Рання творчасць Я.Пушчы - Литература курсовая работа

Главная

Литература
Рання творчасць Я.Пушчы

Язэп Пушча як прадстаўнік рэпрэсіраванай літаратуры, тонкі лірык, эксперыментатар у галіне вобразнасці, рытмікі, мелодыкі, псіхолаг, які мог перадаць найтанчэйшыя псіхалагічныя зрухі чалавечай душы. Праблемна-тэматычны дыяпазон ранняй творчасці.


посмотреть текст работы


скачать работу можно здесь


полная информация о работе


весь список подобных работ


Нужна помощь с учёбой? Наши эксперты готовы помочь!
Нажимая на кнопку, вы соглашаетесь с
политикой обработки персональных данных

Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.

Размещено на http://www.allbest.ru/
Язэп Пушча - прадстаўнік «вернутай» (па-іншаму - рэпрэсіраванай) літаратуры. Тонкі лірык, эксперыментатар у галіне вобразнасці, рытмікі, мелодыкі, псіхолаг, які мог перадаць найтанчэйшыя псіхалагічныя зрухі чалавечай душы:
Ад болю не рвецца, сціскаецца ў камень [1, т. 1, с. 79].
Па сіле трагедыйнага пачуцця, па захапленню імажынісцкай вобразнасцю амаль роўны любімаму ім Ясеніну (у аўтабіяграфіі ён прызнаваўся, што захапляўся творчасцю гэтага выдатнага мастака слова) - такім увайшоў пясняр у грамадскую свядомасць. Увайшоў, «каб застацца мастаком слова з «неагульным выразам твару», наватарам, а ў асобных творах (паэма «День Консула» (1928), цыкл вершаў «Асеннія лісты», вершы са зборніка «Песні на руінах» (1929)) прарокам нялёгкай народнай будучыні» [2, с. 137], Ї слушна заўважае М. Мішчанчук.
Нарадзіўся Я. Пушча (Іосіф Паўлавіч) у вёсцы Каралішчавічы, непадалёку ад Мінска. Сям'я была немалая, жылі з зямлі, гаспадаркі. Па ўспамінах блізкіх пісьменніку людзей, бацькі лішнія набыткі сваёй працы звозілі на рынак у блізкі горад. Дзеці праходзілі гаспадарскую навуку і ў полі, і каля дому, дапамагалі старэйшым. Пра свае дзіцячыя і юнацкія гады паэт сказаў у аўтабіяграфіі эмацыянальна і шчыра: «Рана, з дзіцячых гадоў, стаў пастушком, узыход часта сустракаў на выгане разам з каровамі; я слухаў у полі і чуў, як раніца рыкае. Гэты вобраз пазней увайшоў у маю паэзію» [3, с. 80]. I сапраўды, увайшоў настолькі грунтоўна, што падказаў і назву першага паэтычнага зборніка - «Раніца рыкае» (1925). Па наканаванасці лёсу ці паводле простяга супадзення ў мілай сэрцу вёсцы пасля чарговай пакошы 25 ліпеня 1930 года ўначы быў арыштаваны ўжо тады вядомы паэт.
Бацькі стараліся вывесці сваіх дзяцей у людзі. Не былі выключэннем і бацькі Язэпкі: прыехалі ў сталіцу, каб вучыцца, адраджаць нацынальную культуру. I імі было зроблена шмат на гэтай удзячнай ніве. Але ў канцы 20-х і пачатку 30-х гадоў у Савецкім Саюзе эканамічнае і культурнае жыццё пачало пераводзіцца на рэйкі жорсткага таталітарызму. Пачаліся беспадстаўныя рэпрэсіі. Многія пісьменнікі па фальшываму прысуду былі расстраляны, а іншыя, хто выжыў і вярнуўся, пасля шматгадовых пакут у страшных умовах сталінскіх ГУЛАГаў нібы нанова ўступяць у літаратуру. Ён, як і многія іншыя, спачатку вучыўся ў вясковай школе, затым - у Мінскім вышэйшым пачатковым вучылішчы. Гады рэвалюцыі і грамадзянскай вайны прыпалі на вучобу ў Мінскім рэальным вучылішчы, якое закончыў у 1920 г. у 18-гадовым узросце. Адразу ж паспрабаваў настаўніцкага хлеба пасля выгнання палякаў у сваёй былой пачатковай Каралішчавіцкай школцы. Як прыгадвае ён сам ва ўсё той жа аўтабіяграфіі, праграм не было, працаваў па аўтарскай, індывідуальнай, вёў заняткі і па мове, і па літаратуры, і па матэматыцы, у адным пакоі з малымі і старэйшымі дзецьмі адначасова. У 1922 г. былі закончены курсы беларусазнаўства ў сталіцы Беларусі, пасля чаго давялося працаваць інспектарам адукацыі ў Мазырскім і Мінскім павятовых аддзелах народнай асветы, выкладаць мову і літаратуру на агульнаадукацыйных курсах, у Мінскім музычным тэхнікуме. I далейшы лёс пісьменніка быў звязаны з працай у школе, настаўніцтвам.
