Չեռնոբիլի ու Ֆուկոսիմայի վթարների մասին

Կատարելով Arman Gasparyan-ին ու David Akelian-ին տված խոստումս՝ տեղադրում եմ Չեռնոբիլի ռեակտորի մասին հրապարակումը:

HBO-ի Չեռնոբիլ մինի սերիալի հետ զուգահեռ մեդիա տարածքում աշխուժանում են Չեռնոբիլի վթարի(ես կասեի աղետի) մասին քննարկումները: Ինչպես բոլոր վթարները՝ այս մեկը նույնպես պատված են միֆերով, սխալ մեկնաբանություններով և դավադրությունների տեսություններով, որոնք էլ ավելի են աճում ակադեմիկոս Լեգասովի ինքնասպանության փաստով: Ես դավադրությունների տեսություն չեմ սիրում, ոչ էլ միֆեր: Դրա համար որոշել եմ մասնագիտական տեսակետից պատմեմ թե ո՞նց է վթարը տեղի ունեցել, ինչ հերթականությամբ ու ոնց է անձնակազմը ռեակտորը բերել նախա վթարային վիճակի, ո՞նց է ռեակտորի կոնստրուկտիվ թերությունը գումարվել էդ ողբերգական ու ճակատագրական սխալների շղթային ու առաջացել է պայթյուն: Ու միանգամից նշեմ, տեքստը պոպուլյար ու պարզեցված ձևով եմ գրում: Չեմ ուզում ուշացած նեյտրոնների մասով նշումներ անեմ, կամ շղթայական ռեակցիայի նկարագրություն անեմ: Նախատեսվում է, որ ում հետաքրքիր է, քիչ թե շատ գիտի դրա մասին: Հետո ես միջուկային ֆիզիկոս չեմ: 

Եթե կարճ՝ ապա տեսականորեն ռեակտորի կառավարման սենյակից, նույնիսկ համապատասխան կրթության ու որակավորման դեպքում, պետք ա անհնար լինի ռեակտորը պայթեցնել: Երևի պայթելու պահին նույն բանը իմացող ինժեներներն ու անձնակազմն էլ էր շոկի մեջ ու աչքերին չէր հավատում: Իսկ ինչու՞ չէր հավատում: Ներքևում գրած տեքստում մանրամասները ներկայացնեմ:

Նախ ընդամենը երկու տերմին ու մի քիչ ռեակտորի աշխատանքային սկզբունքի առանձնահատկության մասին:

Մատերի վրա ասած ռեակտորը կառավարելի շղթայական ռեակցիայի օջախ է, որտեղ նեյտրոնների հոսքը արգելակում են ինչ-որ միջավայրում, արգելակման էներգիան վերածվում է ջերմային էնէրգիայի, որի միջոցով տաքացած ջուրը դառնում է գոլորշի ու պտտում տուրբինը: Տուրբինը իր հերթին միացված է գեներատորին: Չեռնոբիլում աշխատում էր РБМК ռեակտոր: Ու սա 4-րդ էներգաբլոկի ռեակտորն էր, ու ամենանորը: РБМК ռեակտորում որպես ռեակցիայի արգելակիչ ու նաև ջերմակիր հանդիսանում է ջուրը, որը ստիպողական շրջանառության մեջ է գտնվում 4 հզոր պոմպերի օգնությամբ: Գլխավոր շրջանառության պոմպեր: Պոմպերից 3-ը աշխատող են, մյուսը՝ ռեզերվային: Պոմպերի էներգոսնուցումը կատարվում է նույն տուրբոգեներատորի արտադրած հոսանքից, որը աշխատում է ռեակտորից: Էսպես կոչված փակ ցիկլ, ինքնաբավ սնուցմամբ: РБМК ռեակտորը երկու կոնտրուրանի է, այսինքն էսպիսի ևս 4 պոմպերի ու տուրբոգեներատորների կոմպլեկտ է միացված մեկ ռեակտորին: Էսպիսով ունենք 8 պոմպ, երկու տորւբոգեներատոր: Սովորական աշխատանքի ժամանակ միացված են լինում 6 պոմպերը: Իսկ ի՞նչ կլինի եթե գեներատորը կանգնի՝ կնշեմ հաջորդիվ:

Ռեակտորը կարող է լինել երկու վիճակում: Երևի կոռեկտ թարգմանությամբ էդ վիճակները կարող ենք անվանել կրիտիկականություն ու ռեակտիվություն: Իրականում էլի վիճակներ կան, բայց էստեղ պարզեցված տեքստ է: Կրիտիկականությունը դա վիճակ է, երբ ռեակտորով հոսում են կոնստանտ քանակով նեյտրոններ: Այսինքն ժամանակի ընթացքում իրենց քանակը չի աճում ու չի նվազում: Ու էական չի, թե այդ քանակը ինչքան է: Դա ռեակտորի ստաբիլ աշխատանքային վիճակն է: Իսկ ռեակտիվությունը դա այն վիճակն է, երբ նեյտրոնների քանակը ժամանակի ընթացքում փոփոխվում է: Կարող ա լինել դրական ռեակտիվություն, երբ նեյրոնների քանակը գնալով աճում է, ու բացասական ռեակտիվություն, երբ քանակը նվազում է: 

Լավ, առանց ուշացած նեյտրոնների մասին հիշատակելու չենք կարող: Ռեակտորում նեյտրոնների 0,65 տոկոսը (ուրան 235-ի համար) գալիս են ուշացումով: Ու երբ ռեակտորի ռեակտիվություն են կարգավորում, դա անում են ուշացած նեյտրոնների քանակի սահմաններում: Ու եթե 0,65-ի փոխարեն օգտագործել օրինակ 0,66՝ ապա ռեակտիվության կրկնապատկման ժամանակը 20 րոպեից կտրուկ կհասնի 10 վայրկյանի: Սա հաշվի ենք առնում ու անցնում առաջ: 

Ու ևս մեկ կարևոր փաստ: «Յոդային փոս» էսպես էն անվանում ռեակտորի հզորության իջեցման զուգահեռ առաջացող յոդի ու ցեզիումի իզոտոպների առաջացումը ռեակտորում, որոնք առաջացնում են բացասական ռեակտիվություն: Այդ իզոտոպները իրենց մաքսիմումին են հասնում 11 ժամից ու հետո ոչնչանում, քանի որ ավարտվում է նրանց կիսատրոհման պարբերությունը: Այս հանգամանքը կարևոր է, որովհետև սա հետո բերելու է աղետալի հետևանքների:

Պարզ ու «չոբանահաշիվ» պատմելուց հետո անցնեմ բուն վթարի նկարագրությանը:

1986 թվականի ապրիլին ռեակտորը պետք է կագնեցվեր կապիտալ վերանորոգման: Դա տեղի էր ունենալու ռեակտորի հզորության սահուն իջեցմամբ, հետագա կանգնեցնելով: Առիթը օգտագործելով որոշվել էր կազմակերպել երկու փորձարկում: Այ հենց այստեղից սկսում է ճակատարգարակն սխալների շղթան: Փորձարկումները իրար հակասող էին: Մի փորձարկումը նախատեսում էր ռեակտորի ցածր հզորության տակ անջատել տուրբոգեներատորի գոլորշու մատակարարումը, ու պարզել, արդյո՞ք տուրբոգեներատորը իներցիայով կարող է գլխավոր ցիրկուլյացիոն պոմպերի համար հոսանք արտադրել, մինչև կմիանա դիզել գեներատորը ու հոսանքի մատակարարումը կվերցնի իր վրա: Կասկածելի օգտակարությամբ տեստ է, բայց դէ լավ: Փորձարկումը պետք է կատարեին 1000-700 մեգավատ ջերմային հզորության տակ, ոչ պակաս: Մյուս տեստը նախատեսում էր ցածր հզորության տակ գեներատորի վիբրացիայի չափումներ: Բայց այս դեպքում ռեակտորը պետք չէր ու տեստը կարելի էր անել նաև իներցիայով պտտվելու ժամանակ: 

