Раман В. Казько "Хроніка дзетдомаўскага саду" - Литература курсовая работа

Главная

Литература
Раман В. Казько "Хроніка дзетдомаўскага саду"

Літаратурная спадчына В. Казько з вышыні сённяшніх дасягненняў сучаснага літаратуразнаўства і крытыкі. Важныя і актуальныя праблемы, раскрытыя пісьменнікам у творы. Раскрыццё канцэпцыі чалавека ў рамане. Вызначэнне ўзаемаадносін чалавека і сусвету.


посмотреть текст работы


скачать работу можно здесь


полная информация о работе


весь список подобных работ


Нужна помощь с учёбой? Наши эксперты готовы помочь!
Нажимая на кнопку, вы соглашаетесь с
политикой обработки персональных данных

Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.
Размещено на http://www.allbest.ru/
Размещено на http://www.allbest.ru/
Вопыт ваеннага дзяіннства стаўся асноватворным у творчым пошуку Віктара Казько. Паслядоўнасць і настойлівасць, з якой ён звяртаўся да тэмы ваеннага дзяцінства, надзвычайная эмацыянальнасць яго твораў, выключная пранізлівасць і «выбуховасць» інтанацьй абумовілі адметнасць празаіка ў кантэксце творчасці іншых прадстаўнікоў генерацыі пісьменнікаў так званага «сярэдняга пакалення», або «шасцідзесятнікаў».
“Адметны і тая вастрыня, з якой В. Казько ставіць заблытаныя этычныя пытанні, і той спосаб вырашэння іх, які ў шэрагу твораў набывае кампазщыйную і канцэптуальную форму маральнага суда” [1, с. 734]. Як правіла, аўтар пазбягае паспешлівых і катэгарычных адказаў, галасы ўдзельнікаў «суда» гучаць згодна з прынцыпам поліфаніі, што робіць творы В. Казько аб'ектам ажыўленых дыскусій і спрэчак у бягучай крытыцы.
Крытыкі адзначалі ўскладнёную жанравую, сюжэтную, вобразную структуру твораў В. Казько, іх відавочную арыентацыю на эксперымент, фарматворчасць, умоўнасць: проза В. Казько далучаецца да тэндэнцый, агульнай для ўсходнееўрапейскіх літаратур 1970-80-х гадоў, якую літаратуразнавец А. Бачароў слушна характарызаваў як інтэлектуалізацыю літаратуры. Міфалагізацыя, рэтраспектыўны аналіз, элементы прыпавесці і парабалы, «расшчапленне» мастацкага часу, «плынь свядомасці» -- гэтыя рысы інтэлектуалізаванай прозы спалучаліся у творах В. Казько з ускладнёнасцю канцэптуальнага пошуку. Такое спалучэнне адбывалася ў руху ад рэалізацыі вопыту ваеннага дзяцінства да асэнсавання іншых тэматычных і праблемных прасцягаў (чалавек і прырода, сусвет, чалавек і гісторыя).
