Murojaatlarchilarning jamiyatdagi ''o'rni''….
@sirdaryotumanpress
Bu maqolaning yozishimga bir hodisa sabab bo’ldi. Men ham shu yurtning turli jabhalarida uchraganidek kichik bir tashkilotning oddiy xodimiman. Mening vazifam fuqarolardan tushayotgan ariza, shikoyat va takliflarni tinglash hamda qabul qilish, royxatdan o’tkazib rahbariyatga kiritish va ijroga qaratishdan iborat. Ma’lumki murojaat kelgandan so’ng, mas’ul xodim tomonidan o’rganib chiqiladi va muallifga o’rnatilgan tartibda javob xati yuboriladi. Shunday murojaatlardan biriga javob xatini yo’llash uchun pochta xizmatiga bordim va u yerda ro’yxatdan o’tkazilayotgan xatlarga ko’zim tushdi. Xatlar davlatning turli organlariga va tashkilotlariga chamasi 25 donalar edi va uning hammasi bir fuqaro tomonidan yozilgan edi…
Mustaqilligimizga ko’p bo’lmagan bo’lsada jamiyatimiz fuqarolarining dunyo qarashi ongi muammolarni individual xal qila olish saloxiyati sezilarli darajada oshdi. Fuqarolarning murojaatlarini chuqur tahlil qilish nimalarga olib keladi? Jamoatchilik munosabatlaridagi tendentsiyalarni, keng doiradagi odamlarning ustuvorliklari va afzalliklarini, fuqarolarning huquqlari va manfaatlarining buzilishiga olib keladigan sabablarni aniqlashga imkon beradi va ushbu materialdan maqbul boshqaruv qarorlarini qabul qilish va tashkilotlar faoliyatini takomillashtirish uchun foydalaniladi.Fuqarolarning murojaatlari shaxs huquqlarini amalga oshirish va himoya qilish, hokimiyat va aholi o'rtasidagi aloqani mustahkamlashning muhim vositasidir; bu fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirok etish shakllaridan biridir. Hokimiyat uchun fuqarolarning murojaatlari davlat boshqaruvi muammolarini hal qilish uchun zarur bo'lgan muhim ma'lumot manbalaridan biridir. .
Yildan-yilga fuqarolar tomonidan kelib tushgan shikoyatlar soni ortib bormoqda: tadbirkorlar va fuqarolar yanada faollashmoqda. Masalan, xalq ta’limini olaylik: joriy yilning birinchi yarim yilligida biz ta’lim soxasidagi hodimlarning xatti-harakatlari yuzasidan 25ta shikoyati kelib tushdi, bu o'tgan yilning shu davriga nisbatan 20 foizga ko'p. Bunda ikkitasi bor oddiy tushuntirishlar ... Bir tomondan, yuqori turuvchi organlarga murojaat qilish orqali adolatga erishish mumkinligiga ishonildi. Boshqa tomondan, professional ariza beruvchilar toifasi paydo bo'ldi, ular arizalarni topshirish paytida faoliyatga yana ham foyda berishadi yoki shaxsiy qarama-qarshilik uchun qilishadi.
Qarama-qarshilik - bu boshqaruvning ayrim sub'ektlarining mansabga intilishlari va keskin kurashish usullari, keskin noroziliklar asosida guruh noroziliklarini uyushtirish, "o'zgacha fikrlovchilarni" ta'qib qilish, raqiblarni ishdan bo'shatish va hokazolar asosida shiddatli raqobat bilan tavsiflangan nizolarining yanada chuqurroq shakli. Qarama-qarshilik boshqaruv nizolarining eng o'tkir shakli bo'lib, mavjud boshqaruv tizimining bo'linishiga va tugatilishiga olib keladi ayni maqsad ham shu…
- Ular ko'pincha nimadan shikoyat qiladilar?
