بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری؛ بازداشت‌های غیرقانونی، خشونت و دادرسی ناعادلانه
کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان✅ گزارش شماره سه کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان
کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان،۲۰ آبان ۱۴۰۱- هزاران نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر در معرض نقض گسترده حقوق اولیه زندانیان و محرومیت از دادرسی عادلانه قرار دارند. با وجود بازداشت بیش از ۱۰ هزار نفر در پی اعتراضات به کشته‌شدن ژینا (مهسا) امینی ، هنوز آمار رسمی دقیق و اسامی بازداشت‌شدگان از سوی مقامات مسئول اعلام نشده است.
دست‌کم یکی از بازداشت‌شدگان در زندان جان‌باخته است و ۹ نفر از بازداشت‌شدگان به «محاربه» و «فساد فی‌الأرض» متهم شدهاند که می‌تواند مجازات اعدام را در پی داشته باشد. به گفته‌ی مقامات قضایی شمار دیگری از بازداشت‌شدگان به‌ویژه در استان کردستان در خطر متهم شدن به محاربه هستند. کمیته پیگیری مطلع شده به جز افرادی که اتهامات آنان در دادگاههای علنی بررسی می‌شود و به محاربه متهم شدهاند، تعدادی از بازداشت‌شدگان نیز بدون اعلام عمومی در معرض اتهام محاربه قرار گرفته‌اند.
گزارش‌های مبنی بر شکنجه‌ی زندانیان، بازداشت مجروحانی که مورد اصابت گلوله قرار گرفته یا در اثر ضرب و شتم ماموران مجروح شدهاند، محرومیت بسیاری از آنها از خدمات درمانی و پزشکی ضروری و فوری، نگهداری برخی دستگیرشدگان در بازداشتگاه‌های مخفی، دسترسی نداشتن به وکلای انتخابی، وقوع آتش‌سوزی در زندان اوین و سرکوب شدید اعتراضات بازداشت‌شدگان در زندان‌های اوین، سنندج و لاکان رشت نگرانی‌ها درباره وضعیت دستگیرشدگان را بیشتر کرده است.
«کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان» توانسته اسامی بیش از ۱۶۰۰ نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری اخیر را ثبت کند. این افراد از ۲۵ شهریور تا ۲۰ آبان ۱۴۰۱ در ۱۲۵ شهر ایران از سوی ماموران امنیتی دستگیر شدهاند. این زندانیان شامل ۹۶۹ شهروند (از جمله ۶۵ کودک زیر ۱۸ سال)، ۳۹۳ دانشجو، ۱۴۵ فعال مدنی، ۴۲ روزنامه‌نگار، ۴۰ فعال سیاسی، ۳۸ فعال حقوق زنان و ۲۶ وکیل دادگستری هستند. کمیته پیگیری توانسته است آزادی موقت ۲۹۴ تن از بازداشت‌شدگان را ثبت کند. این اسامی در جدول اکسلی که به صورت مرتب به روز می‌شود، در دسترس عموم قرار داده شده است. بر اساس اخبار اعلام شده از سوی مقامات قضایی تا ۱۷ آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۲۰۰۳ پرونده کیفرخواست برای بازداشتی‌های اعتراضات اخیر در ۱۲ استان صادر شده است.
نقض گسترده‌ی حقوق اولیه بازداشت‌شدگان
تحقیقات «کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان» حاکی از نقض گسترده‌ی حقوق افراد بازداشت شده در اعتراضات اخیر و اعمال شکنجه و خشونت علیه آنها است. این تحقیقات حاصل مصاحبه با برخی از بازداشت‌شدگانی که به صورت موقت آزاد شدهاند و همچنین خانواده و نزدیکان دستگیرشدگان در شهرهای مختلف ایران است.
از آنجا که بسیاری از بازداشت‌شدگان همچنان در زندان هستند، بسیاری از این افراد و خانواده‌هایشان به خاطر فشارها و تهدیدهای امنیتی حاضر به بازگو کردن وضعیت بازداشتها نیستند و بسیاری نیز به دلیل محدودیت و قطع اینترنت همچنان دسترسی محدودی به ابزارهای اطلاع‌رسانی دارند، در این گزارش فقط بخش کوچکی از شرایط غیرانسانی‌ای که بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر با آن روبرو هستند، به تصویر کشیده شده است.
دستگیری‌های همراه با اعمال خشونت و بدون ارائه‌ی حکم بازداشت
بر اساس گزارش‌های رسیده به «کمیته پیگیری»، ماموران امنیتی بسیاری از بازداشت‌شدگان را با اعمال خشونت بیش از حد و غیر ضروری دستگیر کرده‌اند. در مواردی که افراد در منازل شخصی‌شان بازداشت شدهاند، بسیاری از دستگیری‌ها همراه با تهدید به آزار و اذیت و بازداشت سایر اعضای خانواده، حمله شبانه به منازل شخصی، شکستن در، بازداشت‌های بدون ارائه‌ی حکم کتبی بازداشت و در مواردی از سوی ماموران مسلح بوده است.