Першыя крокі творчасці звязаныя з дзейнасцю самага масавага літаратурнага аб'яднання «Маладняк», адным з арганізатараў і стваральнікаў якога разам з сябрам Міхасём Чаротам, Алесем Дударом, Анатолем Вольным і іншымі ён і становіцца. Тым часам даводзіцца працягваць вучобу ў БДУ (1925-1927), у Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, пасля пераводу ў які ў 1929 г. закончыў чатыры курсы. Мяняецца жыццё, сталеюць погляды на задачы мастацтва, адзін за адным выходзяць зборнікі паэзіі «Vita» (1926), «Дні вясны» (1927), «Песні на руінах», якія сведчаць пра паглыбленні маральна-этычных і палітычна-сацыяльных уяўленняў іх аўтара ранняй пары. Адчуванне складанасці і неўладкаванасці чалавечага жыцця замяняе ружовую і светлую летуценнасць, стасункі да сябе, узрастаюць патрабаванні да мастацтва слова. Трывогай напаўняюцца многія творы - пра народ, Радзіму, адзіноцтва, пакуты душы. Паэт канфліктуе з былымі сваімі таварышамі - «маладнякоўцамі», уступае ў «Узвышша», імкнецца ствараць наватарскае ў вобразна-выяўленчым плане мастацтва, павышае культуру творчасці, беручы за эталон пошукі Сяргея Ясеніна. Вульгарна-сацыялагічная крытыка накідваецца на яго ў ліку першых, вінаваціць ва ўсіх цяжкіх грахах: упадніцтве настрою, песімізме, дробнабуржуазнасці, прыклейвае яму ярлык нацдэма. Чорным павоем ахутваецца імя чалавека, які хацеў выказацца па-свойму, шчыра раскрыць прычыны разлому ў грамадскім жыцці і ўласнай душы. Аднак трагедыйны настрой расцэньваўся тады як злачынства.
Узываю, малюся у грэшай істоце [1, т. 1, с. 132].
Арыштаваны Я. Пушча быў 24 ліпеня 1930 г. Пасля арышту паэт разам з М. Гарэцкім, А. Бабарэкам кінуты ў вядомую мінскую «амерыканку». Гаспадарка бацькоў хоць і лічылася «серадняцкай», але пасля арышту сына бацькі былі «раскулачаны» і вымушана жылі ў чужой хаце.
Пяць гадоў высылкі адбываліся ў Шадрынску на Урале, у саўгасе «Джэмтэ» каля Анапы. Давялося працаваць бухгалтарам. А затым блуканне па пакутах працягвалася: пошук працы пасля «вызвалення», недавер з боку чыноўнікаў. Нарэшце, Пушча пад сапраўным прозвішчам Плашчынскага, не выдаючы сябе за знакамітага беларускага паэта, уладкоўваецца працаваць на Мурамшчыне Уладзімірскай вобласці. Там, у сяле Чаадаева, у 1941-1958 гг. з кароткім перапынкам на вучобу ў другім Маскоўскім ваенна-палітычным вучылішчы ён жыве і працуе пераважна дырэктарам мясцовай школы. Вядзе заняткі па рускай мове і літаратуры. Друкуе рускамоўныя творы ў мясцовых выданнях. Нават пасля рэабілітацыі ў 1956 г. не вяртаецца адразу на Беларусь: ведаў пра нядаўнія паўторныя арышты сяброў-пісьменнікаў. Да гэтага часу расцё ў Чаадаеве пасаджаны Пушчам і яго вучнямі вішнёвы сад, а ў школе ладзяцца вечарыны, прысвечаныя творчасці як рускіх, так і беларускіх пісьменнікаў. Калі ў 1958 г. любімы многімі школьнікамі настаўнік пакінуў Чаадаева, яны ліставаліся з ім, слалі праграмы цікавых мерапрыемстваў ды запрашэнні да сябе ў госці.
У 1958 г. Язэп Пушча з сям'ёй перабраўся ў Мінск. Пачаўся новы перыяд у яго жыцці - перыяд надзей і спадзяванняў на лепшае, перыяд высокага настрою і адпаведных яму радасных песняў. Зноў заззялі ў яго творах вобразы Вясны, Сонца, забруяла радасць далучэння да стваральнай працы людзей, з'явілася адчуванне святлейшай перспектывы жыцця:
Пушчу нанава прымаюць у Саюз пісьменнікаў, выдаюць яго кнігі «На Бабрынцы», «Вершы і паэмы» (абедзве - 1960), «Пачатак легенды» (1963). Адбываецца новае, паўторнае нараджэнне мастацтва слова, ды ўсё ж іншага, не такога празарлівага, як раней, з урачыста-парадным поглядам на свет. Лёс пісьменніка - яскравы прыклад служэння справядлівасці, гуманістычным і нацыянальна-адражэнскім ідэалам.
Такім чынам, паэзія Я. Пушчы - паэзія сувязей, супярэчнасцей, спалучэнняў, судакрананняў. I шырэй - той гармоніі, без якой немагчыма ўявіць сапраўднае мастацтва. Гармоніі Часу і Прасторы, Прыроды і Космасу, Розуму і Пачуцця, Нацыянальнага і Агульначалавечага. Толькі гармонія гэтая дасягаецца няпроста - усімі намаганнямі паэтычнага духу.
Творчасць Я. Пушчы ў сваіх артыкулах разглядалі такія даследчыкі, крытыкі, літаратуразнаўцы, як М. Мішчанчук [2, 4], Л. Гарэлік [3], Н. Перкін [5], Я. Гарадніцкі [6] і іншыя.