Многія творы В. Казько раскрываюць тэму -- праблему ўзаемадачыненняў чалавека і акаляючага асяроддзя. Напрыклад, у аповесці «Выратуй і памілуй нас, чорны бусел» спачатку набліжаюцца, а затым і зліваюцца старажытны і цяперашні жыццёвы час. Жыхары чатырох вёсак з экзатычнымі праславянскімі назвамі Белая Лужа, Залужжа, Казялужжа і Лужа з'яўляюцца калгаснікамі «Вернага шляху». Механізатарская праца складае толькі вонкавы пласт жыцця палешукоў: «Жылі не ў калгасе, не з калгасам, не той нудотай, што нарачона была працай, а лесам, ракой, якая ў іх, слава Богу, захавалася. Толькі дзякуючы таму ж лесу, жылі ім мо і не ўсведамляючы. Але гэта было апошняе, што ў іх засталося запаветнае. Лес шмат ад чаго іх ратаваў, а больш за ўсё ад саміх сябе» [2, с. 25]. Ці была калі-небудзь гармонія паміж чалавекам і акаляючым яго светам жывога? Героі аповесці Віктара Казько не памятаюць такога часу. Са скрухай гучыць гэта яго думка ў казцы, што распавядае бабуля ўнуку: «Здарылсся гэта ў той старажытны час, калі Бог толькі сатварыў зямлю. I чалавека на ёй яшчэ не было. -- А дзе ж ён быў тады, бабо? У космасе? -- Не было, дзіцятка маё, яго ў космасе, таму што і космата таго яшчэ не мелася. -- А зямля ўжо была? --- А зямля ўжо была. -- I без чалавека? -- Без чалавека... Мо і не трэ было таго чалавека. Няма і не трэба...» [2, с. 13]. Дзеянне ў аповесці «Выратуй і памілуй нас, чорны бусел» адбываецца ў сённяшні час, калі ідзе ўпартае супрацьстаянне прыроды агрэсіўнаму наступу з боку чалавека, калі, па словах аўтара, «налеглі з усіх бакоў: сам калгас -- зямлі яму мала; меліяратары -- краіне не хапае хлеба; леспрамгасы -- рэспубліцы патрэбны будматэрыялы, дзяржаве Ї валюта» [2, с. 26].
Пісьменнік-псіхолаг не даследуе прычыны, чаму героі яго дайшлі да такога жыцця. Яго як бы не цікавіць паступовы рух чалавечай псіхікі ад прыроднай гармоніі -- прыгажосці да таго, што вёскі «не вёскі, а братнія магілы... хаты праз адну крыж-накрыж забітыя дошкамі. Па ўсіх трох гэтых вёсках, падобна зданям, ледзь перасоўваюць ногі яшчэ жывыя людзі, нягеглыя дзяды, бабулі, што ўжо самі не ведаюць, на якім яны свеце, ці божы гэта свет, ці замагільнае царства» [2, с. 27]. Ці ёсць адказы, глыбінныя і па-філасофску асэнсаваныя, на тое, чаму наша беларуская вёска спілася, што людзі ў ёй жывуць па прынцыпу «абы дзень да вечара», жаданні і мэты зводзяцца да табакі і алкаголю? Так, В. Казько мае рацыю, калі піша пра сваіх герояў, што яны «інстынктыўна-тагасветна спрабуюць адказаць на іх. Адказы тыя ці апраўдальна жаласлівыя, ці іх зусім няма. Таму што на ўсім, чым яны займаюцца, пячатка, адзнака незадаволенасці, недаробленасці і элементарнай нуды. Дваютасці жаданняў і справы, разладу высокай душы і тленнасці плоці. Смута і раздрай» [2, с. 27].
Нам добра вядомы і без пісьменніка вынікі экалагічнага бедства (тыя ж спрамленыя рэчкі-каналы; асушаныя балоты, што пераўтварыліся ў пустыні; вырубленыя лясы). Адчуваем ён, што адбыліся змены ў горшы бок і ў прыродзе самога чалавека, галоўным чынам у яго душэўным жыцці. У творах В. Казько, перш за ўсё, можна знайсці адказы на такія хвалюючыя пытанні: дзе і ў чым прычыны -- вытокі душэўных змен сучасніка.
