آیا پیام‌رسان ایتا ۴۰ برابر تلگرام بازدیدکننده داشته است؟

فکت‌نامه

اگر وقت ندارید …

خبرگزاری ایرنا در گزارش مدعی شده که محتوای موجود در اپلیکیشن ایتا در مرداد ۱۴۰۲، ۸۰ میلیارد بازدید داشته در حالی که در همین زمان محتوای تلگرام فارسی تنها ۲ میلیارد بازدید داشته است.
بر اساس این گزارش «در مردادماه ۱۴۰۲ در ایتا، ۱۱ میلیون و ۶۳۷ هزار پست از سوی ۱۰۳ هزار کانال یا منبع رسانه‌ای منتشر شده و در مجموع ۸۱ میلیارد بازدید گرفته‌اند؛ در مقابل در همین بازه زمانی در تلگرام، ۱۲ میلیون و ۵۲ هزار پست از سوی ۲۶۷ هزار نفر نشر و بازنشر و یک میلیارد و ۹۳۹ میلیون بازدید گرفته‌اند.»
نویسندگان این گزارش توضیحی دقیقی در مورد چگونگی تهیه این آمار و اطلاعات نداده‌اند و صرفا به استفاده از هوش مصنوعی و سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی اشاره کرده‌اند.
در این گزارش بر خلاف آنچه در تیتر آمده توضیح داده شده که بدون شک این میزان اختلاف غیرطبیعی و ناشی از دستکاری، استفاده از ربات‌ها و بدافزارها به نظر می‌رسد و حتی فیلتر بودن تلگرام در ایران هم نمی‌تواند این میزان اختلاف و بازدید ۴۰ برابری را توجیه کند.

خبرگزاری دولت، ایرنا روز ۲۲ شهریور در گزارشی با عنوان« ۸۰ میلیارد بازدید ایتا در مقابل ۲ میلیارد بازدید تلگرام» به قلم «فرزانه‌سادات جهانی- محمّد تقی‌زاده» مدعی شد که

«بررسی مجموع بازدید کانال‌های ایتایی و تلگرامی در مردادماه ۱۴۰۲ از بازدید «۸ میلیاردی در ایتا در مقابل ۲ میلیاردی در تلگرام فارسی حکایت» دارد که به نوع خزش و جمع آوری این دو پلتفرم و نحوه محاسبه بازدیدها اعم از تفکیک شده یا نشده مربوط می‌شود.»

نحوه استخراج اطلاعات این گزارش مشخص نیست و نویسندگان هم منبعی برای درستی‌سنجی ادعای خود مطرح نکرده‌اند و تنها به یک توضیح کوتاه و نامشخص اکتفا کرده‌اند:

«در این گزارش تلاش‌شده با بهره‌گیری از توان هوش مصنوعی و سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی، عملکرد کمی و کیفی دو پیام رسان ایتا و تلگرام را در مردادماه ۱۴۰۲ رصد و تحلیل و بررسی شود.»

تلگرام سال‌هاست در ایران فیلتر شده و کاربران برای دسترسی به این شبکه اجتماعی مجبور به استفاده از وی پی ان‌ها و فیلترشکن‌ها هستند. مشخص نیست تهیه کنندگان این گزارش چگونه و با چه سازوکاری تعداد بازدید کانال‌های تلگرامی را محاسبه کرده‌اند، ما حتی نمی‌دانیم منظور آنها از کانال‌های تلگرامی فارسی، محدود به جغرافیای ایران است یا آمار کانال‌های تلگرامی رسانه‌های خارج از کشور و موارد مشابه را در این محاسبه لحاظ کرده‌اند. در سمت مقابل ایتا از جمله شبکه‌های اجتماعی داخلی است که به کاربران امکان داشتن فروشگاه آنلاین، پرداخت قبوض، تهیه لینک پرداخت و … را می‌دهد. همچنین استفاده کنندگان از اپلیکیشن ایتا، شامل تخفیف ۵۰ درصدی هزینه استفاده از اینترنت می‌شوند.