افرادی که در منزل شخصی‌شان دستگیر شدهاند می‌گویند که ماموران در تعداد زیاد و به صورت دسته‌جمعی جهت بازداشت آنها اعزام شده بودند. یکی از بازداشت‌شدگان به کمیته پیگیری گفته است که ماموران لباس شخصی با چهار ماشین به منزل شخصی او رفتند و حدود هشت نیروی لباس شخصی برای بازداشتش وارد خانه شدند. این ماموران که به دروغ خود را ماموران وزارت اطلاعات معرفی کرده بودند، ضابطان اطلاعات سپاه بودند و بدون نشان دادن حکم ورود به منزل و حکم جلب او را بازداشت کردند.
یکی دیگر از بازداشت‌شدگان گفته است که در پی درخواست ارائه حکم از ماموران لباس شخصی که به منزلش حمله کرده بودند، با تهدید به دستگیری اعضای خانواده‌اش روبرو شده بود. گزارشی دیگر حاکی از آن است که ماموران لباس شخصی ساعت چهار صبح به منزل یکی از فعالان مدنی رفته و در پاسخ به درخواست نشان دادن حکم کتبی ورود به منزل او را تهدید به شکستن در کردند. برخی از بازداشت‌شدگان گفته‌اند مامورانی که شبانه برای دستگیری به خانه‌شان رفته بودند، سلاح گرم داشته‌اند و با بالا رفتن از دیوار وارد خانه‌ی فردی شده بودند که قصد بازداشتش را داشتند.
شکنجه، تهدید به تجاوز، فشار برای اعترافات تلوزیونی
بسیاری از بازداشت‌شدگان مورد شکنجه‌هایی قرار گرفته‌اند که آثار و تبعات آنها با گذشت روزها و هفته‌ها از آزادی موقت‌شان همچنان باقی مانده است. گزارش‌هایی از شکنجه‌های جنسی و تهدید به تجاوز اعلام شده، برخی بازداشت‌شدگان به بازداشت و آزار و اذیت اعضای خانواده‌شان تهدید شدهاند و مواردی از اجبار به اعترافات تلوزیونی گزارش شده است. برخی بازداشت‌شدگان گفته‌اند که در نیمه‌شب مورد بازجویی‌های طولانی قرار می‌گرفتند و در هنگام بازجویی صدای شکنجه و ضرب و شتم دیگر زندانیان از سلول‌های دیگر به گوش‌شان می‌رسید.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها، دست‌کم یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر در زندان جان باخته است. رامین فاتحی ۲۱ مهر ماه در سنندج بازداشت شد و هشت روز بعد به خانواده‌اش گفته شد که برای شناسایی جسد او مراجعه کنند. خانواده رامین فاتحی می‌گویند که او در اثر شکنجه ماموران در بازداشتگاه اطلاعات سنندج جان‌باخته است. مقامات مسئول دلیل مرگ او را خودکشی در زندان اعلام کرده‌اند اما پسر رامین فاتحی به رادیو زمانه گفته است که « با یک پُتک یا یک جسم سنگین به سر پدرم ضربه زدند و از چندین نقطه مختلف شکستگی‌های شدیدی در سرش ایجاد شده بود.»
برخی گزارش‌های رسیده، حاکی از آزار جنسی بازداشت‌شدگان است. یکی از زنان بازداشت‌شده می‌گوید که در بند ۲۰۹ اوین او را مجبور کرده‌اند که تمام لباس‌هایش را دربیاورد و برهنه در مقابل یک مامور زن، دوبار بنشیند و بایستاد. یکی دیگر از زنان زندانی به صراحت تهدید به تجاوز شده است. بازجوها به او و دیگر بازداشت‌شدگان گفته‌اند: «اگر به شما در اینجا تجاوز شود نمی‌توانید اعتراض کنید! دنبال عریانی هستید و باید تاوانش را بدهید!» بازجوها همچنین از تصاویر خصوصی بازداشت‌شدگان که از تفتیش لوازم شخصی‌شان به دست آورده بودند به عنوان ابزار تهدید و تحقیر این افراد استفاده می‌کنند. یکی از بازداشت‌شدگان گفته است که بازجویش با دسترسی به عکس‌های خصوصی او و دوست‌دخترش، تهدید می‌کرد که اگر پس از آزادی فعالیتی داشته باشد این عکس‌ها را رسانه‌ای می‌کنند.
یکی از کسانی که به تازگی در تبریز از زندان آزاد شده اعلام کرده که در بند عمومی و قرنطینه این زندان، برخی بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر بدون رعایت تفکیک جرایم با دیگر زندانیان در یک محل نگهداری می‌شوند واز سوی این زندانیان مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند.
