این شبکه همه‌کاره
روزنامه شریف
به بهانه ۲۹ اکتبر، سالروز اولین انتقال اینترنتی و روز جهانی اینترنت
تصور یک زندگی بدون اینترنت، یا حتی یک روز بدون اینترنت، برای ما نه‌تنها دشوار، بلکه کاملاً محال است. شاید بتوانیم یک روز خودمان را دور از اینترنت تحمل کنیم؛ ولی جهان امروز با یک‌لحظه آفلاین شدن بدون شک ضربه‌های جبران‌ناپذیری را تجربه خواهد کرد.
اینترنت، این شبکه درهم‌تنیده بی‌حدومرز، امروزه نه‌تنها افراد، بلکه تک‌تک اشیای اطراف ما را نیز به هم مرتبط می‌کند. ریشه این پدیده که ما آن را از زندگی‌مان جداناپذیر می‌پنداریم، می‌توان گفت به کم‌تر از نیم‌قرن پیش برمی‌گردد. مثل تمام فنّاوری‌ها و دستاوردهای فناورانه بشر در دنیای معاصر، نمی‌توان نقطه آغاز مشخص یا افراد کلیدی محدودی را به‌عنوان پایه‌گذاران اینترنت نام برد، چرا که سلسله وقایع و افراد متعددی در شکل‌گیری چیزی که حالا ما به آن اینترنت می‌گوییم نقش داشته‌اند.
همه‌چیز از پنتاگون شروع شد
تاریخچه‌ای که بیشتر ما با عنوان تاریخچه شکل‌گیری اینترنت شنیده و خوانده‌ایم به پروژه‌ای با نام ARPANET مربوط است که در دهه ۱۹۶۰ در پنتاگون کلید خورد. جایی که شروع فناوری‌های بسیاری، با اهداف نظامی و جنگی رقم زده شده است. هدف این پروژه ایجاد شبکه‌ای گسترده‌تر از شبکه‌های محلی برای ارتباط رایانه‌های مراکز نظامی بود که در گام اول در سال ۱۹۷۱ به‌عنوان یک شبکه ملی بین مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی آمریکا بهره‌برداری شد و در گام بعد که سه سال بعد به انجام رسید، مراکزی از سایر کشورها نیز به آن متصل شدند و نخستین نمونه از شبکه‌ای جهانی شکل گرفت. در این هنگام کلمه اینترنت که مخفف interconnected network بود، برای نخستین‌بار استفاده شد و پروتکل‌های TCP/IP نیز شروع به کار کردند که تا امروزه نیز تقریباً با همان هسته سازوکار در حال استفاده در لایه‌های شبکه‌ای هستند که همه ما به آن متصل هستیم.
بعد هم حدود دو دهه زمان برد تا اینترنت به‌صورت کنونی در دسترس عموم قرار گرفت و صفحات وب یا پروژه وب جهان‌گستر (World Wide Web - WWW)، به‌عنوان یکی از خدمات اصلی این شبکه شروع به گسترش کرد و پروتکل HTTP به‌عنوان اصلی‌ترین پروتکل کاربردی وب ایجاد شود.
رفته‌رفته بزرگ می‌شود
رشد اینترنت در حقیقت مدیون توسعه‌های زیرساختی، نرم‌افزاری و اجتماعی به‌صورت ترکیبی از این‌ها بود. استقبال کاربران در مراکز دانشگاهی، صنعتی و مردم عادی از قابلیت‌های ابتدایی آن نیازمند گسترش زیرساخت‌های سخت‌افزاری بود و این مستلزم تغییرات جدی در زیرساخت‌های شبکه‌ای درون و برون‌شهری بود. به‌طوری‌که ابتدا از خطوط تلفن و تلویزیون موجود در شبکه شهری برای انتقال داده استفاده می‌شد و به‌مرور زمانی طولانی خطوط جدید اینترنت و فیبر نوری به آن اضافه شد. همچنین توسعه نرم‌افزار و فنّاوری‌های تحت وب کمک به سزایی در رشد این خدمات داشت.
نکته‌ای که باعث افزایش سرعت رشد این شبکه جهانی بود، همکاری تعداد زیادی از توسعه‌دهندگان از سراسر دنیا بود. ایجاد وبلاگ‌ها، پیام‌رسان‌ها و فضاهای اشتراکی اینترنتی، تعاملاتی جدید را به وجود آورده بود که تا سال‌های پیش از آن مشابهی نداشت. افراد در این فضای جدید امکان یادگیری مهارت‌های فنی مرتبط یا شبکه و کامپیوتر را به‌سادگی به دست می‌آوردند و هر تغییر کوچکی در این زمینه، سرآغاز یک رشد بزرگ در جامعه جهانی اینترنت بود.
فناوری‌های اینترنتی سر بر می‌آورند
یکی از حوزه‌های مطالعاتی جذاب همین بررسی نحوه شکل‌گیری فناوری‌هایی است که امروزه ما به‌سادگی استفاده می‌کنیم و به نظر می‌رسد که از ابتدای خلقت جهان با این فناوری آشنا بوده، درحالی‌که مجموعه‌ای از تغییرات کوچک و حتی غیرصنعتی، توسط افراد عادی سرچشمه شکل‌گیری ایده‌های اصلی آن بوده است. به‌عنوان‌مثال، بسیاری از شرکت‌های غول فناوری که امروزه سهم عمده اقتصاد و تأثیرگذاری اجتماعی به دست آن‌هاست، در همان دوره رشد اینترنت - دهه ۲۰۰۰ - از ایده‌های جدید و خلاقانه جوانانی شروع به گسترش کرد که تنها با دغدغه شخصی دست به پیاده‌سازی یک خلاقیت فناورانه زده بودند.
تغییراتی که این فناوری‌های بر پایه اینترنت در زندگی و اجتماع به وجود آورده‌اند نیز قابل‌چشم‌پوشی نیست. برای مثال در حوزه آموزش یا پزشکی اینترنت بسترهایی را فراهم کرد که پیش از آن غیرممکن به نظر می‌رسید.
به چه کار آمده؟ به چه کار می‌آید؟
هم‌اکنون یکی از موضوعات تحقیقاتی به‌روز در تمامی شاخه‌های علمی، کاربرد فناوری به‌ویژه اینترنت در آن شاخه و کاربردهای عملی و صنعتی آن است. همچنین در طول فرایند توسعه اینترنت، مشاغل بسیاری نیز ایجاد شد که مستقیماً به نحوه کار با فناوری‌های اینترنتی، توسعه آن‌ها، و تولید محتوا برای بسترهای اینترنتی مربوط می‌شود. امروزه می‌توان گفت هیچ حوزه پژوهشی و هیچ شغلی وجود ندارد که به نحوی با یک فناوری بر بستر اینترنت مرتبط نباشد.
۲۹ اکتبر یا ۷ آبان روز جهانی اینترنت نام‌گذاری شده است؛ به یاد ۲۹ اکتبر ۱۹۶۹ که اولین انتقال پیام الکتریکی توسط یک دانشجو به نام چارلی کالین آن‌هم به صورت نصفه و نیمه رد و بدل شد؛ علتش هم این بود که بعد از ارسال دو حرف Lo از کلمه Login، کامپیوتر کِرَش کرده بود و دیگر ادامه پیدا نکرد! این روز در کشورهای مختلف دنیا بهانه‌ای‌ست تا کمی بیشتر به آن فکر کنند و در برنامه‌هایی از روند رشد نه‌چندان طولانی ولی ارزشمند این فناوری جهان‌شمول یاد کرده و برنامه‌ریزی‌های خود را بر اساس آن پیش ببرند.