Яны разглядалі самыя розныя аспекты творчасці паэта: тэматыку і праблематыку яго твораў, мастацкую спецыфіку.
Тым не менш, многія аспекты творчасці Я. Пушчы патрабуюць свайго далейшага асэнсавання. Так, неабходна больш грунтоўна даследаваць эвалюцыю мастацкага мыслення пісьменніка, змястоўную глыбіню яго твораў. Існуе неабходнасць у суаднясенні твораў Я. Пушчы з духоўным кантэкстам сучаснасці.
Такім чынам, актуальнасць нашай работы заключаецца ў неабходнасці далейшага комплекснага, сістэмнага асэнсавання творчасці Л. Галубовіча.
Мэта курсавой работы - вызначыць iдэйна-мастацкiя асаблiвасцi ранняй творчасцi Я. Пушчы.
Мэтай прадвызначана вырашэнне наступных задач:
· асэнсаваць літаратурную спадчыну Я. Пушчы з вышыні сённяшніх дасягненняў сучаснага літаратуразнаўства і крытыкі;
· па-новаму перачытаць лірыку Я. Пушчы, паказаць якія важныя і актуальныя праблемы ставіў і вырашаў паэт у вершах;
· раскрыць праблемна-тэматычны дыяпазон вершаў Я. Пушчы;
· выявіць мастацкія адметнасці твораў Я. Пушчы.
Аб'ект даследавання - ранняя лірыка Я. Пушчы.
Прадмет даследавання - ідэйна-мастацкія асаблівасці.
1 . Праблемна-тэматычны дыяпазон ранняй творчасці Я.   Пушчы
Літаратурнае жыццё маладой рэспублікі ў дваццатыя і на пачатку трыццатых гадоў праходзіла бурна. I спрэчш і дыспуты, было размежаванне поглядаў і іных пазіцый, ствараліся розныя групоўкі па творчых прынцыпах, былі падчас крытычныя перагібы, былii ідэйныя памылкі, але была дамініруючай над усім гэтым чысціня сумлення і адданасць тым ідэям, якія несла роду ленінская партыя, жаданне служыць зброяй тацкага слова вялікай справе пабудовы сацыялізма. Класавая барацьба ў краіне патрабавала непрымірымых адносін да ўсялякіх праяў чужой ідэалогіі, да ўся праяў буржуазнага нацыяналізму. Адны пісьменнiкi цвёрда стаялі на перадавых ідэалагічных пазіцыя творчасці другіх былі прыкметны пасіўныя, упаднiцкiя матывы. У гэты час працягвалі працаваць пісьменнікі старэйшага пакалення, чыя творчасць узрастала ў рэчышчы нашанiўскай літаратуры Ї Я. Купала, Я. Колас, Зм. Бядуля, але прыйшлі і маладыя таленты Ї Я. Пушча, М Чарот, У. Дубоўка, У. Жылка і іншыя. Маладое пакаленне ў сваіх творах вітала рэвалюцыйныя пераўтварэнні свету, новую рэчаiснасць. Таму ў беларускай паэзіі 20-х гадоў пераважалі бадзёрыя матывы, і толькі зрэдку ў мастацкую творчасць пранікалі матывы няпэўнасці, хісткасці грамадскага жыцця. Самым галоуным набыткам лiтаратуры дваццатых гадоу, i у тым лiку паэзii, заключауся у тым, што яна як бы «пераплавiла» практыку сацыялiстычнага будаунiцтва у сапрауднае, эмацыянальна Ї страстнае i непауторнае мастацтва. Творы лiтаральна усiх пiсьменнiкау у гэты час былi прысвечаны новай рэчаiснасцi, пiсалiся пад непасрэдным уздзеяннем кастрычнiцкiх падзей. Здаралася так, што некаторыя паэты захаплялiся «вытворчай тэматыкай» празмерна, ператвараючы мастацтва народнага, у натуралiстычнае iлюстратарства, iншыя ж схiлялiся да фармалiстычнага эксперыментатарства, шукалiсамамэтныя вобразы-дэталi, расквечвалi апавяданне настолькi, што гублялася яго рэальная аснова.
Важнай падзеяй у гісторыі беларускай літаратуры пачатку дваццатых гадоў было стварэнне літаратурнага аб'яднання «Маладняк». Сваей мэтай маладнякоўцы лічылі культурна-асветніцкую творчую працу, услаўлялі новы лад жыццявобразы, жанры. Праз некаторы час у асяроддзi маладнякоўцаў адбыўся раскол па прычыне таго, што такія пісьменнікі, як К. Крапіва, А. Бабарэка лічылі, што літаратура не павiнна быць абслугоўваючай сферай, што літаратура Ї гэта найперш мастацтва, у якiм павінна прысутнічаць краса, гармонія, эстэтыка. У вынiку у 1926 годзе было ўтворана літаратурнае аб'яднанне «Узвышша».
Гэтыя палітычныя, сацыяльныя і грамадска-культурныя ўмовы паўплывалі на творчасць многіх пісьменнікаў. Не быў выключэннем i Я. Пушча, таму мэтазгодна звярнуцца да творчасцi мастака гэтага перыяду і прасачыць, як гэтыя ўмовы адбіліся на яго паэзii.