Віктар Казько ў аповесці «Выратуй і памілуй нас, чорны бусел» уражвае жывапіснай вобразнасцю, варыянтнасцю вынікаў, да якіх прыйшло ўзаемадзеянне чалавека і прыроды, а не аналізам душэўных зрухаў характараў. Пісьменнік страсна даводзіць асуджанасць чалавечай прыроды дзяржаўнай машынай на знішчэнне. Страшна чуць праўду, сказаную В. Казько на поўную моц: «Жыццё пазбавілася ўсякага сэнсу і інтарэсу, дзеля жывата толькі. Не асвечана зверху, не замацавана ўнізе... ім здавалася, што сам Бог забыўся на іх, закінуў на гэтую зямлю і пакінуў, пайшоў вяршыць свае боскія справы. А ён згадваў пра іх, успомніла пра іх дзяржава: недзе ёсць такія людзі, беларусамі завуцца, і не перадохлі яшчэ, варушацца. Дзяржава, праўда, успомніла не толькі іх, што дзяржаве да народа, народа ў дзяржавы незлічона, мо варта было б трохі і прарэдзіць яго. Дзяржава ўспомніла аб лесе, дуброве каля Белай Лужы, куды паўзла цяпер вось гэтая дзяржаўна-памяшчальная машына. Рашыла запатрабаваць сабе і засцерагчы для сябе тую дуброву. Засцерагчы зноў жа ад іх, ад людзей, што тут, на краі зямлі, яшчэ варушыліся, мучыліся. I зрабілася таму змучанаму люду балюча і прыкра: памерці без крыўды і хлусні і то не даюць. Атрымлівалася, што няма ў іх дзяржавы. I няма іх для дзяржавы. Адно спрэс непаразуменне, яны парахня, пянькі лысыя, гнілыя. Дрэва -- дуб, клён, ясень -- ёсць, і дзяржава помніць пра іх. А народ -- цьфу, пустое месца» [3, с. 412].
Псіхолаг В. Казько эпідэнтрам твора робіць захаванне дубровы. Менавіта да яе абароны зводзяцца адгалінаванні чалавечых характараў, іх лёсаў. Адсутнасць такога эпіцэнтра пацягнула б за сабой бясконцасць сюжэтных ліній жыццяпісу людзей, што разбавіла б канцэнтрацыю ўнутранай кампазіцыі твора. Пазбег празаік і нанізвання фактаў «гвалтавання» прыроды. Кампазіцыйна вывераны пісьменніцкай логікай, твор прасякнуты пафасам трагедыі сённяшняй і не меншай трагедыйнасці на будучае. Не ўдалося ўратаваць дуброву ад знішчэння, гіне пад зрэзаным клёнам галоўны герой Янка Каганец (ён жа Лазар Кагановіч). «3 напаўразнятага кулака Лазара сыпаўся на зямлю чорны радыёактыўны пясок і змешваўся, набрыньваў крывёю» [4, с. 47] -- такая безвыходна-песімістычная канцоўка аповесці з біблейскім «амінь». Развязка твора больш падобна на самагубства Янкі -- Лазара Кагановіча, бо бессэнсоўна жыць далей у свеце, які пазбаўлены жыццёвага сэнсу і логікі. Невыпадкова ж Лазар Кагановіч перад свядомым абраннем смерці ўспамінае сапраўднае імя сваё, беларускае па гучанні і беларускае па змесце, улічваючы такі безабаронны, поўны непраціўленнем злу насіллем акт яго смерці. Янка Каганец «прасачыў і адзначыў, куды ляжа клён. Тут патрэбны былі строгасць і акуратнасць. Прафесіяналы не жартуюць і не маюць права памыляцца. Зыходзячы з гэтага, строга і акуратна размясціу ён на купінах і дзяцей з Дзевай Марыяй (сваёй незапісанай жонкай), загадаў ім сядзець і не кратацца. Пасля гэтага падышоў яшчэ раз да вальшчыка, адарваў яго ад клёна, паказаў пальцам на каску, што ляжала каля крынічкі: надзень, маўляў. Той паслухмяна падняў яе і пачапіў на галаву. Лазар прымусіў яго паглядзець на неба, на гняздо чорнага бусла. Вальшчык, не сцішаючы раззлаванай пілы, задзёр галаву і адразу ж апусціў яе, махнуў рукой. Тады Лазар пайшоў на прызначанае ім самім і для сябе месца і сеў... Клён здрыгануўся. Неба схінула гняздо бусла, клён пайшоў на яго. Лазар падняўся яму насустрач і увайшоў у дрэва» [5, с. 5].
