🔻خواهری در کنار تو، دل‌مشغول تغییر روابط قدرت
موسسه رحمان
گفت‌وگوی هایا با فائزه درخشانی (مدیر مجموعۀ دستادست)
▪️در این مصاحبه تلاش کردیم تا با یک نمونه از فعالیت‌هایی که در دایره‌ی پروژه‌های توانمندسازی زنان می‌گنجد آشنا شویم و ببینیم گردانندگان آن چطور با مسائل مختلف برخاسته از فقر و محدودیت‌های زنان روبه‌رو می‌شوند. مجموعه دستادست یک کسب و کار اجتماعی است که در مسیر توان‌افزایی (توانمندسازی) و قدرتمندسازی تولیدکنندگان محصولات دست‌ساز با اولویت گروه‌های به حاشیه رانده شده فعالیت می‌کند.
▪️قدرت و عاملیت بسیار به‌هم‌پیوسته‌اند و بدون عاملیت، قدرتی وجود ندارد بااین‌حال عاملیت اقتصادی نمی‌تواند به تنهایی کسی را قدرتمند کند. در هر جامعه درهم‌تنیدگی نابرابری‌ها را داریم. اگر نمی‌توانیم با همۀ آن‌ها بجنگیم و برابری را کامل محقق کنیم، نابرابری را لااقل تقویت نکنیم. به این نکته هم باید توجه کرد که فعالیت‌های خرد ما تحت‌سیطرۀ جامعه کلان‌تر است. متأسفانه این فعالیت اقتصادی، که در دوره‌ای رو به بهبود بود، الان دیگر، تحت شرایط اقتصادی بدی که هستیم، آن‌طور نیست.
▪️ما با گروه‌های مختلفی در شهرها و روستاهای گوناگون کشور کار می‌کردیم. از سال 98 روندهایی شدت گرفت که موجب تضعیف امکان فعالیت‌ها شد. تلگرام که فیلتر شد و کرونا که آغاز شد و تورم که به میزان زیادی شروع کرد جهشی بالا رفتن، این سه عامل کنار هم باعث شدند کسب‌وکارهای زیادی تعطیل شوند. یعنی آن فرودستانی که سعی می‌کردند از اینترنت استفاده کنند تا شاید کمی استقلال اقتصادی و کمی برابری در فرصت به‌دست آوردند، به‌میزان زیادی به این علل از صحنه بیرون رانده شدند.
▪️بیشترِ کسانی که در پروژه‌های توانمندسازی کار می‌کنند، روی همان چیزی که هست، کار را شروع می‌کنند. بر توان فعلی فرد تکیه می‌کند. این‌طوری آسان‌تر کار پیش می‌رود. ولی اگر دید کلان‌تر داشته باشی، در حیطۀ عمل، باید دید چطور پیش می‌رود. مثلاً بخش بزرگ کارکنان و کارگران در صنایع دست‌ساز زنان هستند، بعد می‌بینیم در این بخش کار پاره‌وقت خیلی زیاد هست، دستمزد پایین خیلی معمول است، بیمه وجود ندارد و همۀ کم‌وکاستی‌ها در آن بخش جمع شده. اگر بتوانی به جابه‌جا کردن و پذیرشش از طرف جامعه کمک کنی و در این زمینه فعالیت‌های ترویجی انجام دهی، برای کل جامعه در حرکت به سمت برابری و عدالت بهتر خواهد بود.
▪️دربارۀ صنایع دستی دو رویکرد کلی وجود دارد:
1) طراحی‌های جدید کاربردی و مدرن درست کنیم تا بازار بخواهدش؛
2) همه‌چیز را به شکل کهن خودش نگه داریم و نگذاریم هیچ‌چیز تغییر کند تا اصالت خودش را حفظ کند.
ما معتقد بودیم گروه‌هایی که با آن‌ها کار می‌کنیم وظیفه ندارند موزۀ زندگی ما باشند تا لذت ببریم. هر آدمی باید آزادی این را داشته باشد در زمان خودش تغییراتی که دلش می‌خواهد را اعمال کند در چیزهایی که درست می‌کند. ما خیلی بازخورد می‌دادیم. یا مثلاً پیشنهاد می‌دادیم این ترکیب جالب است. آنچه می‌توانست برای ما نشانۀ پیشرفت باشد این بود که خودشان یک چیز تازه‌ای خلق کنند؛ یعنی براساس بازخوردها و پیشنهادها یک کار جدید تولید می‌کردند
▪️ما با همکارانمان ارتباط مستمر داشتیم و به‌طور مستمر، گزارش می‌دادیم. سعی می‌کردیم مدام باهمدیگر در گفت‌وگو باشیم. برمبنای اعتماد دو طرف پیش می‌رفتیم. وقتی همه‌چیز را شما گردن بگیری، انگار شما برتر و بالاتری. ما سعی می‌کردیم مقام جداگانه‌ای نداشته باشیم و این‌طور بود که من خواهری‌ام که کنارت هستم و می‌خواهم با تو کار کنم.
تقریباً همۀ پروژه‌های کارآفرینی و توسعه‌محورِ سازمان‌های بین‌المللی یا خیریه‌ای این‌جوری‌اند که آدم‌ها را، در همان شرایطی که هستند، نگه می‌دارند. فرمول ثابتی دارند و چون زمانشان هم محدو د است، خیلی چیزهای عجله‌ایِ درهم و رهاشده‌ای می‌شوند.
📄 بخشی از مصاحبه با فائزه درخشانی (مدیر مجموعۀ دستادست) «خواهری در کنار تو، دل‌مشغول تغییر روابط قدرت» را خواندید. این مصاحبه در شماره سوم هایا با عنوان «هیچ راه میانبر جادویی وجود ندارد منتشر شده است.