1.1 Патрыятычная матывы лірык і Я.   Пушчы
Патрыятызм (ад грэч. раіге - радзіма) - грамадскі і маральны прынцып, які характарызуе адносіны людзей да сваёй краіны і праяўляецца ў пэўным спосабе дзеянняў і складаным комплексе грамадскіх пачуццяў. Патрыятызмам звычайна завецца любоў да Радзімы.
Родная мова, матчына зямля… Гэтак ласкава, з пашанай называе наш народ сваю спадчыну. Узнёслыя і шчырыя словы, прысвечаныя мове, Радзіме, выказалі вядомыя дзеячы нашай нацыянальнай культуры: Ф. Скарына, Ф. Багушэвіч, Я. Купала, Я. Колас і інш. Гэтая традыцыя ўслаўлення роднай мовы, культуры, нацыянальнай спадчыны, паказу іх ролі і значэння ў жыцці беларуса набыла далейшае развіццё. Шмат твораў сучасных беларускіх паэтаў і празаікаў прысвечана Радзіме і роднай мове. Колькі ўзнёслых і прачулых радкоў, напоўненых патрыятычнымі пачуццямі і думамі пра свой край, мову, склалі яны! Не абмінуў гэту тэму і Я. Пушча.
Язэп Пушча - прадстаўнік маладой хвалі беларускіх пісьменнікаў, якая прыйшла ў літаратуру пасля Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, З. Бядулі, А. Гаруна. Народжаны бураломным часам, ён, як і многія яго равеснікі, захапіўся перабудовай свету паводле рэвалюцыйных намераў, служыў ідэалам перасатварэння рэчаіснасці на новы лад, калі «ніхто стане ўсім». У яго ранніх вершах на поўны голас гучыць сацыяльная вера, што будучыня здзейсніць вялікія спадзяванні народных мас:
Не спознімся, станем на вахту у часе,
Смутак не імжыць, і ахвота жыць [7, c. 11].
Як ужо было заўважана вышэй, першыя крокі ў паэзіі Я. Пушча зрабіў, калі ў 1923 г. разам з іншымі пісьменнікамі стаў адным з заснавальнікаў і арганізатараў літаратурнага аб'яднання «Маладняк», а пазней - «Узвышша». З гэтага часу паэзія становіцца яго асноўным заняткам.
Аднак ужо і ў ранняй творчасці паэта ўсё часцей і часцей прарываюцца моманты сумнення ў правамернасці аднабаковага погляду на жыццё, на характар тых змен, якія ў ім адбываюцца. У вершы «Дажынкавае» (1924) ён у сваіх пачуццях-успамінах смела аддае перавагу Беларусі перад рэвалюцыяй. Прычым успамін пра рэвалюцыю ідзе з нейкай натугай, працяглым запытаннем у самога сябе:
Калі паэт піша пра вёску, ён чуе «балючыя зыкі» і трывожыцца, ці ўвойдзе яна ў «новую вясну»:
Ля вясковых паломаных весніц [7, c. 30].
Для ранніх вершаў паэта характэрны тонкае лірычнае светаадчуванне, шырыня асацыяцый, дакладнасць вобразнага мыслення, светлыя радасныя фарбы, бадзёрасць і жыццесцвярджальнасць. Уласцівыя маладнякоўскай паэтыцы арнаментальнасць і квяцістасць выявіліся ў многіх творах нязвычнымі метафарамі («Раніца рыкае» [7, c. 53], «Я раніцы кланяўся ў пояс» [7, c. 45], «Раніцу шчэбет пільнуе [7, c. 85], «Усміхаецца зорамі ночка» [7, c. 63], «Туляўся ў выбоінах грэблі заплаканы променя вырыс» [7, c. 36], «Беланогі, расчухраны месяц лявоніць у лісці кляновым» [7, c. 48]). У гэтых метафарах, якія падчас мяжуюць з нечаканасцю, нават вычварнасцю, у пранікнёных інтанацыях адчуваецца не толькі захапленне паэзіяй С. Ясеніна, у чым вульгарызатарская крытыка абвінавачвала Я. Пушчу. «У гэтай маладой задзірыстасці, нават свавольстве ўгадваюцца палёт фантазіі, імкненне для кожнай грамадскай праявы ці з'явы прыроды знайсці сваё, непаўторнае вобразнае тлумачэнне» [5, с. 69], Ї слушна заўважае Н. Перкін. Лепшымі лірычнымі творамі Я. Пушчы першай паловы 1920-х гг. з'яўляюцца «Радзіма і сонца» (1922), «Рэчанька не спіць» (1922), «Дажынкавае» (1924), «Эх, вёска…» (1924), «Я раніцы кланяўся ў пояс» (1924), «Прывітанне табе…» (1925):
Твае шчокі румяняцца сонцам у снежні,
Табе, ой умыцца журбою не раз давялося!
Шчацініўся бурым мядзведзем… [7, с. 132].
Паэт трапіў пад прэс сталінскіх рэпрэсій. Пасля вяртання на Радзіму, ва ўмовах часовай хрушчоўскай адлігі і дэмакратызацыі жыцця, паэт праспяваў зноў радасныя песні і так і пайшоў з жыцця з верай - шчырай ці ўжо няпэўнай, пад цяжарам перажытага, у магчымасць усталявання гармоніі на зямлі пад знакам перамен, абвешчаных лідэрамі краіны.