Алесь Станюта, пішучы нататкі да праблемы «літаратура і экалогія», слушна заўважыў: «Першае, пра што думаеш, калі чытаеш раман Віктара Казько «Неруш»: вось яшчэ адзін прыклад пісьменніка з моцна развітым пачуццём свайго месца на роднай зямлі -- не толькі месца нараджэння і першых гадоў дзяцінства, але месца прыцягнення ўсіх сваіх сённяшніх галоўных інтарэсаў. Гэтае ўсвядомленае пачуццё кроўнай еднасці з Палессем, родным чалавечым акружэннем не проста жывіць мастацкую тканіну рамана. Яно ў пэўным сэнсе слова генерыруе яго асноўную думку, ідэю. I гэтая ідэя прысутнічае тут, не абапіраючыся толькі на ўласную логіку і правільнасць, як, на жаль, нярэдка бывае ў сучаснай прозе, -- але выступае жывой, «во плоти», менавіта прарастаючы з усёй жыватворнай гушчыні палескага краю. 3 яго фарбаў, гукаў і пахаў, з яго балотнай вільгаці і шчодрых зялёных багаццяў, з яго паданняў, баек, легенд, з усёй яго «міфалогіі» і нават з самой мовы палешукоў» [6, с. 7]. На наш погляд, аповесць «Выратуй і памілуй нас, чорны бусел» бачыцца як новы вынік спасціжэння нацыянальнага. Яна ўвабрала ў сябе тыя праблемы-тэмы, што ставіліся пісьменнікам у папярэдніх творах, такіх, як «Высакосны год», «Суд у слабадзе», «Цвіце на Палессі груша», «Неруш», «Хроніка дзетдомаўскага саду», «Но Пасаран». «Экалагічная» тэма -- адна з асноўных нацыянальных праблем, што гучыць на поўную моц ва ўсіх творах беларускага пісьменніка.
Яскрава яна раскрываецца ў рамане В. Казько “Хроніка дзетдомаўскага саду”.
Мэта курсавой работы - раскрыць чалавека і прыроду ў рамане В. Казько “Хроніка дзетдомаўскага саду”.
Мэтай прадвызначана вырашэнне наступных задач:
-- асэнсаваць літаратурную спадчану В. Казько з вышыні сённяшніх дасягненняў сучаснага літаратуразнаўства і крытыкі;
-- па-новаму перачытаць раман В. Казько “Хроніка дзетдомаўскага саду”, паказаць якія важныя і актуальныя праблемы ставіў і вырашаў пісьменнік у творы;
-- раскрыць канцэпцыю чалавека ў рамане В. Казько;
-- вызначыць ўзаемаадносіны чалавека і сусвету.
Аб'ект даследавання -- раман В. Казько “Хроніка дзетдомаўскага саду”.
Прадмет даследавання -- чалавек і прырода.
1. ЧАЛАВЕК І ПРЫРОДА Ў РАМАНЕ В. КАЗЬКО “ХРОНІКА ДЗІЦЯЧАГА САДУ”
Раман В. Казько «Хроніка дзетдомаўскага саду» ствараўся ў першай палавіне 80-х гадоў, у час, калі ў краіне выспявала неабходнасць пераацэнкі гістарычнага мінулага, сучаснага стану грамадства, прамалінейных сацыяльных уяўленняў аб асобе чалавека, калі ўсё глыбей пачынала ўсведамляцца самацэннасць кожнай асобы. Час патрабаваў ад мастакоў неадкладнага водгуку на праблемы сённяшняга дня. «Сучаснае стала галоўным. Але выявілася, калі яно не высветлена агульнай думкай, гэтага недастакова» [8, с. 68], -- сцвярджае літаратуразнаўца Г. Белая.
У літаратуру ўваходзіла новая канцэпцыя свету, новая канцэпцыя асобы. Новы змест патрабаваў новай мастацкай формы, якая найбольш адэкватна адлюстравала б наш дзень. Адбылося колькаснае і якаснае пашырэнне прыроднай праблематыкі. Звернем нашу ўвагу на стварэнне “новага” чалавека ў рамане Казько “Хроніка дзетдомаўскага саду”.