تیتر انحرافی

در شرح این گزارش چهار پرسش طرح و پاسخ‌هایی برای آنها ارائه شده است؛ ولی نویسندگان گزارش هیچ توضیحی در مورد چگونگی جمع آوری و تحلیل پاسخ‌ها نداده‌اند.

پاسخ گزارش ایرنا به این سوال که «چه تعداد محتوا، از سوی چه تعداد کانال تلگرامی/ایتایی، چه تعداد بازدید گرفتند؟» به شرح زیر است:

«در مردادماه ۱۴۰۲ در ایتا، ۱۱ میلیون و ۶۳۷ هزار پست از سوی ۱۰۳ هزار کانال یا منبع رسانه‌ای منتشر شده و در مجموع ۸۱ میلیارد بازدید گرفته‌اند؛ در مقابل در همین بازه زمانی در تلگرام، ۱۲ میلیون و ۵۲ هزار پست از سوی ۲۶۷ هزار نفر نشر و بازنشر و یک میلیارد و ۹۳۹ میلیون بازدید گرفته‌اند.»

اما نویسندگان این گزارش در ادامه توضیح می‌دهند که «بدون شک» اختلاف «غیر طبیعی» میان آمار این دو رسانه اجتماعی «ناشی از دستکاری، استفاده از ربات‌ها و بدافزارها» است:

«تعداد پست‌های منتشر شده در دو پیام‌رسانی به طور تقریبی با هم برابر است اما در ایتا با وجود اینکه تقریبا یک سوم منابع و کانال خبری برای ارسال پست وجود داشته اما با افزایش ۴۰ برابری بازدید روبرو هستیم که بدون شک این میزان اختلاف غیرطبیعی و ناشی از دستکاری، استفاده از ربات‌ها و بدافزارها به نظر می‌رسد زیرا تلگرام فارسی با وجود کانال‌های خبر رسانی بیشتر، به اندازه ۲.۵ درصد ایتا بازدید گرفته و حتی وجود فیلترینگ تلگرام در ایران و فیلتر نبودن ایتا، این میزان اختلاف و بازدید ۴۰ برابری را توجیه نمی‌کند.»

به عبارتی اصالت گزاره‌ای که ایرنا در تیتر خود به آن اشاره کرده در همان گزارش و از سوی همان نویسندگان رد و حاصل دستکاری و استفاده از ربات‌ها و بدافزارها اعلام شده است.

جمع‌بندی

خبرگزاری ایرنا در گزارشی با تیتر «۸۰ میلیارد بازدید ایتا در مقابل ۲ میلیارد بازدید تلگرام» مدعی شده که در مرداد ماه ۱۴۰۱ بازدیدکنندگان از محتوای فارسی در اپلیکیشن ایتا ۴۰ برابر اپلیکیشن تلگرام بوده است.

ایرنا اطلاعی از نحوه تهیه و استخراج این اطلاعات نداده اما این گزارش را به عنوان حاصل بهره‌گیری از توان هوش مصنوعی و سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی ارائه داده است.

هر چند به واسطه عدم شفافیت در جمهوری اسلامی امکان راستی آزمایی مستقل چنین ادعاهایی وجود ندارد اما در شرح این گزارش تاکید شده که اختلاف غیرطبیعی آمار این دو شبکه اجتماعی ناشی از دستکاری، استفاده از ربات‌ها و بدافزارها است.

چرا که تلگرام فارسی با وجود کانال‌های خبر رسانی بیشتر، به اندازه ۲.۵ درصد ایتا بازدید گرفته است و حتی وجود فیلترینگ‌ هم نمی‌توان این میزان اختلاف و بازدید ۴۰ برابری را توجیه کند.

بدین ترتیب ما در فکت‌نامه به این ادعای خبرگزاری ایرنا مبنی بر ۸۰ میلیارد بازدید ایتا در مقابل ۲ میلیارد بازدید تلگرام نشان گمراه‌کننده می‌دهیم.