بنا به گزارش‌های منتشر شده از سوی «شبکه حقوق بشر کردستان»، بازجویان امنیتی تعدادی از بازداشت‌شدگان را با فشار، شکنجه و تهدید به بازداشت اعضای خانواده و تجاوز، مجبور به انجام اعترافات اجباری علیه خود کرده و حتی اقدام به پخش این اعترافات در صدا و سیما، خبرگزاری‌های حکومتی و صفحات مجازی کرده‌اند. برخی دستگیرشدگان به کمیته پیگیری گفته‌اند که به صورت ناگهانی با دوربین‌هایی که برای ضبط مصاحبه تصویری در آنجا بودند روبرو می‌شدند. یکی از بازداشت‌شدگانی که پس از درآوردن چشم‌بندش با دوربین و اعمال فشار برای مصاحبه تلوزیونی روبرو شده بود، دچار شوک عصبی شده و در وضعیتی که نمی‌توانست نفس بکشد به سلول برگردانده شد.
محرومیت بازداشت‌شدگان مجروح از دریافت خدمات ضروری درمانی
در شرایطی که تعداد قابل توجهی از بازداشت‌شدگان مورد اصابت گلوله قرار گرفته یا در حین بازداشت به شدت ضرب و شتم و مجروح شده بودند، گزارش‌های رسیده به کمیته پیگیری حاکی از محرومیت مجروحان و آسیب‌دیدگان بازداشت‌شده از دریافت خدمات درمانی ضروری است.
بر اساس گزارش‌های رسیده برخی مجروحانی که ده‌ها تیر ساچمه‌ای در بدن‌شان باقی مانده بود، بدون رسیدگی رها شدهاند و به بهداری و بیمارستان اعزام نمی‌شوند. یکی از بازداشت‌شدگان گفته است که دونفر از هم سلولی‌هایش دچار شکستگی دندان و در رفتگی کتف بودند و به وضعیتشان رسیدگی نمی‌شد.
شبکه حقوق بشر کردستان در ششم مهر اعلام کرد که دست‌کم ۱۸۰ نفر از بازداشت‌شدگان در شهرهای کردنشین به دلیل شکنجه در زمان بازداشت یا اصابت ساچمه و گلوله زخمی هستند و از حق دسترسی به خدمات درمانی و پزشکی محروم شدهاند. برخی بازداشت‌شدگان گفته‌اند که بازداشت‌شده‌های دیگر را با سر شکسته، صورت‌های زخمی و کبود و خونین و لباس‌های پاره در محیط زندان و دادسرا دیده‌اند.
وضعیت شورش اسلام سکانی و پیمان گلابی که از سوی «شبکه حقوق بشر کردستان» منتشر شده، دو نمونه از این‌گونه برخوردها با بازداشت‌شدگان است:
«شورش اسلام سکانی، شهروند اهل روستای «بالو» ارومیه در ساعت ۲ بامداد ۴ مهر با یورش شبانه نیروهای امنیتی به منزلش با ضرب و شتم بازداشت شد. نیروهای امنیتی پس از شلیک گاز اشک‌آور و شکستن درِ منزلش، او را در حالی که تنها لباس زیر بر تن داشت بازداشت کردند. او پس از انتقال به یکی از بازداشتگاه‌های امنیتی برای انجام اعترافات اجباری به شدت شکنجه شد به طوری که دچار خونریزی داخلی شد. این شهروند بازداشت شده به دلیل وخیم شدن وضعیت سلامتی‌اش به یکی از مراکز درمانی در ارومیه منتقل و بدون تکمیل دوره درمانی به بازداشتگاه بازگردانده شد.»
«پیمان گلابی در شب چهارشنبه ۲۰ مهر در یکی خیابان‌های شهر مهاباد از پشت هدف تیراندازی با اسلحه ساچمه‌زن نیروهای امنیتی قرار گرفت و پس از ضرب و شتم شدید بازداشت شد. روز جمعه ۲۲ مهر، یک مامور امنیتی در یک تماس تلفنی با خانواده این شهروند از مرگ وی خبر داد. او از خانواده پیمان گلابی خواست که برای انجام کارهای اداری تحویل جسد به بیمارستان مهاباد مراجعه بکنند. پس از مراجعه خانواده به بیمارستان مهاباد و پرداخت هزینه تحویل جسد، مسئولین این بیمارستان به این خانواده اعلام کردند که جسد در اختیار اداره اطلاعات است و باید از این نهاد امنیتی تحویل گرفته شود.پس از مراجعات مکرر خانواده این شهروند به نهادهای امنیتی و دادسرای مهاباد به آنها اعلام شد که پیمان گلابی پس از زخمی شدن به یک مرکز درمانی در ارومیه و پس از آن به بیمارستان میاندوآب منتقل شده است.روز یکشنبه ۲۴ مهر، پس از یک تماس تلفنی از بیمارستان میاندوآب با این خانواده تماس مشخص شده است که پیمان گلابی زنده و در اختیار سازمان اطلاعات سپاه مهاباد است.یک شاهد عینی نیز به خانواده این شهروند بازداشت شده اعلام کرده است که ۱۵ ساچمه به بدن وی اصابت کرده و پس از بازداشت نیز در اثر شکنجه دو پا، دست راست و چند دندان وی شکسته شده است.»