Канцэпцыя чалавека -- цэнтр, у якім сыходзяцца ўсе кампаненты твора. Чалавек з'яўляецца галоўным героем «Хронікі», а лёс чалавецтва -- асноўнай тэмай. У «Хроніцы» зышліся вякі, гістарычныя эпохі, розныя тыпы чалавечых адносін. Яе героі могуць быць бессмяротнымі і паміраюць на нашых вачах, пачуцці глыбока інтымнымі і тыповымі для ўсіх часоў і народаў, рэаліі маюць сімвалічнае і побытавае значэнне. Каб аб'яднаць прасторавую і часавую шматслойнасць зместу, аўтар звярнуўся да фрагментарна-асацыятыўнага прынцыпу кампазіцыі, якая ўжо трывала ўкаранілася ў сусветнай літаратуры. Для адлюстравання шматмернасці чалавечага быцця ў дыялектычнай узаемаабумоўленасці Казько мадэліруе сваю эстэтычную, лагічна-паслядоўную структуру свету, у цэнтры якой знаходзіцца чалавек:
Вечнае -- быццё чалавецтва -- гістарычнае мінулае -- лёс асобнага чалавека -- сучасная рэальнасць -- праекцыя будучыні.
Усе патокі ў ёй перадаюць нешта істотнае, зліваюцца ва ўніверсальную панараму быцця, адкрываюць магчымасць даследавання гісторыі ад самых вытокаў да нашых дзён.
Падзеі, якія адбываюцца ў палескай вёсцы, што на беразе ракі Пятлянкі, набываюць сэнс «маленькай паштовай маркі зямлі» [9, с. 107]. Эканамічна, духоўна дэградуе вёска і яе жыхары. Людзі дажываюць свой век у прадчуванні апакаліпсіса: «... хутка знікнуць пчолы, потым рыба, а потым і чалавек. Гэта, пэўна, з Бібліі, не ведаю. Але як бы яно ні было, старэйшыя людзі бачаць і разумеюць сэнс і прадвесце гэтага. I прадвесце, знак гэты, па іх меркаванні, спраўджваецца» [4, с. 241].
Каб адказаць на шукшынскае пытанне «Што з намі адбывецца?», Казько звяртаецца да міфалогіі, шукае там пачатак сучаснай трагедыі, «спрадвечныя, непераходныя выяўленні чалавечай сутнасці, бо ў кожным імгненні жыве вечнасць» [10, с. 6]. У далёкай мінуўшчыне існавала агульнапрыродная і агульначалавечая супольнасць, калі і звер радаваўся «за чалавека, з якім у яго было адно імя» [4, с. 17] -- Сноўдала-яцвяг. Але ў працэсе эвалюцыі чалавек зрабіўся ворагам для самаго сябе -- ужо не ўваскрэсне род яцвягаў. Чалавек стаў страшнай пагрозай нават для магутнага ляснога звера -- зубра. I усё ж «у дарогу, праз мінулае ў будучыню, а праз будучыню ў мінулае» [4, с. 92] да людзей адпраўляецца зубр Сноўдала. Яго з'яўленне пастаянна, напружана чакаюць самыя мудрыя з людзей -- Дзедка, Мар'ян, Пісьменнік -- тыя, хто надзелены пачуццём дачынення да ўсіх гістарычных эпох, хто разумее магчымую імгненнасць існавання роду чалавечага на зямлі. Вяртанне Сноўдалы для іх -- знак адраджэння свету, устанаўлення парушанай «вселенской» гармоніі, адзін са шляхоў уваскрашэння духоўнасці ў чалавеку, які ў гэтым цывілізаваным грамадстве паспеў пераўтварыцца ў нешта аморфнае, у чалавека-звера, імя якому -- Янот. Але няма зубру месца побач з чалавекам на зямлі, пакуль яе сатрасаюць гістарычныя катаклізмы. У пару гістарычных ліхалеццяў некаторыя з людзей робяцца страшней за звера, а самы люты звер -- галодны воўк -- здатны пашкадаваць чалавека, як пашкадавала, пакінула жывым воўчая зграя Сідара Місцюка.
