enqelabrojava
رویکرد تعدیل شده ترکیه در قبال حملات آمریکا به ایران: نگرانیها و منافع
در اقدامی که نشاندهنده تغییری آشکار در رویکرد معمول خود نسبت به سیاستهای ایالات متحده در خاورمیانه است، رژیم ترکیه در واکنش به بمباران تأسیسات هستهای ایران توسط آمریکا در ۲۲ ژوئن، پاسخی «ملایم» از خود نشان داد. برخلاف محکومیتهای تند گذشته، رژیم ترکیه تنها «نگرانی عمیق» خود را ابراز داشته و آمادگی خود را برای «مشارکت مثبت» اعلام کرد. بر خلاف حملات اسرائیل ترکیه حمله آمریکا به ایران را محکوم نکرد. این تغییر لحن تا حدی ناشی از شیمی قوی میان روسای جمهور ترامپ و اردوغان است.
نگاه غیرجانبدارانه رژیم ترکیه به ایران و اسرائیل
رژیم ترکیه نه از ایران و نه از رژیم اسرائیل جانبداری نمیکند. در حالی که از مهار برنامه هستهای ایران رضایت دارد، اما از برتری نظامی چشمگیر رژیم اسرائیل نیز نگران است و پیامدهای احتمالی فروپاشی کامل رژیم ایران را مورد توجه قرار میدهد.
ترکیه در برابر ایران: توازن قدرت تاریخی
از لحاظ تاریخی، رژیم ترکیه (امپراتوری عثمانی) و امپراتوری ایران (رژیم ایران صفوی) در قرن هفدهم، پس از جنگهای پرهزینه، به توازن قدرت دست یافتند و از درگیریهای مستقیم بزرگ برای سه قرن جلوگیری کردند. در دوران اردوغان، اگرچه رژیمهای ترکیه و ایران در سوریه درگیر مناقشه نیابتی بودند، اما تفکر استراتژیک توازن قدرت برابر را حفظ کردند. رژیم ترکیه، ایران هستهای را یک تهدید بزرگ میداند، زیرا این امر توازن دیرینه را برهم میزند. با این حال، به دلیل تنشهای رژیم ترکیه با رژیم اسرائیل، بعید است که با مداخله نظامی گسترده رژیم اسرائیل علیه برنامه هستهای ایران موافقت کند.
ترکیه در برابر اسرائیل: روابط رو به وخامت
روابط میان رژیم ترکیه و رژیم اسرائیل، که زمانی مستحکم بود، در دوران اردوغان به طور قابل توجهی رو به افول گذاشته است، به ویژه پس از حادثه کشتی مرمره در سال ۲۰۱۰ و عدم علاقه شدید اردوغان به نخستوزیر سابق رژیم اسرائیل، نتانیاهو. تعامل رژیم اسرائیل با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که با پ.ک.ک (دشمن دیرینه رژیم ترکیه) مرتبط است، نیز به وخامت روابط دامن زده است. اقدامات نظامی اخیر رژیم اسرائیل در منطقه نیز نگرانی رژیم ترکیه را در مورد قدرت نظامی رژیم اسرائیل افزایش داده است.
نگرانیهای امنیتی رژیم ترکیه در مورد فروپاشی رژیم ایران
حکومت ترکیه نگرانیهای قابل توجهی در مورد فروپاشی احتمالی رژیم ایران تحت فشار بینالمللی دارد، که مهمترین آنها عبارتند از:
- جریان پناهندگان: حکومت ترکیه در حال حاضر میزبان میلیونها پناهنده است و از هجوم گسترده پناهجویان از ایران واهمه دارد.
- خلاء قدرت و شاخههای پ.ک.ک: آنکارا نگران است که عناصر ضد حکومت ترکیه، مانند پژاک، از خلاء قدرت در ایران برای آغاز حملات فرامرزی به رژیم ترکیه استفاده کند.
رویکرد پیشنهادی آمریکا و شیمی ترامپ-اردوغان
حکومت ترکیه به احتمال زیاد از اقدامات غیرنظامی ایالات متحده (تحریمها، گفتگو، فشار اقتصادی) برای پایان دادن به مناقشات هستهای ایران حمایت خواهد کرد، اما با هرگونه اقدام نظامی بیشتر که میتواند منجر به فروپاشی رژیم شود، مخالفت خواهد کرد. روابط شخصی بین ترامپ و اردوغان یک عامل کلیدی است. اردوغان از موضع ترامپ در مورد جلوگیری از فروپاشی رژیم ایران و اقدامات او در مورد تحریمهای سوریه قدردانی میکند. این ارتباط شخصی میتواند به همسویی قویتر در تلاشهای دیپلماتیک در مورد ایران منجر شود. واشنگتن باید تمامی مسائل مربوط به ایران را در گفتگوی راهبردی دوجانبه خود با حکومت ترکیه لحاظ کند و به آنکارا اطمینان دهد که هدف، تغییر رژیم نیست، بلکه پایان دادن به جاهطلبیهای هستهای ایران است.
سونر چاپتای
مدیر برنامه تحقیقاتی ترکیه در موسسه واشنگتن