زندان‌های مخفی، زندانیان بی‌شناسنامه و بیاطلاع نگه‌داشتن خانواده‌ها از وضعیت بازداشت‌شدگان
شمار زیادی از خانواده‌ها تا مدت‌ها پس از بازداشت اطلاعی از وضعیت افراد دستگیرشده و محل بازداشت آنها ندارند. به بسیاری از بازداشت‌شدگان تا روزها و هفته‌ها پس از بازداشت، اجازه تماس اولیه با خانواده‌ها داده نشده است، بسیاری از آنها پس از تماس اولیه از زندان، برای مدت‌های طولانی اجازه تماس مجدد با خانواده را ندارند و نهادهای مسئول نیز پاسخگوی خانواده‌ها نیستند. این نگرانی‌ها به ویژه در شرایطی همچون آتش‌سوزی در زندان اوین یا در رابطه با بازداشت‌شدگانی بیمار یا مجروح شدت بیشتری می‌گیرد. به طور مشخص در شهرهای بلوچ‌نشین بسیاری از خانواده‌های بازداشت‌شدگان پس از گذشت چند هفته همچنان از وضعیت آنها بیاطلاع هستند و نهادهای رسمی نیز حاضر به پاسخگویی به آنها نیستند. بی‌شناسنامه بودن برخی بازداشت‌شدگان در شهرهای بلوچ‌نشین امکان پیگیری وضعیت آنها را سخت‌تر کرده است. یکی از بازداشت‌شدگان به کمیته پیگیری گفته است که ماموران به او می‌گفتند که «تو که شناسنامه هم نداری، هیچ کس نمی‌تواند پیگیرت باشد. تو هیچی نیستی.»
همچنین گزارش‌هایی مبنی بر ناپدید شدن برخی معترضان یا شهروندانی که در محل اعتراضات بوده‌اند، منتشر شده است.
در یک نمونه، صحرا رضایی، دانشجوی ترم ۷ روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی تهران از تاریخ ۲۶ مهرماه، در جریان اعتراضات در دانشگاه علامه، پس از تماس با خانواده ناپدید شده است. احتمال بازداشت این دانشجوی افغانستانی بسیار زیاد است اما تا کنون هیچ کدام از نهادهای امنیتی پاسخی به خانواده‌ی او نداده‌اند. ابتلای صحرا به بیماری قلبی نگرانی‌ها را در مورد وضعیت او افزایش داده است.
خانواده یکی از بازداشت‌شدگان در استان اصفهان می‌گوید که هیچ ارگانی در رابطه با وضعیت فرد بازداشت‌شده پاسخگو نیست و حتی اجازه وارد شدن به دادسرا را به خانواده‌ها نمی‌دهند. او می‌گوید که پس از چند هفته بازداشت ما هنوز نمی‌دانیم که او به چه اتهامی بازداشت شده و نمی‌توانیم برایش وکیل بگیریم.
ابهام‌ها در مورد محل نگهداری زندانیان، نگرانی‌ها درباره آنها را بیشتر کرده است. به گفته‌ی یکی از بازداشت‌شدگانی که در بازداشتگاه وزارت اطلاعات بود، ماموران امنیتی پس از بازداشت و قبل از آزادی‌اش او را با خود به کانون اصلاح و تربیت برده و در آنجا فرم ثبت‌نامش را پر کردند و هیچ سندی مبنی بر نگهداری او در بازداشتگاه اطلاعات وجود نداشت. یکی از دستگیرشدگان نیز گفته که تا ۱۰ روز حتی خودش هم خبر نداشت که در کجا و کدام زندان حبس شده است. یک بازداشتی دیگر گفته است که مدتی را در یک بازداشتگاه زیرزمینی در حوالی کلاهدوز تهران گذرانده و در تمام مدت، او و دیگر زندانیان را در صندوق عقب ماشین به مکان‌های مختلف انتقال می دادند.
منع دسترسی بازداشت‌شدگان به وکیل مدافع
ممانعت از دسترسی بازداشت‌شدگان به وکلای انتخابی خودشان، از دیگر نگرانی‌های جدی در رابطه با نقض حقوق زندانیان و دسترسی آنها به دادرسی عادلانه است.