Гісторыя і чалавек. Казько спрабуе па-новаму падысці да праблемы ўзаемадзеяння гісторыі і чалавека. «... Не было, здаецца, у пісьменніка запаветнай мэты, як адчуць, зразумець, чым былі яго героі для гісторыі, што значылі і маглі, і як яна да іх адносілася» [11, с. 256]. У экстрэмальных гістарычных сітуацыях з гранічнай выразнасцю раскрываюцца характары герояў «Хронікі», тыя якасці, што абумоўлены патрабаваннямі часу, эпохі, і тыя, што закладзены ў чалавеку самой прыродай, векавым вопытам продкаў.
Жыхары палескай вёскі прайшлі праз усе выпрабаванні, што выпалі на долю савецкага народа. Надзею, веру ў светлую будучыню прынесла беларусам Савецкая ўлада. 3 энтузіязмам узяліся яны садзіць свой Сад. I нават ахвяры, на якія прыйшлося часам ісці, прымаліся як належнае. Ключавы эпізод -- перасяленне з абжытага месца сям'і Знаўцоў. Сімвалічна, што першым прапанову Трубецкага пакінуць хутар падтрымаў Дзедка, у вобразе якога аўтар увасобўу народную мудрасць, такія рысы нацыянальнага характару, як вынослівасць, бескарыснасць, гатоўнасць да рашучых перамен у жыцці. Фактычна ў паводзінах Дзедкі спраецыраваны далейшы лёс яго нашчадкаў -- Івана, Міхаіла, Мар'яны: яны пакажуць высокія прыклады служэння грамадскаму ідэалу.
Але ў гістарычны пераплёт трапілі і другія прадстаўнікі знаўцоўскага роду, якія даўно адасобіліся ад Знаўцоў і атрымалі вулічную мянушку Місцюкі. Час, абставіны сфарміравалі ў Місцюкоў іншы характар. Гэта тып людзей, якія псіхалагічна не падрыхтаваны да сацыяльнай буры. Тут дарэчы будзе правесці паралель з Бібліяй: калі Знаўцы бяруць свой пачатак ад бунтара, мучаніка ідэі Каіна, то Місцюкі -- нашчадкі пакорнага, баязлівага Авеля. Векавая залежнасць ад прыроды, пагроза смерці выпрацавалі ў «маленькім чалавеку» як станоўчыя якасці -- здаровы погляд на жыццё, звычку спадзявацца на сябе, беражлівасць, так і адмоўныя рысы -- прыстасаванасць, прагматызм, карыслівасць. У крытычныя моманты Місцюкоў ратуе першае і вядзе да маральнага канфармізму апошняе.
Сапраўдным выпрабаваннем для Знаўцоў і Місцюкоў стала Вялікая Айчынная вайна. У адных і тых жа абставінах па-рознаму адкрыліся іх характары. Адразу ж пайшоў на фронт Мар'ян Знавец. Схавацца ад вайны паспрабаваў Сідар Місцюк. Ён узяўся за сялянскую працу: араў, сеяў, сябе карміў, дапамагаў партызанам, не адмаўляў у пачастунку і акупантам. Знаходзячыся паміж двух агнёў, ён спадзяваўся не страціць чалавечай годнасці. Не ўлічыў Сідар, што мае справу з добра адрэгуляванай нямецкай машынай, з якой нельга весці гульню і нашым і вашым. Нават яго выгаднае становішча (зяць старасты) не ўратавала ад амаральнага ўчынку: як ні апраўдваецца Сідар, ёсць яго віна ў смерці Івана і Міхаіла Знаўцоў. Ад суда дзяцей, знявагі землякоў пазбавіў яго толькі ўдзел у вызваленчых баях Савецкай Арміі. Увесь вопыт цывілізацыі пацвярджае, што ў гісторыі дзяржавы бываюць моманты, калі недастаткова выканаць свой агульначалавечы абавязак, калі ад кожнага патрабуецца высокае пачуццё патрыятызму.