Ապրիլի 25-ին ժամը 23:00 Կիևից օպերատորը տալիս է թույլատրություն ռեակտորի հզորությունը(50 տոկոսից, դա ջերմային 1600 մեգավատ է) իջեցնել 700 ջերմային մեգավատ: Ռեակտորի ջերմային հզորությունը այն թիվն է, որի 30 տոկոսը արդյունքում դառնում է էլեկտրականություն: Այսպես РБМК – 1000 ռեակտորը ունի 3200 մեգավատ ջերմային և 1000 մեգավատ էլեկտրական հզորություն: Հզորության իջեցումը սկսում են 23:15 ու հասնում են պահանջվող հզորությանը՝ ապրիլի 26-ին արդեն 00:05: Հաջորդիվ ըստ փորձարկումների ծրագրի, միացնում են նաև գլխավոր շրջանառության 8 պոմպերից ևս 2-ը: Ինչպես վերևում նշել եմ՝ սովորական ժամանակ 6-ն են աշխատում, իսկ 2-ը՝ մնում են ռեզերվային: Թվում է թե ամեն ինչ ծրագրով է ընթանում ու պետք է անցնեն հիմնական փորձարկումներին: Բայց այստեղ արդեն թույլ է տրված մեկ կարևոր բացթողում: Թմբուկ սեպարատորները, որոնք անջատում են ռեակտորից եկած հագեցած գոլորշին ջրից, ունեն վթարային անջատման ավտոմատ համակարգ: Համակարգը պետք էր անջատել փորձարկումից 1 ժամ առաջ, որը անձնակազմը արել է 11 ժամ առաջ: Էլի մի քանի ավտոմատ համակարգներ էր անջատվել, որը սակայն այդքան էլ պաշտպանության սահման չէին հանդիսանում: Որոշ մասնագետների ասելով նույնիսկ թմբուկ սեպարատորների ավտոմատի անջատման հանգամանքը ճակատագրական ազդեցություն չի թողել: Բայց դէ էլի լավ: Անձնակազմը շարունակում է ռեակտորի հզորության իջեցումը մինչև 200 մեգավատ, որը անհրաժեշտ էր ռեակտորի վիբրացիոն փորձարկումները կատարելու համար: Էստեղ արդեն մաքուր իմպրովիզացիայի հետ գործ ունենք: Առհասարակ պետք էր կատարել մեկ փորձարկում: Կամ վիբրացիոն, կամ իներցիայի: Բայց վերևից դրված հրահանգները անձնակազմի համար ավելի բարձր ազդեցություն են ունենում ու անում են այն՝ ինչ անում են: Բացի այդ մեծ խումբ էր եկել թանկ ապարատուրայով, որպեսզի վիբրացիոն փորձարկումներ անեին: 00:28 ջերմային հզորությունը հասել է 500 մեգավատ, ու շարունակում են համաձայն պրոտակոլի իջեցնել մինչև 30 մեգավատ: Սա համարյա անջատված ռեակտոր է: 4-5 րոպե դադարից հետո ռեակտորի հզորությունը սկսում են բարձրացնել: Սա արդեն անթույլատրելի իմպրովիզացիա է: Ցածր հզորությամբ ռեակտորը, ցածր ռեակտիվության պաշարով, սկսում է ոչ ստաբիլ աշխատել: Նեյտրոնային դաշտի ոչ ստաբիլությունը բերում է ռեակտորում գերտաք գոտիների առաջացման: Թմբուկ սեպարատորի վթարային համակարգը մի քանի անգամ գոլորշու վթարային արտանետումներ է անում, ու անձնակազմի կողմից անջատվում: Ռեակտոր մատակարարվող «սառը» ջրի պաշարները քչանում են: 00:35-00:45-ի կողմերը անձնակազմը իմպրովիզացիաներով ու ձեռքով կարգաբերումներով փորձեր է անում ռեակտորը կայունացնել: 01:16 վերջապես վիբրացիայի տեստերը ավարվում են: Տուրբոգեներատորը միացնում են ցանցին, որպեսզի մյուս փորձարկումը անեն: Այն է իներցիայով սեփական կարիքների համար էլեկտրականության ապահովման փորձը: 