بسیاری از افرادی که در اعتراضات اخیر بازداشت شده و در دادگاههای انقلاب محاکمه می‌شوند، با استناد به تبصره‌ی ماده ۴۸ قانون آیین‌دادرسی کیفری از دسترسی به وکلای مورد انتخاب خودشان محروم شدهاند. برخی از وکلای بازداشت‌شدگان اخیر به کمیته پیگیری گفته‌اند که در مرحله تحقیقات و دادسرا، با استناد به تبصره ماده ۴۸ اجازه ورود وکلای انتخابی را نمی دهند و تنها وکلای مورد تایید قوه قضاییه اجازه ورود به پرونده ها را دارند. در مرحله دادگاه نیز این مساله به نظر قاضی بستگی دارد. کمیته پیگیری حداقل دو گزارش از شهرهای مختلف دریافت کرده است که دادگاه حضور وکلای خارج از لیست مورد تایید را در جلسه دادرسی نپذیرفته است. در دادگاههای علنی برگزارشده نیز عدم حضور وکلای انتخابی متهمانی که با اتهاماتی سنگین مانند محاربه و یا فساد فی الارض محاکمه می شدند، نگرانی‌ها از ناعادلانه بودن روند دادرسی این پرونده‌ها را بیشتر می‌کند.
علی مجتهدزاده، وکیل دادگستری در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفته است که خانواده متهمان نمی‌توانند اطلاعاتی از پرونده فرزندان‌شان پیدا کنند و به وکلایی که درخواست ملاقات می‌دهند اجازه نمی‌دهند وارد زندان شوند. او گفته است که در هیچ‌دوره‌ای شاهد چنین اتفاقاتی در خصوص نقض حقوق قانونی متهمان بازداشت‌شده در اعتراضات نبوده است.
همچنین محمدعلی کامفیروزی وکیل الهه محمدی و نیلوفر حامدی نیز در گفتگویی با هم‌میهن گفت که اجازه دسترسی او به پرونده موکلانش را نمی دهند. او همچنین گفت تمام پرونده‌هایی که در جریان اعتراضات اخیر در تهران تشکیل شده یا به بهانه این اعتراضات تشکیل شده، به دادسرای اوین(دادسرای ناحیه ۳۳) رفته است و در آنجا هیچ راهی برای پیگیری پرونده نیست.
آزادی موقت بازداشت‌شدگان با وثیقه‌های سنگین، صدور احکام اولیه حبس و فشار بر خانواده‌ها
مقامات رسمی از آزادی بسیاری از بازداشت‌شدگان خبر می‌دهند. اما بر اساس گزارش‌های رسیده به کمیته پیگیری اغلب این افراد با قرارهای وثیقه‌ی سنگین، کفالت یا احکام حبس تعلیقی به صورت موقت آزاد شدهاند و همچنان در خطر بازگشت به زندان هستند. سخنگوی قوه قضاییه نیز با تایید این موضوع گفته است که حتی «در جرایم خفیف» نیز بازداشت‌شدگان به صورت «بلاقید» آزاد نمی شوند. به گفته مقامات قضایی تمامی بازداشت‌شدگان به صورت موقت و با اخذ «قرار تامین کیفری» اعم از وثیقه، کفالت یا التزام آزاد می‌شوند و پرونده‌های آنها پس از صدور کیفرخواست به دادگاه فرستاده می‌شود.
برخی بازداشت‌شدگانی که به صورت موقت پس از صدور حکم اولیه آزاد شدهاند، به کمیته پیگیری گفته‌اند که از سوی ماموران امنیتی تهدید شدهاند که در صورت اطلاع‌رسانی به رسانه‌ها حکم‌تان سنگین‌تر خواهد شد و اعضای خانواده‌تان را بازداشت می‌کنیم. شماری از بازداشت‌شدگانی که با گرفتن تعهد از زندان آزاد شدهاند، پس از مدتی ابلاغیه‌ی احضار به دادگاه را دریافت کرده‌اند. بر اساس گزارش رسیده به کمیته پیگیری، یک دانش‌آموز دبیرستانی که به خاطر پاره کردن عکس رهبر جمهوری اسلامی بازداشت شده و با تعهد آزاد شده بود، چند روز پس از آزادی با دریافت پیامکی از سامانه قضایی به دادگاه احضار شده است. اتهام این کودک زیر ۱۸ سال «توهین به رهبری» اعلام شده است. تعدادی از بازداشت‌شدگان با وجود تعیین وثیقه از سوی مقامات قضایی، هنوز در بازداشت هستند و دستور آزادی موقت‌شان صادر نشده است. بسیاری از دستگیرشدگان نیز به دلیل مبلغ بالای وثیقه‌های تعیین شده قادر به تهیه آن نیستند.
وضعیت هشداردهنده‌ی شرایط رفاهی زندان‌ها
گزارش‌های رسیده به کمیته پیگیری نشان می‌دهد که حجم بالای بازداشت‌شدگان طی این مدت باعث شده است تا شرایط رفاهی و نگهداری زندانیان هشداردهنده باشد. گزارش‌ها از زندان‌های عمومی حاکی از آن است که اکثریت دستگیرشدگان فضای کافی و استاندارد برای زندگی ندارند. خانواده‌های برخی از زندانیان به کمیته گفته‌اند که بسیاری از آنها اخیرا ناچار به خوابیدن در کف راهروهای بندها در زندان هستند. یکی از زندانیان به خانواده‌اش گفته است که شب‌ها در نزدیکی سرویس بهداشتی می‌خوابد. یکی از کسانی که در زندان اوین حبس بوده گفته است که با چهار زندانی دیگر در یک سلول انفرادی بود: «فضای کافی برای خواب یا تهویه‌ی خوب نداشت و حتی امکان حمام در محیط خصوصی یا دستشویی رفتن بدون آزار دیگران از بوی دستشویی شما، وجود نداشت.»