Казько, пісьменнік 80-х гадоў XX ст., пашырае дыяпазон гістарычна-канкрэтнага стварэння вобраза: яго героі пражываюць некалькі гістарычных эпох, змяняюцца ў залежнасці ад часу. У вобразах «Хронік» арганічна спалучаюцца асабістае, прыроднае, генетычнае, сацыяльна-псіхалагічнае, надгістарычнае, агульначалавечае. Аўтара цікавіць характар як індывідуальнасць, сацыяльны тып, вечны вобраз.
Эпахальны герой Мар'ян Знавец траціць арэол гераізму пры ўсебаковым адлюстраванні. Адзінокім, стомленым прадстае ён у апошнія гады жыцця: «... ён як анямеў, перастаў гаварыць на людзях... ён цураўся людзей, абыходзіў іх бокам» [4, с. 355]. Няпроста растлумачыць прычыны трагедыі Мар'яна. Усё жыццё ён падпарадкаваў выкананню грамадзянскага абавязку. I ў вынику ён ніколі не адчуў сябе свабодным чалавекам, перад ім ніколі не стаяла праблема выбару. Застаўся нерэалізаваным яго прыродны патэнцыял. I трагедыя Мар'яна падкрэсліваецца параўнаннем з яго пастаянным апанентам Сідарам Місцюком. Сідар абраў другую тактыку жыцця: у любых абставінах ён імкнуўся застацца незалежным чалавекам, больш клапаціўся пра сябе, сваю сям'ю (праўда, было, што і проста гроб пад самога сябе). Ен задаволены сабою, жыве ў згодзе з жонкай, не разбрыліся па свету дзеці -- працуюць, будуюцца побач з бацькам. Перспектыўнасць Місцюкоў прызнаў нават Мар'ян. «I Мар'ян упершыню пазайздросціў Місцюку, таму што за ім сапраўды была будучыня» [4, с. 224].
Нялёгка зразумець характар Сідара Місцюка. I гэта відавочна пацвердзіла крытыка. У трактоўцы адных крытыкаў ён спрошчана-адмоўны персанаж: «... калі трэба Ванья, калі трэба Манья» [12, с. 7]. Другія крытыкі падмецілі дыялектычнасць вобраза: «Толькі ці так ужо і трэба і наракаць за прагматызм Місцюкоў? Можа, без гэтай хітраватасці і прагматызму... не змаглі б яны перачакаць «кукурузны бум» і іншыя мерапрыемствы» [13, с. 7]. Вобраз Сідара Місцюка можна ўспрымаць як самы ўдалы раманны вобраз твора. Есць у ім жыццёвая непасрэднасць зместу, ён узяты з самой плыні жыцця і таму не ўмяшчаецца ні ў адну літаратурную схему. Ен развіваецца па законах раманнай вобразатворчасці. Аднак ёсць у вобразе Сідара і эстэтычная заблытанасць, якая можа тлумачыцца першапачатковым стэрэатыпным падыходам аўтара да падобнага тыпу герояў. I пры стварэнні вобразаў «Хронікі» выявіліся новыя тэндэнцьн, якія спантанна набіралі сілу ў літаратуры. Дзве мастацкія канцэпцыі асобы дыялектычна сышліся ў рамане. Канцэпцыя, тыповая для літаратуры 30--50-х гадоў ХХ ст., калі толькі ў ідэальным ракурсе прадставалі героі, падобныя Мар'яну, і толькі адмоўную ацэнку атрымлівалі Сідары Місцюкі, і канцэпцыя 80-х гадоў, дзе пачала адраджацца самацэннасць кожнай асобы. Казько пераадолеў традыцыйную сацыяльную ацэнку такіх герояў як непрымірымых ідэйных антаганістаў. У лёсах Мар'яна Знаўца і Сідара Місцюка шмат агульнага, у іх характарах існуе генетычная родавая блізкасць. У сваёй эвалюцыі яны прыйшлі да адзінай субстанцыі: Мар'ян ад гераічнага чалавека -- да чалавека, Сідар ад «маленькага чалавека» -- да чалавека. Сідар і Мар'ян -- ў два вечныя тыпы роду чалавечага, два варыянты нацыянальнага характару, носьбіты двух полюсаў быцця -- матэрыяльнага і духоўнага. Яны неабходны адзін другому як тэза і антытэза, у сінтэзе іх жыццёвых філасофіі нараджаецца ісціна.