- Bugungi kunda ta’lim sohasida biz aniqlagan qonunbuzarliklar umumiy sonining qariyb 30 foizi hodimlarning asossiz talablarining haddan tashqari ko’pligi bilan bog'liq. Masalan, uning diplomi u hohlayotgan dars soatlarini berishga to’g’ri kelmaydi, lekin u shuni hal qilishni talab qiladi. Ish beruvchi davlat tomonidan ishlab chiqilgan normativ-huquqiy hujjatrni o’zgartira olmaydi. Natijada, hodim talablariga javob bermaganligi sababli rad etadi.
Ko'pincha, bunday keraksiz talablar jamiyatning haqiqiy ehtiyojini aks ettirmaydi va tanlov takliflarini tayyorlashni qiyinlashtiradigan va nomzodlar doirasini ataylab cheklab qo'yadigan yagona maqsaddek ko’rinadi. Shubhasiz, ushbu vaziyatda oson echim topish oson emas, garchi ish yuritish bilan shug'ullanadiganlar uchun hujjatlarni fuqarolarning murojaatlari sifatida tasniflashning aniq mezonlari bo'lishi o'ta muhim bo'lsa-da, bu birinchi navbatda fuqarolarning nafaqat jismoniy, balki huquqiy murojaatlariga ham tegishli.
Fuqarolarning murojaatlari institutining roli juda katta. Aslida, murojaat qilish uchta muhim vazifani bajaradi. Birinchidan, murojaatlar fuqarolarning huquqlarini himoya qilish vositasidir. . Ikkinchidan, fuqaroning murojaati uning boshqaruvda ishtirok etish konstitutsiyaviy huquqini amalga oshirish shaklidir . Uchinchidan, fuqarolarning murojaatlari - bu teskari aloqa vositasi, hukumat tomonidan qabul qilingan qarorlarga xalq va ommaning munosabati ifodasidir. Demokratik davlat va jamiyat sharoitida tasdiqlangan mulohazalar mexanizmlari havodek zarur, bundan tashqari, avvalambor, hokimiyatning o'zlari uchun.
Fuqarolarning murojaatlari institutining tarixiy rivojlanishi. Konstitutsiyaviy huquq sifatida aniq murojaat etish huquqining paydo bo'lishi faqat konstitutsiyalar davrida paydo bo'lgan, ammo u biron-bir tarzda u ancha ilgari qonunchilik hujjatlarida o'zini namoyon qilgan edi, albatta. O'rta asrlarda, aslida ijro hokimiyati sud va qonun chiqaruvchi bo'lganida, murojaatni ajratish qiyin edi. Ammo, shunga qaramay, bu yo'nalishda ba'zi yutuqlarga erishildi. Hukmronlikning monarxiya shakllari gullab-yashnagan davrda fuqarolarning har qanday darajadagi davlat organlari va mansabdor shaxslarga murojaat qilish imkoniyati juda kam edi va bunday murojaatlarning oqibatlari ahamiyatsiz edi. Arizachilar kamdan-kam hollarda qirolga kirib borishga muvaffaq bo'lishdi va hatto undan ham ko'proq - ularning so'rovlariga javoban ijobiy qarorga erishish. Biroq, demokratiya elementlarining rivojlanishi bilan fuqarolarning ushbu huquqi nafaqat haqiqiy, balki huquqiy rivojlanishni ham oladi. Buyuk Britaniyaning fuqarolarning ushbu konstitutsiyaviy huquqining vatani deb hisoblanishi bejiz emas, uning hududida birinchi bo'lib murojaat qilish huquqi shaklida qonuniy ravishda mustahkamlangan.
Shunday ekan bizning jamiyatda ham murojaat qiluvchilarning o’rni beqiyos, lekin ulardan bir iltimosimiz bo’lardi rivojlanayotgan davrning fuqarosi sifatida saviyasiz va mutloq nomunosib talablarni qo’yib murojaat qilmaylik. Chunki sizning har bir murojaatingiz hamisha axamiyatga ega!
Sirdaryo tuman Xalq ta’limi bo’limi
J.Yu.Sh.M.I.M Z. Yo’ldasheva