Жомбойдан топилган танга 896 йилда зарб этилган(ми?)

Жомбой тумани ҳудудида тепаликлар кўп учрайди. Улар аслида олис ўтмиш ёдгорликлари. Яқинда Ногаҳон маҳалласида бўлдик. Яконшайх қабристони ёнидаги тепаликни қазиш чоғида қадимий тангалар топилибди.

Маҳаллий аҳолининг айтишича, Пайариқ туманидаги Имом ал-Бухорий ёдгорлик мажмуи қурилиши учун бу ердан тупроқ олиб кетилган. Орадан кўп ўтмай, қазишма жойидан қадимий сопол парчалари, мис тангалар топиб олинган.

Тангалар шаклан бир хил эмас. Қирраси аниқ тартибга солинмаган. Сиртидаги матнларга қараганда, бир неча туркумга мансуб. 

Тахминимизча, темурийлар даврига оид. Бундай дейишимизга қатор сабаблар бор.

Аввало, уларнинг бирида сезилар-сезилмас 896 санаси қайд этилган. Катта эҳтимол билан ҳижрий-қамарий йил бўйича зарб этилган вақтга ишора қилса керак. Милодий ҳисобда эса 1491 йилга тўғри келади. Бу даврда Мовароуннаҳрда темурийлар ҳукмронлик қиларди.

Бошқа тангаларда рақамлар учрамайди. Нақшинкор арабеска услубидаги матнларда “фулс” ва “Аллоҳ” сўзлари ажралиб турибди. 

Марказий Осиё нумизматикасини муфассал ўрганган олим Ирпан Тухтиев “Темур ва темурийлар сулоласининг тангалари” рисоласида “Амир Темур тангаларида биз арабча, форсча, туркча ва мўғулча сўзларни ўқиймиз”, деб ёзади. Фикрини давом эттириб, темурийлар тангасида форсча “зарб” (ﺿﺮﺏ) сўзи кўп қўлланганини таъкидлайди. Эътиборлиси, туманимиздан топилган тангаларда ҳам шунга ўхшаш матн учрайди.

Булар албатта тахминий фикрлар. Асосийси, Жомбой туманида олти-етти аср аввал ҳам ижтимоий-маданий ҳаёт куртаклари бўлган. Савдо-сотиқ, пул муомаласи ривожланган. Ушбу топилма яна бир нарсани англатади. Тепаликлар ҳақиқатан ҳам муҳим тарихий аҳамиятга эга. Уларни тартибсиз тасарруф этиш ярамайди. 

Бу борада тадқиқотчи-мутахассислар ўз фикрларини билдиришади, деган умиддамиз.

Орифжон ОДИЛОВ,

“Жомбой тонги” мухбири.