Ранняя лірыка Язэпа Пушча зазнала моцны ўплыў сялянскай стыхіі, што фармавала светаадчуванне будучага паэта ў маленстве. У сваіх аўтабіяграфічных нататках Я. Пушча адзначаў:
«Асабліва ў часе жніва захаплялі мяне мелодыі жніўных песень, якія, здавалася, коцяцца і коцяцца з шумам сьпелых жытніх каласоў у чыстыя блакітныя далі. Нездарма ж гэта матывы маёй ранняй лірыкі» [8, с. 35]
На думку В.А. Максімовіча, гэтая акалічнасць абумовіла наяўнасць у ранняй лірыцы Я. Пушчы імажынісцкай вобразнасці і стылістыкі. Гэтую асаблівасць пісьма паэта заўважыў і даследнік беларускай літаратуры Максім Гарэцкі ў артыкуле «Беларуская літаратура пасля «Наша Нівы»»: Шуканне і навізна выявіліся ў беларускай літаратуры пасля Кастрычніка, найперш у імажынізьме. Але… беларускі імажынізм неяк сам сабою зьнік, як нешта асобнае, і перайшоў, напрыклад, у Пушчы, у «зусім здаровую і патрэбную творчасьць арыгінальных слоў і вобразаў» [8, с. 37].
Як бачым, імажынісцкая тэндэнцыя ў творчасці паэта мела не толькі ўласна літаратурны перадвыток, а была звязаная найперш з імажынісцкай вобразатворчасцю ранняга С. Ясеніна, якога глыбока шанаваў Язэп Пушча. Ранняй лірыцы Я. Пушчы ўласцівы экспэрымэнтальны пошук магчымасьці выяўленчых сродкаў, слова, часткі, але ня цэлага. Ён не выходзіць за межы канстатацыі ўбачаных зяваў. На думку М. Мішчанчука, першы зборнік паэта «Раніца рыкае» - прыклад таго, як «фармальны экспэрымэнт адмоўна адбіваецца на паэзіі ў цэлым, але неабходны ў час пошуку новых паэтычных прыёмаў» [4, с. 64].
Такім чынам, вершы Я. Пушчы - сведчанне нашай этнічнай і культурнай самабытнасці, жыццесцвярджальнага характару, схільнасці да гарманізацыі рэчаіснасці, здольнасці ўносіць сэнс у чалавечае існаванне.
«Пейзаж (ад франц. paysage, pays - краіна, мясцовасць) - карціна прыроды ў літаратурным творы. Пейзаж можа мець разнастайнае ідэйна-мастацкае значэнне» [9, с. 143]. Ён выконвае ролю апісання месца дзеяння, абстаноўкі, у якой адбываюцца падзеі, можа выяўляць думкі, настрой пачуцці, перажыванні аўтара або герояў (адпавядаць iм цi знаходзіцца ў кантрасце з iмi). Пейзаж арганічна ўваходзіць у вобразную сістэму твора, з'яуляючыся важным сродкам мастацкай выразнасці. Такім пейзаж стаў ў літаратуры не адразу. Упершыню пейзаж як важны сродак адлюстравання жыцця стаў выкарыстоўвацца ў творчасці пicьменнікаў-сентыменталістаў i рамантыкаў. Сентыменталісты звычайна паказвалі свaix герояў на фоне ціхай, спакойнай прыроды, якая дабратворна ўплывае на душу i пачуцці чалавека, процістаіць турботнаму, шумнаму жыццю горада. Рамантыкі выкарыстоувалі пейзаж для выяўлення бурных пачуццяў i страсцей свaix герояў (па сугучнасці або па кантрасту), для стварэння экзатычных карцін - месца дзеяння ix герояў. Найбольш разнастайна i шырока роля пейзажу выступае ў рэалістычных творах. Выдатнымі майстрамі пейзажу ў рускай літаратуры былі Ф. Цютчаў, Д. Тургенеў, Л. Талстой, Л. Лявонаў, К. Пaўcтoўcкi i іншыя. У беларускай літаратуры пейзаж як важны сродак мастацкай выразнасці найбольш поўна выяўляецца ў пісьменнікаў 20 ст.: Я. Коласа, К. Чорнага, І. Мележа, І. Шамякіна, В. Быкава, Ул. Караткевіча, А. Куляшова, М. Танка, П. Панчанкі, Р. Барадуліна, Н. Гілевіча i іншых.
Яскравыя пейзажныя малюнкі мы знаходзім у Я. Пушчы.
Пазіцыя паэта, яго адносіны не толькі да прыроды, але і да жыцця наогул выяўляюцца ўжо ў загалоўках твораў, што грунтуюцца на раскрыцці і мастацкім тлумачэнні вобразаў-сімвалаў сонца, раніцы, вясны. Менавіта гэтыя міні-вобразы дамінуюць у ранняй лірыцы песняра. Зрок паэта на ўсё, што адбываецца ў жыцці, пераламляецца ў гэтых вобразных знаках, а іх змест знаходзіцца ў руху, у дынаміцы, перадае хваляванне, неспакой, імкненне наперад. Напрыклад, у вершы «Вечна…» (1926) душэўнае суладдзе лірычнага героя з прыродай пабуджае яго да душэўнай шчырасці, падаграе яго спавядальны пераскок да праблем грамадскага жыцця:
Паэт надзвычай чуйны да навакольнага жыцця, да тых з'яваў, якія народ прызвычаіўся адухаўляць у фальклоры. Памяць народа, вопыт народа становяцца яго памяццю і вопытам.
