ترانه‌های اعتراضی
فریبا نظری📝📝📝« ترانه‌های اعتراضی»
✍️ فریبا نظری
✅ ترانه‌ی اعتراضی، عبارتی که از آغاز اعتراضات اخیر موسوم به جنبش #زن‌زندگی‌آزادی، بسیار نام آن‌را شنیده‌ایم.
✅ اما ترانه‌ی اعتراضی چیست و در چه رخدادها و زمان‌هایی در ایران بوجود آمده است؟
شاید بتوان در تعریفی ساده و کوتاه گفت، ترانه‌ی اعتراضی بیان‌گر احساسات مشترک گروهی از انسان‌ها درباره‌ی یک رخداد، یا یک مفهوم، یا یک پدیده‌ای است که ازسوی آنها مورد اعتراض، شامل رد یا مطالبه؛ قرار می‌گیرد. این نوع از آثار موسیقایی می‌تواند در انواع مختلف گونه‌های موسیقی همچون کلاسیک، پاپ، رپ، جاز، محلی و بومی؛ ساخته و ارائه شود.
✅برخی‌از جنبش‌های جهانی که موسیقی اعتراضی آنها را همراهی کرده است، عبارتنداز:
-جنبش حق رأی زنان
- جنبش‌های کارگری
- جنبش ضد آپارتاید
- حقوق بشر
- حقوق مدنی
- جنبش ضدجنگ
- جنبش فمینیستی
- جنبش دفاع‌از حقوق حیوانات
- گیاه‌خواری
- کنترل تسلیحاتی
- محیط زیست
✅حتی برخی‌از انقلاب‌های سیاسی_اجتماعی در جهان تولیدکننده و همراه با موسیقی‌های اعتراضی بوده است:
- فرانسه
- آمریکا
- یونان
- ایران
✅در اینجا قصد ندارم به بحث تفاوت موسیقی اعتراضی و ترانه‌ی اعتراضی وارد شوم و این‌که کدام‌یک بدون همراهی دیگری، وجودی مستقل دارد؛ زیرا این موضوع در تخصص نگارنده از حیث موسیقی و ادبیات و نیز مجال اندک این تحلیل اجتماعی و نگاه جامعه‌شناختی نمی گنجد، اما غالباً این متن ترانه است که می‌تواند نسبت به موضوع یا پدیده‌ای درجهت رد یا مطالبه، اعتراض داشته باشد و از نوعی موسیقی به عنوان ابزار نیز بهره‌برداری نماید. اگرچه در برخی مواقع بوده و هستند موسیقی‌هایی که با الهام از یک رخداد یا مفهوم یا پدیده‌ی اعتراضی، بیان‌گر احساساتی همچون ناراحتی، خشم، شادی، دوستی، عشق و افسوس می باشد.
✅قطعه‌ی سمفونی شماره ۹ #بتهوون «سرود شادی» از این دسته است. این قطعه‌ی مشهور توسط شاعر آلمانی #فریدریش_شیلر به آلمانی نوشته شده بود و بتهوون در سال ۱۸۲۳ سمفونی مشهور شماره ۹ را با الهام از این شعر، بدین نام نهاد.
✅یا ساخته‌های #میکیس_تئودوراکیس، آهنگ‌ساز و کنش‌گر سیاسی یونانی که عموما ترغیب‌کننده به مقاومت و امید و عشق هستند.
✅و نیز سمفونی‌های ساخته‌ی مجید انتظامی موسیقی‌دان ایرانی با موضوع مقاومت، سقوط و پیروزی خرمشهر در دوران جنگ ایران و عراق که بیان‌گر احساساتی چون اندوه، خشم، شادی، و حسرت می‌باشد.
کارکردهای ترانه‌های اعتراضی:
۱-هدفمندی
۲- کنش‌گرانه و مطالبه‌گرانه
۳-همراهی کننده‌ی جنبش‌های اجتماعی یا سیاسی یا اقتصادی
۴- پیش برنده‌ی جنبش
۵- معرفی به خارج‌از جغرافیای محدود جنبش
۶- ایجاد هم‌دلی با موضوع اعتراضی جنبش
۷- آگاهی و اطلاع‌رسانی درباره‌ی موضوع مورد اعتراض ( نقد و رد یا مطالبه)
✅ ترانه‌ی اعتراضی در ایران در چند دوره قابل توجه و تأمل است:
۱- انقلاب مشروطه یا دوران مشروطیت
۲- انقلاب سال ۱۳۵۷( پیش‌از پیروزی وپس‌از آن)
۳- جنبش سبز
۴- جنبش زن‌زندگی‌آزادی
🎼 ترانه‌های اعتراضی دوران #مشروطیت:
انقلاب مشروطه بر زندگی ایرانیان تاثیر عمیقی گذاشت و شاید بتوان گفت تاثیرات فرهنگی آن، هم سنگ تاثیرات سیاسی بوده است. مشروطه و شرایط انقلابی و اعتراضی آن دوران، موسیقی را از مجالس خصوصی طبقه‌ی اشراف و درباریان، به درون جامعه و مردم عادی آورد. #عارف‌قزوینی و #درویش‌خان در این مسیر، نقشی به‌سزا و ستودنی دارند.