Ու էստեղ աղետի վերջնական փուլն ենք մտնում: Իներցիայի համար տեստը սկսում են ռեակտորի 200 մեգավատ ջերմային հզորության պայմաններում, իսկ մուտքային ջրի ջերմաստիճանը՝ 280/283 աստիճան: Էստեղ պարզ երևում է, որ ռեակտոր մտնող ջուրը եռման շեմին է: Ժամը 1:23:04 անջատում են տուրբոգեներատորի գոլորշին: 1:23:44 տուրբոգեներատորը իներցիայով հաջող սնուցելով բոլոր ցիրկուլյացիոն պոմպերը՝ սնուցումը «հանձնում է» դիզել գեներատորներին: Սրանից 4 վայրկյան առաջ՝ 1:23:40 օպերատոր Հաքիմովը սեղմում է ռեակտորի անջատման վթարային կոճակը ու բոլոր 191 վթարային անջատման ձողերը մտնում են ռեակտորի մեջ՝ որպեսզի կանգնեցնեն շղթայական ռեակցիան: Մի քանի վայրկյան անց սկսում է վթարի զարգացումը, ռեակտորում շղթայական ռեակցիան կանգնելու փոխարեն ավելի է արագանում ու ռեակտորը պայթում է: 

Իսկ ինչու՞ է պայթում: Ինչու՞ ածխային ձողիկները, որոնք նախաետսած են ռեակցիան կանգնեցնելու համար, ընդհակառակը՝ ուժեղացնում են այն: 

Էստեղ խորհուրդ եմ տալիս առանձին կարդալ РБМК ռեակտորի կոնստրուկտիվ թերության մասին, որտեղ մանրամասն նկարագրված է ածխային ձողերի վատ կոնստրուկցիան, որի շնորհիվ իրենք կանգնացնելուց առաջ մի պահ որպես ռեակցիայի կատալիզատոր են ծառայում:

Իսկ ինչ վերաբերվում է անձնակազմի սխալին՝ ապա իրենք բացարձակ որոշումներ չեն կայացրել: Իրենց որոշումներում եղել են կաշկանդված, նախ Կիևից եկած հրահանգը կատարելու մասով, երկրորդն էլ տուրբոգեներատորի վիբրացիոն տեստերի համար եկած անձնակազմին պետք է ճանապարհեին: Բայց իրենց ճակատագրական որոշումները բերել է աղետի: Մասնավորապես 700 մեգավատի վրա երկար պահելու արդյունքում ռեակտորում առաջացել է «յոդային փոս», կամ էսպես կոչված «թունավորում»: Վիբրացիոն փորձերի համար հզորության էլ ավելի իջեցումը բերել է թունավորման մեծացման: Թունավորված ռեակտորը նորից գործարկելու համար ստիպված են եղել կառավարման համար նախատեսված բոլոր ածխային ձողերը դուրս քաշել, դրանով իրենց զրկելով ռեակտորը կառավարելու հնարավորությունից: Իդեալակամն կլիներ սպասել, որպեզի 11 ժամ անցներ ու յոդային փոսը հաղթահարվեր: Թունավորված ռեակտորը գործարկելուց ըստ ամենայնի հաշվի չի առնվել ուշացած նեյտրոնների հանգամանքը, որը հետո բերելու էր ռեակտորի հզորության կտրուկ բարձրացման: Իսկ ամենակարևորը՝ իներցիայի տեստը պետք էր անել ոչ պակաս քան 700 մեգավատ հզորության տակ: 

Ո՞վ էր մեղավոր, որ ռեակտոը պայթեց՝ հետևությունը միանշանակ չի: Իսկ պայթյունից հետո ի՞նչ եղավ՝ կարող եք դիտել HBО –ի Չեռնոբիլ մինի սերիալում:

Շարունակում ենք պատմել ատոմակայաններում տեղի ունեցած վթարների մասին: Քանի որ Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարը նկարագրելուց մասամբ անրադարձել եմ ռեակտորի աշխատանքի սկզբունքին ու մի քանի տերմինի նկարագրություն եմ տվել՝ այստեղ դրանց մասին նորից չեմ խոսի: Ով չի կարդացել՝ խնդրեմ https://www.facebook.com/vazgentorosyan/posts/2214164468641362

ԵՒ այսպես, Ֆուկուսիմա-1 ատոմակայան: 2011 թվականի մարտի 11 տեղական ժամանակով 14:46: Թվով 6 էներգաբլոկից բաղկացած «եռացող»(չեռնոբիլյան տիպի) ռեակտորներով կահավորված ատոմակայանից 180 կմ հեռավորության վրա տեղի է ունենում 9 մագնիտուդով երկրաշարժ: Այդ պահին ատոմակայանի 1-3 էնորգաբլոկները աշխատում էին նորմալ ռեժիմով, իսկ 4-6-ը՝ կանգեցված էին վառելիքի վերալիցքավորման ու սպասարկման աշխատանքների համար:

Ինչի՞ց էր բաղկացած էներգաբլոկը: Ռեակտորից, որտեղ կառավարվող շղթայական ռեակցիա է տեղի ունենում, ջերմակրից, որի դերը կատարում էր ռեակտորում շրջանառվող ջուրը, որն էլ իր հերթին վերածվում էր գերտաք գոլորշու, պտտում տուրբոգենետորը, հետո կոնդենսանում ջրով հովացվող ռադիատորում ու նորից վերադառնում ռեակտոր: Այստեղ մի կոնստրուկտիվ առանձնահատկություն կա, որը բնորոշ է Ֆուկուսիմա-1 ատոմակայանին ու որը վթարի շղթայում դառնալու էր առաջին օղակը: Դա ծովի ջրով հովացվող գեներատորներն են: Իսկ եթե ավելի կոնկրետ՝ ամեն ինչ Ֆուկուսիմա-1 ատոմակայանում հովացվում էր ծովի ջրով: Ափին տեղադրված են պոմպեր, որոնք ծովի ջուրը մղում են դեպի ատոմակայան, հովացնում աշխատանքի ապարատուրան ու հետ ուղարկվում ծով: Ու երբ ասում ենք ծովրի ջրով հովացվում էր ամեն ինչ՝ դա պետք է հասկանալ տառացիորեն, որովհետև ծովի ջրով հովացվում էր նույնիսկ վթարի ժամանակ կայանը էլեկտրականությամբ ապահովելու համար նախատեսված դիզել-գեներատորները: Հենց նման գեներատորների ացնման համար արվող փորձարկումը հանգեցրեց Չեռնոբիլի աղետին: 6-րդ բլոկի դիզել-գեներատորը այնուամենայնիվ ուներ օդային հովացում: Սա հետո իր դերը խաղալու է:

ԵՒ այսպես, երկրաշարժի հուժկու ցնցումներին ատոմակայանը դիմանում է այնպես, ինչպես և նախատեսել էին նախագծողները: Ի տարբերություն Չեռնոբիլի ատոմակայանի, այստեղ ռեակտորները տեղադրված են հաստ բետոնե կորպուսի մեջ, այսպես կոչված կոնտայնմենտի մեջ, որը թույլ չի տալիս ռադիոակտիվ իզոտոպների արտահոսք, պաշտպանում է ռեակտորը արտաքին ազդեցությունից ու նախատեսված է դիմանալ նույնիսկ ատոմակայանի վրա ընկած մեծ ինքնաթիռի հարվածին: Ռեակտորի հիմքը փորվել էր բավականին խորը, օգտագործվել էին լավագույն բետոնը ու կառուցելուց միանշանակ հաշվի էր առնվել տեղի սեյսմիկ ակտիվությունը: Խելացի ինժեներները հաշվի էին առել նույնիսկ ցունամիի վտանգը: Ափին կառուցված արգելապատնեշը կոչված էր պաշտպանելու 3 մետր բարձրություն ունեցող ցունամիից, իսկ ատոմակայանի պինդ կառուցվածքը՝ 7 մագնիտուդ երկրաշարժից:

ԵՒ չնայած երկրաշարժը 9 մագնիտուդով էր՝ կայանքը ընդհանուր առմամբ դիմացել էր երկրաշարժին: Երկրաշարժի ցնցումները ֆիքսելուն պես խելացի ավտոմատիկան նախաձեռնությունը վերցնում է իր ձեռքը և սկսում բոլոր էներգաբլոկների ավտոմատ անջատման պրոցեդուրան: Երկրաշարժի արդյունքում գլխավոր էլեկտրափոխանցման լարերի վնասման պատճառով կայանը ամբողջովին անջատվում է արտաքին սնուցումից, սակայն դա էլ խնդիր չէր, քանի որ նույն ավտոմատիկան գործարկել էր նկուղային հարկում գտնվող դիզել գեներատորները, որոնք իրականցում էին կայանի ավտոնոմ սնուցումը: Բոլոր պոմպերը նորմալ աշխատում էին, ղեկավարման վահանակին չափիչ սարքերը նորմալ ցույց էին տալիս ամեն ինչ։ Ռեակտորի կառավարման համակարգը աշխատում էր նորմալ: Ատոմակայանի անձնակազմից երկու հոգի իջնում են տեխնիկական սրահներ, որպեսզի գնահատեն երկրաշարժի հացված վնասը: Մնացած 50 աշխատակիցը շարունակում են հսկել ռեակտորների անջատման պրոցեսը:

Հիմնական ցնցումից 40 րոպե անց ատոմակայանին է հասնում ցունամիի առաջին ալիքը, որը առաջացել էր ծովի հատակի սալիկների 7-10 մետր շեղման արդյունքում: 4 մետրանոց ահռելի ալիքները հարվածում են պաշտպանիչ արգելապատնեշներին: Պաշտպանությունը դիմանում է, ատոմակայանը շարունակում է անջատման պրոցեսը: Արտաքին աշխարհից զրկված անձնակազմը հսկում է պրոցեսը: Երկու հոգին շարունակում են մնալ նկուղային հարկում ու գնահատել վնասների աստիճանը: Բջջային կապ չկա, անձնակազմի միակ կապը դեպի արտաքին աշխարհ մնում է լարային հեռախոսակապը:

15:46 առաջին ցունամիի հարվածից անցել է 21 որոպե: Ատոմակայանին է մոտենում ցունամիի երկրորդ ալիքը, բայց այս անգամ 15 մետր բարձրությամբ: Այս բարձրության ցունամիի համար պաշտպանիչ պատն ու բուն ատոմակայանի ամուր կոնսրտուկացիան արգելք չեն: Անցնելով դրանք՝ ցունամին սրբում տանում է ափին գտնվող պոմպակայանները, լցվում է տեխնիկական սրահներ, ողողում բոլոր դիզել գեներատորները: Նկուղային հարկում գտնվող անձնակազմի երկու անդամները տեղում զոհվում են: Ի դեպ, այս վթարի արդյունքում միակ զոհերը իրենք են:

Ցունամիի ալիքից հետո ատոմակայանը ամբողջովին զրկվում է հոսանքից, որովհետև բոլոր դիզել-գեներատորները ջրասուզվում են ու նաև զրկվում հովացման հնարավորությունից։ Ափում աշխատող պոմպակայանները ցունամին ոչնչացրել է: Հոսանքի աղբյուրներից կայանի անձնակազմի տրամադրութան տակ են մնում միայն մի քանի հաստատուն հոսանքի ակումլյատորներ և 6-րդ էնորգաբլոկի դիզալ-գեներատորը, որը ունի օդային հովացում:

Այս պահից սկսած սկսում է ճգնաժամային վիճակ - հակաճգնաժամային խումբ(ղեկավարում է խումբը կայանի ղեկավար Մասաո Յոսիդոն) պայքարը, որի ամենաէական մասերը հերթականությամբ կպատմեմ: Եթե խրոնոլոգիան պահպանելով ու յուրաքանչյուր օրվա գործողությունների մանրամասն նկարագրությունով գնամ՝ գրառումը գրքի ծավալ կստանա, դրա համար նշելու եմ միայն ամենաէական էպիզոդներն ու դրանց արդյունքները:

Առաջին խնդիրը, որին բախվում է անձնակազմը՝ դա ամբողջովին հոսանքազրկված ղեկավարման վահանակն է, որի վրա նույնիսկ չափիչ սարքերը ոչինչ ցույց չէին տալիս: Մյուս կողմից հոսանքազրկված հովացման համակարգի պարագայում սկսում է ռեակտորիների ջերմաստիճանի ու ճնշումի կտրուկ աճ ու ռադիացիոն ֆոնի վատթարացում: Առաջին խնդիրները սկսվում են առաջին էներգոբլոկներում: Մյուսներում, ինչպես թվում էր անձնակազմին, իրավիճակը քիչ թե շատ կայուն է: Ռեակտորը կահավորված էր էսպես կոչված «իզոլացիայի ռեժիմի» հովացման համակարգով, որը ենթադրում էր ռեակտորի հովացում ջերմակրի(ջրի) բնական շրջանառության հաշվին: Տվյալ ռեժիմով հովացման համար էլեկտրասնուցում պետք չէր, սակայն ռեժիմը միացնելու համար պետք էր մի քանի էլեկտրական փականներ բացել, որոնց վիճակի մասին անձնակազմը տվյալներ չուներ: Այդ ռեժիմում ռեակտորը կարող էր 10 ժամ հովանար։ Ցուցանակների վահանակի հոսանքազրկման պայմաններում անձնակազմը ստիպված էր հույսը դնել իրավիճակի սեփական գնահատականի վրա: Իսկ ըստ սեփական գնահատականի, ռեակտորը անցել էր ավտոնոմ հովացման։ Մարտի 11-ին ժամը 18:18 կարճ ժամանակով հոսանքը վերականգնվում է, ղեկավարման վահանակի վրա անձնակազմը տեսնում է, որ «իզոլացիայի ռեժիմի» փականները փակ են: Ռեակտորի սրահի վրա գորոշու արտահոսք է նկատվում, ռադիոկտիվ ֆոնի էլ ավելի վատացմամբ: Այստեղ պարզ է դառնում, որ իրականում «իզոլացիայի ռեժիմը» ոչ միայն չի միացել, այլ ռեակտորի կոնստրուկտիվ թերության պաճառով բոլոր փականները փակվել են: Սակայն գոլորշու առկայությունը ստիպում է անձնակազմին կարծել թե այնուամենայնիվ ռեակտորը հովանում է կոնդենսատորի ջրով։

Իրականում վիճակը վթարային է, ռեակտորի պաշտպանիչ պատյանի մեջ ճնշումն ու ջերմաստիճանը աճել է։ Կա պայթյունի վտանգ։