Аднак варта адзначыць, што прырода у Пушчы, як i ў творчасцi класiкаў нашай лiтаратуры, вельмi часта ўцягваецца у вiр сацыяльных праблем, неабыякавая да таго, што робiцца у свеце, не iзаляваная, не адгароджаная ад свайго часу: праз асабiстае, часам нават iнтымнае яна глыбока выражае сацыяльнае. Пра гэта сведчаць раннiя вершы паэта, датаваныя 1992-1924 гадамi, «Рэчанька не спiць», «Не пагасла», «Радзiма i сонца», «Я ранiцы кланяуся у пояс», «Ранiцу шчэбет пiльнуе», «Песня сонцу», «Вясна».
Дынамiка, рухомасць лiрычнага пачуцця вынікаюць у пералічаных творах з выразнасці аўтарскай пазіцыі, з веры ў дыялектыку жыцця, у яго зменлівасць і пастаяннае імкненне наперад.
У гэтых адносінах вельмі характэрны верш Язэпа Пушчы «Не пагасла». У ім паэт надзвычай чуйны да навакольнага жыцця, да тых з'яў, якія народ прызвычаіўся адухаўляць у фальклоры. Памяць народа, вопыт народа становяцца яго памяццю і вопытам, яму так хочацца пабачыць зораньку, што ўзышла над зямлёй, і «шырокі шлях», што лёг на зямныя грудзі, так хочацца прытуліцца да сырой зямлі. Ён заклікае вецер спыніцца на часінку, даць паслухаць «вольны спеў крыніц», гоман рэчкi, яе хваль, якія «бягуць-снуюць да сонца, ўдаль». Вобразы твора (зоранька, шлях, сонца), а таксама эпітэты - шлях шырокі, эямля сырая, спосаб рыфмоўкі (сумежная), павольная, спакойная інтанацыя, на якую працуюць паўторы слоў (бягуць-снуюць, ніцма-ніц), стрыманая глыбокая ўсхваляванасць, гармонія пачуццяў - усё гэта служыць выяўленню паэтавай веры ў светлыя і радасныя перамены на зямлі, яго ўнутранай ураўнаважанасці.
Вершы «Раніца» (1923), «Песня сонцу» (1923), на першы погляд, таксама толькі пейзажныя замалёўкі. Аднак пры ўсёй выразнасці, закончанасці пейзажных карцін, створаных у вершах, пры ўсёй адухоўленасці, якая дасягаецца высокай ступенню метафарызацыі:
I ў росах кожнага лістка [1, т. 1, с. 131];
Крынічнай вадзiцай цябе мы напоiм [1, т. 1, с. 73].
Галоўнае ў гэтых творах - гарманічны, некалькі ўрачысты аўтарскі настрой, выкліканы тым, што, нарэшце, сонца асвяціла неабсяжныя зямныя прасторы, агарнула ласкай палі, лясы і лугі, акрыліла хлебароба, натхніла яго на працу, змяло «плаксівую смугу». Менавіта ў пейзажных вершах ўскладняецца лірычнае пачуццё, адбываецца сплаў прыватнага і агульнага, канкрэтнага і абстрактнага, якога так неставала паэзіі дваццатых гадоў. У вершы тэма сонца, святла спалучаецца з вечнай для беларускай літаратуры, асабліва для паэзіi, тэмай працы на полі, сяўбы. Паэт тым самым прадаўжае і замацоўвае пачатае даўно, яшчэ ў часы старажытнасці традыцыйна беларускае, нацыянальнае «будзем сеяць!», сцвярджае сяўбу як аснову жыцця беларускага народа прычым сяўбу пры сонечным святле, калі чалавек знаходзіцца ў добрай згодзе з сонцам, кідае зерне ў раллю пад яго мяккімі і цёплымi промнямi.
У вершы «Раніцу шчэбет пільнуе» (1924) сонца паўстае ў жнівеньскім тумане, за жоўта-зялёным лісцем. Яно губляе ў тумане іскры, «песціцца… ў трысці, ветру цалуючы ў шчокі», а недзе побач, амаль адначасова, «ветры, пужлівыя коні рвуцца ў мурожныя далі»; «у зараслях пудзяцца песні». Зноў новы паварот тэмы: адчуванне нечага трывожнага. Не выпадковы тут туман, праз якi, высільваючыся, прабіваюцца іскры сонца, не выпадковыя і пужлівыя коні, і спуджаныя песні.
Верш «Я раніцы кланяўся ў пояс» (1924) адносіцца да ліку аўтабіяграфічных твораў. Вялікае значэнне надаецца ў ім рэаліям з асабістага жыцця паэта:
У хаце сялянскай я вырас [1, т. 1, с. 72];
Ён ужыты ў першай і паўтораны ў апошняй страфе. На яго нанізваюцца і іншыя вобразы-рэаліі сялянскага жыцця: «Сахою я гонейкі песціў» [1, т. 1, с. 53]; «Падпаскам, ганяючы быдла, // Я раніцы кланяўся ў пояс» [1, т. 1, с. 146]; «I ветры мяне калыхалі ў ядранажытняй пасцелі» [1, т. 1, с. 65]. Менавіта такія рэаліі, трапныя мастацкія дэталі сведчаць пра сталасць мыслення маладога Пушчы, пра яго вучобу ў класікаў беларускай літаратуры Янкі Купалы і Якуба Коласа.