کیفیت غذایی زندان نیز که تا پیش از این هم همواره مورد اعتراض زندانیان بود، این روزها بدتر از قبل شده است. برخی از زندانیان آزاد شده به کمیته پیگیری گفته‌اند که غذای زندان به هیچ وجه قابل خوردن نبود و آنها ناچار بودند تا اجناس مورد نیاز خود را از فروشگاه زندان با قیمت‌های گزاف خریداری کنند. یکی از زندانیان آزادشده در مورد وضعیت غذای بند ۲۰۹ وزارت اطلاعات می‌گوید: «حجم غذا بسیار کم بود و ما تقریبا همیشه گرسنه بودیم و ناچار بودیم در سلول‌مان مدیریت غذا انجام دهیم.»
کیفرخواست‌ها و اتهامات مطرح شده علیه بازداشت‌شدگان
بر اساس اخبار اعلام شده از سوی مقامات قضایی تا ۱۷ آبان ۱۴۰۱ دست‌کم ۲۰۰۳ پرونده کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر در ۱۲ استان صادر شده است. در سایر استان‌ها هم پرونده کیفرخواست بسیاری از بازداشت‌شدگان به دادگاه ارسال شده اما آماری از تعداد این پرونده‌ها اعلام نشده است.
۱۰۲۴ کیفرخواست در استان تهران، ۹۵ کیفرخواست در استان آذربایجان غربی، ۵۵ کیفرخواست در استان قزوین، ۶۵ کیفرخواست در استان هرمزگان و ۲۵ کیفرخواست در استان کرمان برای بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر صادر شده است.
در استان البرز،۲۰۱ کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده و ۲۱۰ نفر از بازداشت‌شدگان با قرارهای تعلیق، تعقیب و یا قرار منع تعقیب آزاد شدهاند. در استان اصفهان، ۱۲۰ کیفرخواست و ۱۰ حکم محکومیت برای بازداشت‌شدگان صادر شده است. در استان زنجان، ۱۱۹ کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده و حکم محکومیت ۱۶ تن نیز اعلام شده است. در استان کردستان، ۱۱۰ کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده است. به گفته سید حسین حسینی، رییس کل دادگستری کردستان این افراد اتهاماتی همچون «اخلال در نظم عمومی»، «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام»، «تخریب و تحریق اموال و اماکن عمومی» و «حمله به مامورین» دارند. در استان خوزستان، ۱۰۵ کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده و این تعداد پرونده ۲۱۳ نفر متهم دارد.
در استان سمنان، ۸۹ کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده و برای ۷۲ نفر از متهمانی که کیفر خواست صادر شده، اتهاماتی همچون: «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم بر ضد امنیت داخلی کشور»، «اخلال در نظم و آرامش عمومی»، «تشکیل دسته یا جمعیت با هدف برهم زدن امنیت کشور»، «اغوا و تحریک مردم به جنگ و کشتار با یکدیگر به قصد برهم زدن امنیت کشور»، «تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از طریق شرکت در اغتشاشات و تهیه کلیپ» مطرح شده است.
در استان سیستان و بلوچستان، ۴۵ پرونده کیفرخواست برای بازداشت‌شدگان صادر شده و برای ۲۵۲ نفر پرونده تشکیل شده است. به گفته علی مصطفوی‌نیا، رئیس کل دادگستری استان سیستان و بلوچستان ازمیان ۶۲۰ نفری که در استان دستگیر شدهاند و ۳۶۸ نفر با اخذ تعهد آزاد شدهاند.
اتهام محاربه و قتل برای بازداشت‌شدگان، نگرانی از صدور احکام اعدام
دست‌کم ۹ تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات به اتهامات «محاربه» و «فساد فی‌الارض» متهم شدهاند. بر اساس قانون مجازات اسلامی محکومیت به این اتهامات می‌تواند صدور حکم اعدام را در پی‌داشته باشد. براساس اخبار منتشر شده از دادگاههای علنی این ۹ نفر در جلسات علنی دادگاه اتهامات محاربه و فساد فی‌الارض را نپذیرفته‌اند و اعلام کرده‌اند که اقداماتی که به خاطر آنها به محاربه محکوم شدهاند را انجام نداده‌اند. روند دادرسی و رسیدگی به پرونده این متهمان غیرشفاف بوده است و تمامی آنها از حق داشتن وکیل انتخابی محروم هستند.