🔹عارف با تصنیف‌های خود، صدای اعتراضات، مطالبات و رنج‌های مردم معترض را در مقابله با #استبداد و ستم و بی‌عدالتی؛ با موسیقی و کلام اعتراضی درآمیخت و آن‌چه به‌عنوان صدای انقلاب مشروطه، ساخت و عرضه نمود تا امروز نیز کارکرد اعتراضی و همراهی با جنبش‌های اجتماعی را دارد و گویی برای اکنون ساخته شده است. ترانه‌های دوران مشروطیت رابطه‌ای دوسویه و دیالکتیکی با شرایط و تغییر و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن زمان داشته و هر دو پدیده برهم تاثیرگذار بوده‌اند.
👈شاید سخن درستی باشد اگر بگوییم موسیقی و شعر هنرمندان در دوران #مشروطیت برای نخستین‌بار، صدای اعتراض و انقلاب مردم این سرزمین شد. و دراین میان عارف قزوینی به دلیل مهارت توامانش بر شعر و موسیقی و آشنایی‌اش با فرهنگ مردمی توانست پلی میان مردم و روشنفکران مشروطه‌خواه باشد. همان‌طور که خودش هم نوشته است: «اگر من هیچ خدمتی دیگر به موسیقی و ادبیات نکرده باشم، وقتی تصنیف وطنی ساخته‌ام که ایرانی از ده هزار نفر، یک نفرش نمی‌دانست وطن یعنی چه، تنها تصور می‌کردند وطن، شهر یا دهی است که انسان در آنجا زاده شده باشد...»(طاهره رحیمی، آخرین‌خبر، ۱۳۹۵).
📚در کتاب وزین «سرگذشت موسیقی ایرانی» نوشته‌ی روح‌الله #خالقی، از تصنیف‌های عارف در دوران مشروطیت با عبارت و عنوان #تصنیف‌های_وطنی نام برده شده‌است.
🎤برخی از این ترانه‌ها و تصنیف‌های اعتراضی و انقلابی دوران مشروطیت عبارتنداز :
🎶 تصنیف« از خون جوانان وطن لاله دمیده»
🎵 تصنیف« گریه کن »
🎶 تصنیف« مرغ سحر »
🎵 تصنیف «حجاب »
🎶 تصنیف «دل هوس سبزه و صحرا ندارد»
🔷 برخی‌از ویژگی‌های موسیقی دوران مشروطیت که به‌ویژه می‌توان آن‌را در آثار عارف قزوینی و درویش‌خان ملک‌الشعرای بهار، متبلور دید عبارتنداز:
۱- گلایه و بیان ظلم و استبداد موجود
۲- برانگیختن احساسات مردم معترض
۳- ایجاد گفتمان ضداستبدادی، بیداری و خودآگاهی، هویت ملی، و تجدد‌گرایی
۴- غلبه‌ی نقش کلام و شعر و ترانه بر موسیقی
۵- محتوای انتقادی، ضداستبدادی، ملی‌گرایانه، آزادی‌خواهانه و آرمان‌گرایانه
۶- برتری لحن غمناک و تراژیک بر لحن حماسی و شورانگیز
۷- روایت درد و رنج مردم این سرزمین و یاد جان‌باختگان راه آزادی
۸- بهره بردن از اشعار کلاسیک
۱۵ خرداد ۱۴۰۲
#عارف‌قزوینی
#درویش‌خان
#ملک‌الشعرای‌بهار
#هویت‌ملی
#آرمان‌گرایانه
#ضداستبدادی
#تصنیف‌های_اعتراضی
⚠️ لطفاً بازپخش پست‌ها در هرجا، مستقیم از کانال یا با درج پیوند پست و نام کانال صورت پذیرد.🙏
👈 ادامه دارد...
https://t.me/Sociologyofsocialgroups @MostafaTajzadeh