Многія такія вобразы - ад захаплення лірыкай Сяргея Ясеніна, які быў для паэта першым аўтарытэтам на пачатку яго творчасці. Адбілася на іх ужыванні і захапленне творамі імажыністаў, якія, як вядома, фетышызаналі вобраз-дэталь, надавалі яму вартасць і значэнне мастацкага цэлага. Такія вобразы-дэталі ў паэзіі Язэпа Пушчы заставаліся вобразамі, замкнёнымі ў саміх сабе.
Такім чынам, пейзаж у Я. Пушчы неаддзельны ад чалавека. Услаўленне прыроды як спрадвечнай крыніцы хараства суадносіцца з паэтызацыяй працы селяніна, якая ўвасабляе сілу і моц народа. Так паступова думка паэта ўсё больш і больш узбагачаецца, напаўняецца сацыяльнымі эмоцыямі.
Вялікія паэты-наватары пашыраюць межы магчымага ў паэзіі. Тое, што ўносіць кожны з іх у літаратуру, індывідуальнае і непаўторнае. I адначасова яно сілай мастацкага таленту ўзводзіцца да ступені ўсеагульнага, тыпалагічнага, набывае агульначалавечае значэнне.
Літаратуразнаўцамі грунтоўна даследаваны многія найважнейшыя асаблівасці паэтычнай спадчыны Я. Пушчы. Аднак некаторыя праблемы купалазнаўства патрабуюць далейшага, больш паглыбленага асэнсавання. Сярод іх Ї філасофская лірыка паэта.
Я. Пушча Ї творца глыбокага лірычнага дару, грамадзянскага пафасу, абагульнена-філасофскага ўспрымання жыцця. Яго філасофская лірыка Ї найвялікшы здабытак беларускай літаратуры. Тут знайшлі адлюстраванне вечныя праблемы чалавечага быцця: людскога лёсу, свабоды, волі, шчасця, сэнсу жыцця, дабра і ліха, смерці і несмяротнасці, кахання.
Другі этап творчасці паэта ўмоўна можна вызначыць 1926-1927 гг. Яго творчасць набыла новыя адзнакі: сталейшым, глыбейшым стала мысленне, і ўвогуле ўзрасла роля аналітычнай думкі. Адчуванне радасці жыцця нібы прытупілася, мастак пачаў задумвацца над унутранай сутнасцю рэчаў, пераасэнсоўваць свае адносіны да свету і да сябе. У стылёвых і ідэйных адносінах узмацняюцца такія фактары, як натуральнае спалучэнне светлых і змрочных фарбаў, што ўласціва рэальнаму жыццю. Афарыстычнасць мацнее ад твора да твора, відавочная перавага вобразаў-дэталяў, што раскрываюць «пагранічны стан прыроды і душы», - вобраз раздарожжа, крыжа і ўкрыжавання, восені пахмурнай раніцы, сутоння і вечаровых прыцемкаў, узлесся, сумежжа паміж дабром і злом. Менавіта непазбежная пераходнасць духоўнага стану, спроба знайсці сябе ў шырокай (зямной, агульнапланетарнай, нават касмічнай) і вузкай (дом, сям'я, няўтульная, з камяніцамі гарадская вуліца) прасторы, у межах вялікага і малога часу (паводле формулы М. Бахціна) і выводзіць Язэпа Пушчу ў гэтыя гады на шлях суб'ектыўнай, індывідуалізаванай, незалежнай ад прынятых на той час сацыяльных пастулатаў творчасці. На гэты час паэт паступова адасабляецца ад «Маладняка», выходзіць з яго і разам з К. Крапівой, К. Чорным, У. Дубоўкам, А. Бабарэкам стварае аб'яднанне «Узвышша», мэта якога - захаванне і памнажэнне папярэдне выпрацаваных традыцый, высокая культура творчасці, намаганні ў стварэнні высокага, сапраўднага, а не дылетанцкага мастацтва слова. Выпрацоўцы іншых, філасофска-паглыбленых поглядаў на рэчаіснасць спрыяла таксама і вучоба ў Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, куды ён перавёўся з БДУ, дзе ўзровень інтэлектуальнага жыцця быў надзвычай высокім.
Пераходны ад мажорнага ў цэлым да філасофска-аб'ектыўнага ў сваіх вытоках настрою двухгадовы перыяд творчасці Я. Пушчы складаюць творы са зборнікаў «Vita» і «Дні вясны». Першы ў перакладзе азначае «жыццё». Сам паэт у прадмове тлумачыць паходжанне назвы кнігі, якая з'явілася пасля сустрэчы ў траўні 1923 г. з паэтам Н. Чарнышэвічам і крытыкам А. Бабарэкам, калі сябрам захацелася вызначыць назву кірунку ў тагачаснай беларускай літаратуры, «разгадаць яе заўтра». «Кожны з нас больш-менш пагаджаўся, што чарговае яе заданне - сінтэз, стройная сугучнасць рамантызму жыцця з яго рэалізмам, і гэта мы хацелі назваць словам «Vitaа» - жыццё - «вітавізм». Зборнік складаецца з чатырох раздзелаў - «Жыццё», «Мелодыі», «Сугучнасць» і «Нашы дні». Роздумнасць выступае тут апанентам апісальнасці і выцясняе яе амаль канчаткова. Назіраецца дыктат думкі ў абсалютнай большасці твораў. Гэта відаць ужо з першага верша: «Жыццё! - суровасць і закон…», якім пачынаецца кніга. Паэт спрабуе даць у ім ацэнку жыццю, у якім спалучаюцца «суровасць» і «закон», яму мроіцца «сонцавейная сяўба», радасць, вясна. Ён шукае адзнакі «надрання эры», але суровая рэальнасць разбівае яго ўражанні і прыніжае настрой. Калі ў першым паэтычным зборніку рамантычная мара і не менш рамантычная вера ў гармонію рэчаіснасці перамагалі, то ў другім яны нібы сутыкнуліся з рэальнай явай і спыніліся на палове дарогі, сталі на тым рубяжы, за якім здарыцца трагедыйны разлад мастака са светам, з людзьмі, з самім сабой - ранейшым.