۱. ماهان صدرات مدنی، در ۱۲ آبان از سوی شعبه ۲۶ دادگاه عمومی و انقلاب اسلامی تهران به ریاست قاضی افشاری به « محاربه از طریق کشیدن سلاح سرد (چاقو) به نحوی که موجب ایجاد ناامنی و ترس در محیط شده است، اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور، آتش زدن موتورسیکلت و تخریب گوشی شاکی خصوصی و ایراد جرح عمدی با چاقو نسبت به شاکی» متهم شده است. در طی محاکمه او ادعا شده که او در روز بیست مهرماه در تهران یک شهروند را به ظن اینکه مامور امنیتی است، مورد حمله قرار داده و مجروح کرده است. از گزارش دادگاه اینطور برداشت می‌شود که فاصله میان دستگیری و محاکمه این فرد به اتهام محاربه کمتر از یک ماه است. ماهان صدرات در جلسه دادگاه، اتهام استفاده از سلاح سرد را رد کرده است. در فیلم نمایش داده شده در دادگاه نیز، اثری از سلاح چاقو موجود نیست.
۲. سهند نورمحمدزاده، در ۱۶ آبان در شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب اسلامی تهران به «محاربه از طریق تخریب و ایجاد حریق در وسایل عمومی به منظور اخلال در نظم و امنیت کشور و مقابله با حکومت اسلامی، اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور و اخلال در نظم و آسایش عمومی از طریق شرکت در تجمعات غیر قانونی» متهم شد. سهند نور محمدزاده متولد ۱۳۷۵ است و به اتهام مشارکت در تجمع اعتراضی در بزرگراه اشرفی اصفهانی شهر تهران در تاریخ اول مهر ۱۴۰۱ بازداشت شده است.
۳. محمد قبادلو، در جلسه دادگاهی که هفتم آبان در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست ابوالقاسم صلواتی برگزار شد، به اتهاماتی از جمله «افساد فی‌الأرض و قتل عمد» متهم شده است. اتهام «افساد فی‌الأرض» در دادگاه انقلاب مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و اتهامات « قتل عمد، ایراد صدمه عمدی منجر به شکستگی نسبت به سایر شکات، اقدام به قتل عمدی سایر شکات که زنده مانده بودند از طریق برخورد با خودرو، تخریب وسایل نقیله ناجا» در دادگاه کیفری رسیدگی می‌شود. محمد قبادلو، ۲۲ ساله متهم شده است که در ۳۱ شهریورماه در تهران اقدام وی منجر به کشته‌شدن یک مامور نیروی انتظامی به نام فرید کرم‌پور حسنوند و و مجروح شدن پنج مامور دیگر پلیس شده است.
۴. منوچهر مهمان‌نواز در جلسه دادگاهی که هشتم آبان در شعبه ۲۸ دادگاه عمومی و انقلاب تهران به ریاست قاضی عموزاد به «احتراق عمدی ابنیه به قصد مقابله با حکومت اسلامی با مجازات محاربه، اجتماع و تبانی علیه امنیت داخلی کشور، اخلال در نظم و امنیت عمومی از طریق ایجاد جنجال و هیاهو، شرکت در تجمعات غیرقانونی» متهم شده است. او در دادگاه اعلام کرد که اتهام‌های وارده را قبول ندارد.
۵. سامان یاسین (صیدی) در جلسه دادگاهی که در هفتم آبان ماه در شعبه پانزده دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد به «محاربه از طریق کشیدن کلت کمری و شلیک ۳ تیر، اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور» متهم شد. سامان صیدی معروف به سامان یاسین خواننده رپ کرد است که با آهنگ‌های سیاسی‌اش شناخته می‌شود. او در روز ۱۰ مهر در جریان اعتراضات اخیر دستگیر شد.
۶. محمد بروغنی، در جلسه دادگاهی که در هفتم آبان ماه در شعبه پانزده دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد به «محاربه از طریق کشیدن سلاح سرد قمه و حمله به همراه اوباش به فرمانداری پاکدشت و به آتش کشیدن فرمانداری و حمله به مامور دولت حین انجام وظیفه و مجروح شدن وی» متهم شد. این شهروند در در جریان اعتراضات اخیر در پاکدشت دستگیر شده بود. براساس اخبار منتشرشده از دادگاه در رسانه‌های نزدیک به حکومت، محمد بروغنی براساس فیلم‌هایی که از گوشی موبایل او استخراج شده و همچنین محتویات اینستاگرامش به محاربه متهم شده است.
۷.محسن رضازاده قراقلو، در جلسه دادگاهی که در هفتم آبان ماه در شعبه پانزده دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد به «محاربه از طریق مشارکت در ایجاد حریق در وسیله مورد استفاده عمومی به منظور اخلال در نظم و امنیت عمومی، اجتماعی و تبانی جهت ارتکاب جرم علیه امنیت داخلی کشور، ساخت اقلام انفجاری از نوع کوکتل مولوتوف برای مقاصد ضد امنیتی و سنگ پرانی به سوی عوامل انتظامی» متهم شد.
