enqelabrojava
تحلیل تغییر رویکرد خامنهای: از اسلامگرایی به ملیگرایی ایرانشهری
غیبت غیرمعمول و نشانههای ضعف جسمانی خامنهای
پس از ۲۴ روز غیبت عمومی — که شامل ۱۲ روز از درگیریهای اخیر با اسرائیل میشد — خامنهای سرانجام در بیت خصوصی خودش در مراسم مذهبی عاشورا ظاهر شد. این غیبت طولانیمدت، شایعات درباره وضعیت سلامتی او را تقویت کرد، در حالی که پیشتر بر حضور رهبران در صحنه بحران تأکید داشت.
تغییر در رفتار و محتوای سخنرانیها: اگرچه او در طول بحران سه سخنرانی ضبط کرد، اما سخنرانی ۵ تیرماه (۲۶ ژوئن) نشاندهنده خستگی و ضعف جسمانی بود؛ بهگونهای که گاهی در بیان مطالب دچار تردید میشد. محتوای این سخنرانی نیز بهطور محسوسی با گفتمان متعارف گذشته او تفاوت داشت.
چرخش به سمت ناسیونالیسم شوونیستی ایرانی
کمرنگکردن اسلام: سخنرانی خامنهای در ماه محرم — که برای شیعیان بسیار مقدس است — بدون هیچ اشارهای به این ماه بود. در عوض، او بارها بر "ملت" و "ایران" (۲۰ بار) تأکید کرد، در حالی که تنها یک بار بهصورت گذرا به اسلام اشاره نمود. همچنین، او به جای الله از واژه فارسی "پروادگار" برای اشاره به خدا استفاده کرد و سخنرانی خود را با هر دو سلام اسلامی ("سلام") و ایرانی ("درود") آغاز نمود.
تمجید از تاریخ پیش از اسلام: او به تمدن کهن ایران اشاره کرد و ادعا نمود که "ثروت فرهنگی ایران صدها برابر آمریکاست"، در حالی که سنت روحانیون معمولاً تاریخ پیش از اسلام ایران را کماهمیت میدانست.
درخواست سرود ملیگرایانه: در مراسم عاشورا، خامنهای از مداح معروف خود خواست تا سرود "ای ایران" را با تغییراتی اجرا کند که شامل اشارههایی به مفاهیم اسلامی نیز بود.
پیامدهای این تغییر سمت سو به طرف ناسونالیسم هخامنشی در نیرنگستان-آریایی-اسلامی
نشانهای از تحول در نظام: سخنرانیهای خامنهای همواره نشاندهنده جهتگیری کلان نظام جمهوری اسلامی بودهاند. این تغییر، حاکی از حرکت به سمت ملیگرایی است.
تضعیف ولایت فقیه: این تأکید جدید بر ملیگرایی، بهنفع اصول اولیه جمهوری اسلامی — یعنی "ولایت فقیه" — نیست و کمتر بر وظیفه دینی اطاعت از رهبر تأکید میکند. این مسئله میتواند جایگاه آینده مقام رهبری را زیر سؤال ببرد.
افزایش نفوذ سپاه: این تغییر گفتمانی با روند انتقال قدرت از روحانیون به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همسو است. این مسئله نگرانکننده است، زیرا برخی عناصر سپاه بیش از آنکه به دنبال ارزشهای انقلابی باشند، به دنبال قدرت ملیگرایانه هستند. این تغییر میتواند به یک شیفت پارادایمی در ساختار قدرت ایران منجر شود، که در آن ایدئولوژی انقلابی به تدریج جای خود را به یک گفتمان ملیگرایانه با ریشههای تاریخی پیشااسلامی میدهد. به طور خلاصه، این تغییر سمت و سو به سوی ملیگرایی هخامنشی در نیرنگستان-آریایی-اسلامی میتواند به تحول در نظام، تضعیف ولایت فقیه، و افزایش نفوذ سپاه پاسداران منجر شود.
تمرکز بر ملیگرایی ایرانی
به نظر میرسد آمریکا احتمالاً رویکرد خود را با ذهنیت ملیگرایانه ایرانیان تطبیق خواهد داد، نه صرفاً با هویت اسلامی ادعایی نظام. این ممکن است به این معنا باشد که تصمیمات هستهای ایران در آینده بیشتر بر اساس ملاحظات دفاع ملی گرفته شود تا فتوای مذهبی.
حساسیت به غرور ملی ایرانیان
واشنگتن به احتمال زیاد تلاش خواهد کرد درک بهتری از نحوه تفسیر اقداماتش از منظر غرور ملی ایرانیان داشته باشد. واکنش خامنهای به اظهارات ترامپ درباره "تسلیمشدن" ایران نشاندهنده حساسیت بالای این موضوع است.
آمریکا و اسرائیل ممکن است با ارائه جزئیات بیشتر درباره چگونگی "بازسازی عظمت ایران"، سعی در جذب ایرانیانی داشته باشد که میهنپرست هستند اما با جمهوری اسلامی مخالفند. در عین حال آنها با تکیه بر سیاستهای ملی-قومی تلاش برای تفرقه افکنی در ایران را رشد خواهند داد. این احتمالاً شامل توضیح چگونگی عادیسازی روابط اقتصادی، مالی، سرمایهگذاری و تسهیل سفرها در ازای کاهش فساد، توقف بازداشتهای خودسرانه و افزایش شفافیت خواهد بود. همچنین گفتوگو درباره منافع امنیتی منطقهای در صورت کاهش تهدیدات ایران علیه همسایگان نیز میتواند در دستور کار آنها قرار گیرد.