Раўнавага душы парушана. З'яўляюцца, паўтараюцца, узмацняюцца з твора ў твор сентэнцыі накшталт наступных: «прыйшоў з пакрыўджанай сям'і», «мой смех паранен», «у сэрцы холад, гнеў, у сэрцы смутак стыне». Парушэнне раўнавагі, адчуванне дысгармоніі жыцця нараджаюць у многіх вершах трагедыйнасць светаадчування. Яна ў сваю чаргу адлюстроўваецца ў малюнках прыроды, якіх раней мастак проста не заўважаў. У сувязі з гэтым надзвычай характэрны верш з цыкла «Мелодыі» - «Вечар асенні, вечар маўклівы»:
Зоры ж у высі, зоры мігаюць. Срэбрам на лісце, срэбрам на стромы, -
Ўсюды сугучнасць, ўсюды так стройна.
Звоняць умітусь, звоняць не ціхнуць.
Ў вечар асенні, вечар маўклівы? [7, c. 25]
Надзвычай характэрная ў плане заключнага вываду, раскрыцця асноўнага пафасу канцоўка твора - пра калючкі з бальзамаў, нібы прадказанне нялёгкай будучыні самога паэта, яшчэ большых ран у душы і на сэрцы.
Сур'ёзны, медытатыўны погляд на свет, жаданне ўбачыць у ім не знешняе, а існае прыводзяць лірычнага героя на сцежку пісьменніка-аналітыка, чалавека цвярозай думкі, а не летуценніка, як было раней. Паэт сцвярджае не сваю анархісцкую непакорлівасць і непрычаснасць, а палымяную грамадзянскасць, прагу ісці сваёй, незалежнай сцежкай у жыцці, ісці наперадзе, а не ў хвасце:
«Не сядзець мне з хлапцамі…» [10, c. 37].
На аснове самастойнага творчага падыходу да ацэнкі паслярэвалюцыйных падзей у другім зборніку Язэпа Пушчы з'яўляецца канцэпцыя рэчаіснасці, трагедыйная ў аснове, не такая гарманічная і светлая, якой яе прытрымліваліся многія і многія аўтары, асабліва маладнякоўцы. Падобны падыход назіраецца ў лаканічным, афарыстычным, шматзначным вершы «Душа людская халадзее…» (1926). «Ад чаго ж халадзее людская душа?» - задае сам сабе пытанне паэт. I адказвае досыць недвухсэнсоўна і зразумела - таму што «з усмешкамі ліловымі цвісці не хочуць больш надзеі», таму што прыйшлі вякі «ў новым звоне», аднак у «надломленай сугучнасці», а іх магутнасць выпраменьвае «над новым сёння» «сцюдзёны дух». Вось такое адчуванне складанасці і драматызму эпохі, такое праграміраванне трагедыйных высноў жыцця якраз і не прымалася вульгарна-сацыялагічнай крытыкай, бо менавіта ў такой пазіцыі выспявалі асновы супрацьстаяння паэта дагматычным і спушчаным зверху ўяўленням пра новы час.
У вершах Пушчы цяпер фігуруе іншы лірычны герой - не сын вёскі, але сын Зямлі, які
Рання творчасць Я.Пушчы курсовая работа. Литература.
Сочинение Основная Мысль Басен Крылова
Эссе По Обществознанию Элитарная Культура
Реферат по теме Исследование истечения жидкости из отверстий и насадков
Реферат: Радуйтесь оргазму вместе с партнером
Реферат: King Lear Essay Essay Research Paper L
Контрольная работа по теме Философия Платона
Дипломная работа по теме Защита водного объекта от загрязнения промышленными сточными водами
Курсовая работа: Товар как элемент комплекса маркетинга
Итоговое Сочинение 2022 Добро
Курсовая работа по теме Расчёт насадочного абсорбера
Сочинение Про Белорусскую Природу
Дневник Практики Механизация Сельского Хозяйства
Список Небольших Произведений Для Итогового Сочинения
Любовь К Чтению Сочинение
Реферат: Usa Economics Essay Research Paper Themillion or
Лекция по теме Предмет и метод экономической теории
Курсовая работа по теме Технология создания web-сайта
Капитанская Дочка Декабрьское Сочинение
Сочинение Сильная Личность 6 Класс
Проект Расчетно Графических Работ Горная Выработка
Чего не может объяснить современная теория эволюции - Биология и естествознание реферат
Учет и аудит расчетов с поставщиками и подрядчиками - Бухгалтерский учет и аудит дипломная работа
Жан Батист Мольер - Литература презентация