۸. سعید شیرازی، در جلسه دادگاهی که در هفتم آبان ماه در شعبه پانزده دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد به «افساد فی الارض از طریق تحریک و تشویق گسترده مردم به ارتکاب جرایم علیه امنیت کشور و اخلال شدید در نظم» متهم شد.
۹. ابوالفضل مهری حسین حاجی‌لو، در جلسه دادگاهی که در هفتم آبان ماه در شعبه پانزده دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی برگزار شد به «مقابله با حکومت اسلامی از طریق ایجاد حریق در وسیله مورد استفاده عمومی به منظور اخلال در نظم و امنیت کشور» متهم شد. این شهروند در جریان اعتراضات اخیر در شهرستان بهارستان دستگیر شد. او در جلسه دادگاه اتهامات خود را رد کرده است.
وضعیت پنج شهروندی که در شهرک اکباتان تهران بازداشت شدهاند نیز نگران‌کننده است. میلاد آرمون، بهراد حصاری، مهدی جهانی، نستو نیکخواه و محمد پسندیان، به اتهام «ضرب و جرحجرج منجر به مرگ» یک ماموربسیجی در شهرک اکباتان تهران بازداشت شدهاند. این افراد به اجبار مقابل دوربین‌های تلویزیونی آورده شدند. میلاد آرمون یکی از این پنج‌نفر بود که با چشمانی بسته، چند بار مقابل دوربین تکرار کرد که نقشی در قتل مامور پلیس نداشته است. با توجه به آنچه در مقابل دوربین نشان داده شد و خشونت ماموران طی روزهای اخیر در شهرک اکباتان تهران، نگرانی‌های جدی در مورد روند دادرسی و همچنین شرایط نگهداری بازداشت‌شدگان شهرک اکباتان وجود دارد. دو نفر از آنها با قید وثیقه آزاد شدهاند و سه نفر دیگر همچنان در زندان هستند.
در استان کردستان نیز مقامات قضایی اعلام کرده‌اند که تحقیقات پرونده شماری از متهمان با اتهاماتی همچون «محاربه» و «اقدام علیه امنیت از طریق عضویت در گروه‌های معاند» در دستور کار قرار دارد.
درباره «کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان»
«کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان»، ۳۱ شهریور ۱۴۰۱، چند روز پس از شروع اعتراضات سراسری به قتل حکومتی مهسا (ژینا) امینی در ایران آغاز به کار کرد. این کمیته، متشکل از چند تن از فعالان سیاسی و حقوق بشری و روزنامه‌نگاران برای فراموش نشدن نام کسانی است که این روزها شجاعانه در خیابان‌ها اعتراض می‌کنند و دستگیر و زندانی می‌شوند.
در وضعیتی که به دلیل پاسخگو نبودن مقامات و نهادهای رسمی، اطلاعات جامع و دقیقی در رابطه با وضعیت دستگیرشدگان وجود ندارد، «کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان» تلاش خود را بر ثبت اسامی بازداشت‌شدگان، رصد کردن وضعیت آنها در دوره‌ی بازداشت و به دست‌آوردن آماری تقریبی از میزان بازداشتها متمرکز کرده است.
این کمیته با انتشار فراخوانی در شبکه‌های اجتماعی از خانواده، وکلا و نزدیکان بازداشت‌شدگان درخواست کرده است که اسامی و مشخصات آنها را به شماره‌های اعلام شده از سوی این کمیته ارسال کنند. این اسامی پس از راستی‌آزمایی در هفت گروه دانشجویان، روزنامه‌نگاران، وکلا، فعالان مدنی، فعالان سیاسی، فعالان حقوق زنان و شهروندان ثبت می‌شود. این کمیته همچنین نام بازداشت‌شدگانی را که از طرف رسانه‌ها و نهادهای مدنی و صنفی معتبر اعلام شده باشد و همچنین اسامی که از طریق فعالان مدنی و سیاسی شناخته شده در داخل ایران اعلام شده را نیز در این فهرست ثبت می‌کند.
این گزارش بر اساس مصاحبه‌های کتبی و شفاهی با برخی بازداشت‌شدگانی که به صورت موقت با قید وثیقه، کفالت یا تعهد آزاد شدهاند، و همچنین مصاحبه با خانواده و نزدیکان برخی بازداشت‌شدگان تهیه شده است. کمیته پیگیری همچنین گزارش‌هایی را درباره وضعیت زندان‌ها و بازداشت‌شدگان از افراد آزاد شده و نزدیکان‌شان دریافت کرده است. تمامی نقل‌قول‌ها بر اساس مصاحبه‌ها و گزارش‌های دریافتی است. در چند موردی که به گزارش‌های دیگر نهادهای مدافع حقوق بشر یا رسانه‌ها اشاره شده، لینک وب‌سایت این نهادها و رسانه‌ها به نقل‌قول منتشر شده از آنها لینک شده است.
گزارش شماره دو، کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان
گزارش شماره یک کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان
جدول اکسل آمار بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری