آیا اینترنت طبقاتی در حال اجرا است؟
فکت‌نامه
اگر وقت ندارید …
- در روزهای گذشته برخی رسانه‌های داخلی از اجرای «اینترنت طبقاتی» در ایران خبر داده‌اند.
- سال‌ها است بحث فیلترینگ غیرهمسان یا اینترنت طبقاتی در ایران مطرح است.
- مقامات جمهوری اسلامی تا این لحظه اجرای این طرح را به صراحت تایید نکرده‌اند، اما شواهد و قرائن روشنی وجود دارد که از اجرای اینترنت طبقاتی حکایت دارند. از جمله می‌توان به تصویب آیین نامهای برای تخصیص اینترنت بدون فیلتر به اینفلوئنسرهای مورد تایید اشاره کرد.
- تا امروز دست‌کم ۵ نامه از طرف افراد و نهادهای دولتی به خطاب وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی منتشر شده که موضوع آنها درخواست «اینترنت بدون فیلتر» است.
برخی رسانه‌های داخلی همچون دنیای اقتصاد با استناد به برخی نامه‌نگاری‌های مقامات کشوری برای دریافت اینترنت بدون فیلتر نوشته‌اند طرح اینترنت طبقاتی در حال اجراست.
روزنامه دنیای اقتصاد روز ۶ بهمن ۱۴۰۱ در گزارشی نوشت:
«در حالی که ماه‌هاست کاربران با فیلترینگ گسترده دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ظاهرا طرح اینترنت طبقاتی برای اقشار خاص در حال اجراست. اخیرا نیز نامه‌هایی از سوی چند مجموعه دولتی و برخی افراد منتشر شده که نشان می‌دهد اعضای این نهادها درخواست‌هایی را برای دریافت اینترنت بدون فیلتر به وزارت ارتباطات ارسال کرده‌اند.»
همان روز افشین آشوری، عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و رئیس کمیسیون بلاکچین و رمز ارز نصر به سایت انتخاب گفت: «ما در اقتصادمان فاصله طبقاتی داشتیم حال گویا برای اینترنت مان هم باید این فاصله طبقاتی را داشته باشیم».
اما واقعیت چیست؟ از جزئیات طرح اینترنت طبقاتی چه می‌دانیم؟ آیا سندی از اجرای اینترنت طبقاتی وجود دارد؟
از اینترنت طبقاتی چه می‌دانیم؟
فیلترینگ غیرهمسان یا اینترنت طبقاتی یکی از روش‌های ایجاد محدودیت هدفمند علیه کاربران اینترنت است. در این روش، فیلترینگ به تناسب هویت کاربر (جنسیت، مذهب، سن، تحصیلات و شغل و…) اعمال می‌شود.
هدف این طرح ارائه کنترل‌شده اینترنت به کاربران خاص پس از احراز هویت آنها است. برای مثال، ممکن است دسترسی به یوتیوب یا توییتر برای خبرنگاران ممکن شود اما دیگر مشاغل این امکان را نداشته باشند.
ما در فکت‌نامه پیش‌تر در گزارشی با عنوان «اینترنت طبقاتی در ایران؛ درباره فیلترینگ غیر همسان چه می‌دانیم؟» ابعاد مختلف پروژه اینترنت طبقاتی را بررسی کرده‌ایم.
چه نشانه‌هایی از اجرای این طرح وجود دارد؟
شواهد و قرائن زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد طرح اینترنت طبقاتی سال‌ها است در دستور کار مقامات جمهوری اسلامی قرار دارد.
۱-اظهارات مقامات رسمی
هر چند ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی در سال ۱۳۹۶ از مکاتباتی با دادستانی برای ارائه بدون پالایش و فیلتر اینترنت به خبرنگاران و روسای دانشگا‌های بزرگ گفته بود اما مقامات جمهوری اسلامی تاکنون حاضر به تایید اعمال «فیلترینگ طبقاتی» نشده‌اند در عوض تلاش‌کرده‌اند تا با جایگزین کردن واژه «سطح دسترسی» از زهر هر دو واژه «فیلترینگ» و «طبقاتی» بکاهند.
در همین زمینه جواد حسینی‌کیا عضو کارگروه «تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای» حاشیه جلسه ۲۶ تیر مجلس، درباره آخرین وضعیت فیلترینگ اینترنت، گفته بود که در حال برداشتن فیلترینگ اینترنت برای اساتید و اعضای هیئت علمی برخی دانشگاه‌های خاص هستند و این طرح در مقطعی کوتاه و به شکل آزمایشی اجرا می‌شود. حسینی در تشریح مراحل این طرح گفته بود:
«در حال حرکت به سمتی هستیم تا اینترنت بدون فیلتر توسعه پیدا کند؛ ابتدا فیلترینگ اینترنت برای گروه های هدف برداشته می شود و ان شاءالله این موضوع گسترش پیدا خواهد کرد و در نهایت تنها یک سری سایت‌های خاص که منجر به گسترش فساد می‌شوند فیلتر خواهند ماند… باید فیلترینگ را در شرایطی قرار دهیم که افرادی که ظرفیت لغزش دارند با محدودیت مواجه شوند»
با اوج‌گیری اعتراضاتی که در پی جان‌باختن مهسا امینی در ایران به وقوع پیوست برخی نمایندگان مجلس درباره لزوم محدود کردن سطح دسترسی کاربران به اینترنت موضع‌گیری کردند. به عنوان مثال لطف‌الله سیاهکلی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در ۸ آبان ۱۴۰۰ گفت:
«در جلسه‌ای با وزیر ارتباطات دنبال نظرات کارشناسی برای تصمیم‌گیری و تعریف سطوح دسترسی بودیم. منتظریم مدیران ارشد وزارت ارتباطات، جمع‌بندی کنند و نتیجه را اعلام کنند. باید یک سطح دسترسی خاص در اختیار کودکان و یک سطح دسترسی متفاوت به پزشکان، مهندسان، اساتید دانشگاه و دیگران قرار داد.»
در همان روز احمد راستینه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس هم در مصاحبه‌ای گفت:
«جهاد تبیین ضرورت امروز است که هم در عرصه داخلی و هم در عرصه بین‌المللی باید مورد توجه قرار گیرد. دو اقدامی که اشاره کردم نخست قانونمند و ضابطه‌مند شدن فضای مجازی بود و دوم تعریف و تعیین سطوح دسترسی به خاطر این بود که ما بتوانیم از ظرفیت اندیشمندان و نخبگان‌مان در عرصه جهاد تبیین به درستی بهره‌مند شویم.…اینکه ما بگوییم سطح دسترسی برای همه آحاد جامعه یکسان باشد تا جهاد تبیین اتفاق بیفتد این مطلب غلطی است.»
۲- آیین نامه حمایت از اینفلوئنسرها
در آذر ماه سال ۱۴۰۱ کارگروه اقتصاد دیجیتال، آیین‌نامه «حمایت از آزادکاران فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال کشور» را تصویب کرد. بر اساس ماده ۸ این آیین نامه که به امضای محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور رسیده:
«وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظف است زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پرسرعت و پایدار با سطح دسترسی مناسب افراد اعتبارسنجی شده در پایگاه را فراهم کند.»
به عبارتی بر اساس این آیین‌نامه آزادکاران فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال یا همان «فریلنسرهای مجاز» به اینترنتی با سطح دسترسی متفاوت عموم دسترسی خواهند داشت.
۳-اجرای اینترنت کودکان
در شهریورماه ۱۴۰۱ عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات طرح به نام ۴۵۶ را معرفی کرد که قصد دارد «محیطی امن در فضای مجازی برای کودکان فراهم کند تا آنها کمتر در معرض محتواهای نامناسب قرار گیرند». در این طرح کاربران با شماره‌گیری *۴۵۶# یا مراجعه به سایت یا از طریق اپلیکیشن ۴۵۶، این امکان را دارند تا دسترسی کودکان و نوجوانان خود به اینترنت را متناسب با سن و شرایط هر کدام، تعریف و مدیریت کنند.
۴-نامه‌های افشا شده
تا کنون حداقل ۴ نامه با محتوای درخواست اختصاص خطوط اینترنتی بدون محدودیت در رسانه‌ها منتشر شده که هر کدام از آنها را در ادامه بررسی می‌کنیم:
الف) درخواست اینترنت نامحدود برای کیروش و تیم ملی
در تاریخ ۹ آبان ۱۴۰۱ نامهای از طرف مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال ایران به عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات ارسال می‌شود مبنی بر درخواست ارائه اینترنت بدون فیلتر برای کارلوس کیروش مربی وقت تیم ملی ایران و کمپ‌های تیم ملی.
ب) اینترنت باز برای اعضای هیات‌های علمی
نامهای با شماره ۳۱۹۶۶۳ به تاریخ ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۱ منتشر شده که از درخواست مرتضی فرجی معاون وزیر علوم از دانشگاه‌ها برای ارسال لیست اعضای هیات‌های علمی برای دسترسی به «اینترنت باز» خبر می‌دهد.
ج) جهاد کشاورزی به دنبال اینترنت رایگان و بدون فیلتر
یکی دیگر از نامه‌های افشا شده در خصوص ارائه اینترنت طبقاتی به درخواست وزارت جهاد و کشاورزی از وزارت ارتباطات مربوط می‌شود. در این نامه علیرضا رضازاده خواهان تامین اینترنت رایگان و بدون فیلتر برای لیستی از کارمندان این وزارتخانه می‌شود.
د) درخواست اختصاص اینترنت خبرنگاری
در یکی دیگر از نامه‌های افشا شده، شاهد درخواست رئیس روابط عمومی وزارت ارتباطات از مرکز ملی فضای مجازی برای اختصاص اینترنت خبرنگاری بدون فیلتر به لیستی از افراد هستیم.
ذ) درخواست سخنگوی وزارت صمت برای دریافت اینترنت بدون فیلتر
یکی دیگر از نامه‌هایی که اخیرا در فضا مجازی منشتر شد به درخواست امید قالیباف، مشاور و سخنگوی وزارت صمت از مصطفی اشرف مشاور وزیر ارتباطات اختصاص دارد. در این نامه امید قالیباف خواهان رفع محدودیت‌‌ها در دسترسی به اینترنت از شماره تلفن خود شده است.
ما را دنبال کنید👇
تلگرام: https://t.me/factnameh
اینستاگرام: https://www.instagram.com/factnameh/
فیسبوک: https://www.facebook.com/factnameh
پادکست فکت‌نامه: https://pod.link/1553940495
یوتیوب فکت‌نامه: https://www.youtube.com/c/FactNameh
