй на с
Любоўная лірыка як асноўны пласт інтымнай лірыкі Яўгеніі Янішчыц курсовая работа. Литература.
Сочинение по теме Тема родины в творчестве А Ахматовой
Реферат: Music And Violence Essay Research Paper Rap
Критерии Оценивания Исторического Сочинения 2022
Курсовая работа по теме Особенности ориентировки в пространстве старших дошкольников с нарушениями зрения
Курсовая Работа На Тему Щековая Дробилка
Реферат: Объект и предмет демографии. Её задачи и функции
Система Социального Регулирования Общественных Отношений Реферат
Курсовая работа: Молекулярная палеонтология и эволюционные представления о возрасте ископаемых останков
Методы Педагогического Исследования Эссе
Реферат по теме О петриковской росписи
Реферат: Промышленный переворот и развитие промышленного капитализма
Курсовая работа: Исследование организации учета основных средств и анализ их состава и использования. Скачать бесплатно и без регистрации
Краткое Сочинение По Картине Баянова
Сочинения В Одном Томе Скачать Бесплатно
Реферат На Тему Основы Лекарственной Терапии
План Для Сочинения День Языков Народов Казахстана
Небольшое Сочинение По Тексту Дубровский
Реферат: Steroids 2 Essay Research Paper STEROIDS PLAYING
Сочинение Рассуждение Внимательным К Ближнему
Реферат: Тенденции развития некоммерческой сферы в России
Административно-правовое положение негосударственных (коммерческих) предприятий - Государство и право реферат
Ассортимент и приготовление горячих закусок для банкета-фуршета - Кулинария и продукты питания курсовая работа
Професійне зростання журналіста. Чинники, які сприяють вдосконаленню журналістських навичок - Журналистика, издательское дело и СМИ реферат