Տոկիոյից իրավիճակի մասին արդեն տեղյակ վարչապետը հրահանգում է ձեռքով բացել տալ գոլորշու վթարային արտանետման փականները։ Դրանց բացելը կբերի ռադիոակտիվ գոլորշու արտանետման դեպի մթնոլորտ, սակայն կվերացնի պայթյունի վտանգը։ Յոսիդոն վախենում է անձնակազմի համար ու ձգձգում է վթարային փականների բացումը։ Վարչապետը դժգոհ լինելով ինֆորմացիայի փոխանցման արագությունից, որոշում է անձամբ այցելել դեպքի վայր։ Պարզելով, որ վթարային արտանետման փականները բաց չի` տրվում է զայրույթի ու պահանջում անմիջապես բացել դրանք, նույնիսկ եթե դրա համար պետք է մահապարտների ջոկատ կազմել։ Ու միայն ստանալով հավաստիացում, որ փականները կբացվեն, անցնում է մյուս հարցերին։ Ինչպես հետո կպարզվի, այս որոշումը փրկարար է լինելու մոլորակի համար։ Եթե փականները չբացեին, ռեակտորը երաշխավորված կպայթեր ու Չեռնոբիլի պայթյունի էֆեկտը կունենար։ Իսկ այդպիսի պայթյունավտանգ վիճակում գտնվում էին նաև մյուս երկու ռեակտորները։ Դրան հաջորդող 7 օրերի ընթացքում անձնակազմը հերոսական ջանքերի գնով հաջողացնում է դրսից բերած պոմպերով, հրշեջ մեքենաների պոմպերը ռեակտորի խողովակաշարերին միացնելով ապահովել հովացումը։ Տվյալ պրոցեսը իրականացնում են բավականին բարդություններով, անձնակազմի տրավմաների գնով ու բարձր վտանգավորության պայմաններում։ 1-ին էներգաբլոկի ճակատագիրը կիսում են նաեւ 2-րդ ու 3-րդ էներգաբլոկները։ Իսկ ճակատագիրը կայանում էր նրանում, որ պայթյունը այնուամենայնիվ անխուսափելի էր։ Բայց պայթյունը ոչ թե միջուկային էր, այլ ջրածնային(չշփոթել ջերմամիջուկայինի հետ)։ Ռեակտորների միջուկային վառելիք պարունակող ձողերը փակված են լինում ցիրկոնիումի կաղապարի մեջ։ Բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում ցիրկոնիմը ջրածնի անջատումով ռեակցիայի մեջ էր մտել օդի հետ, ջրածինը կուտակվել էր ռեակտորի սրահի տանիքի տակ։ Ու հենց այն պահին, երբ անձնակազմը ռեզերվային գեներատորից լարեր էր անց կացրել, որ սնուցի 1-ին էներգաբլոկի պոմպերը` էներգաբլոկի սրահի տակ կուտակված ջրածինը պայթում է։ Կոնստրուցիայի կտորները ընկնում են, կտրելով բոլոր լարերը ու վնասելով անձնակազմին։ Ու ստիպված ամեն ինչ սկսում են նորից։ Էստեղ արժե նշել անձնակազմի առաջին օրերի խորամանկությունը։ Մարդիկ դուրս էին եկել բակ ու սկսել էին ցունամիի կողմից ցաք ու ցրիվ արած մեքենաներից ակումլյատորները հանել միացնել իրար ու գոնե ղեկավարման վահանակը սնուցել։ Դրա շնորհիվ հնարավոր էր եղել իրավիճակը ադեկվատ գնահատել ու որոշակի տվյալներ հավաքել ռեակտորի մասին։ Հետագայում ծովում տեղադրված պոմպակայանների շնորհիվ հնարավոր դառավ ռեակտորների վերջնական հովացումը։ Բայց դրան նախորդում է 2-րդ ու 3-րդ էներգաբլոկի սրահի պայթյունը, 1-ինի օրինակով։ Հրդեհ է բռնկվում 4-րդ էներգաբլոկի տանիքին։ Ռադիոկատիվ արտանետումների քանակը գնահատվում է Չեռնոբիլի 1/100-րդ չափի։ Չի հաջողվում խուսափել ռադիոակտիվ ջրի ծով արտահոսքից։ Անձնակազմի հերոսական ջանքերի շնորհիվ հնարավոր է լինում կանխել պահեստավորված ռադիոակտիվ վառելիքի այրումը։ Ընդհանուր առմամբ անձնակազմը, հրշեջները ու հակաճգնաժամային շտաբը ազգային հերոսի արժանի սխրանք են գործում ու կանխում սարսափելի աղետը։ Ինչը իհարկե գնահատվում է ազգի կողմից։ Իսկ ամենախոշոր աղետը կանխող մարդը` վարչապետ Նաոտո Կանը որոշ ժամանակ անց հրաժարական է տալիս։