Не ідэалізуючы свайго любімага героя Мар'яна Знаўца, аўтар не толькі паказаў яго памылкі, але і прыйшоў да іх філасофскага асэнсавання. Сіратою пры жывым бацьку вырасла дачка Мар'яна. Загінуў на фронце Сёма Шверкін -- вельмі жорсткім аказалася для неабстралянага дзетдомаўца спагнанне дырэктара. Дачасна абарваўся лёс некаторых выхаванцаў Мар'яна Знаўца: Мыса Пожня «згарэў ад гарэлкі, на Лёню Лешка «наехаў трактар, калі ён спаў у капе саломы» [4, с. 227]. І тут разумеем, чаго не хапіла самому Мар'яну, яго выхаванцам: павагі да самога сябе, пачуцця чалавечай годнасці, простага чалавечага шчасця, першаасновай якога з'яўляецца сям'я, дом, праца. А гэта ўжо філасофія Сідара Місцюка, I без яе нельга дасягнуць выключных вышынь чалавечага духу. Бо жыццё рухаецца наперад не толькі дзякуючы, энтузіязму, максімалізму Мар'яна Зиаўца, але і дзякуючы карпатлівай будзённай працы патомнага селяніна Сідара Місцюка.
Сімвалічны сэнс мае з'яўленне ў канцы рамана новага героя -- сына Місцюка, які застаецца гаспадаром у вёсцы. Нашчадку Місцюка перадаліся не толькі бацькоўскія якасці -- працавітасць, адданасць зямлі, але прывіліся знаўцоўская бескарыснасць, гуманныя адносіны да чалавека. I нават Пісьменнік, прадузята настроены да дзяцей Місцюка, змяніў свой погляд: «I буксіраваў мяне сын Мюцюка. Таго самага Місцюка, які ссёк маю яблыню, піў бярозавік з маёй бярозы... I я павінен быў ненавідзець яго... Але дзіўная справа, я не знаходзіў ў сабе ні варожасці да яго, нянавісці. Больш таго, я спрабаваў апраўдаць яго» [4, с. 397].
Жыццё не застыла на месцы. Яго плынь падобна рэчышчу Пятлянкі. Праз сацыяльныя водмелі і выратавальныя ўзлёты духу яно рухаецца ўперад, і кожны чалавек -- важная часцінка яго. 3 перакрыжавання лёсаў самых звычайных людзей складаецца агульная карціна развіцця свету, чалавецтва. Пагэтаму такое важнае значэнне ў рамане мае кожны персанаж, арганічны ў сістэме вобразаў, падняты да ўзроўню сацыяльнага, філасофскага абагульнення.
Лёс сучаснай сельскай дзяўчыны адлюстраваны ў вобразе Светкі Знавец. У драме Светкі скандэнсаваны далёкія ад яе падзеі вайна, сямейныя нягоды Знаўцоў і цяперашняе становішча вёскі, дзе ў жаніхах ходзяць усё больш Іванчыкі-дызерціры ды Вовічкі-алкаголікі. Намякнуў аўтар на тое, што Светка сустракаецца з сынам Місцюка, ды і спыніўся на гэтым -- надта літаратурны атрымліваўся сюжэт.
Філасофская думка аб роднаснай блізкасці чалавека і прыроды ўвасоблена ў вобразах Лукаша-странніка, Уладзіка Салілы. Так ужо склалася ў сучаснай прозе, што прыродны чалавек паказваецца дзіваком, амаль юродзівым. Дзіваком застаецца ў памяці чытача Лукаш-страннік. Яго вобраз даецца эскізна: герой заўсёды нечакана з'яўляецца, таямніча знікае. Але ўжо тое, што сказана аўтарам аб ім (калі гэта ідзе ад жывой рэчаіснасці), выяўляе вострую сацыяльную калію, робіць заяўку на мастацкае адкрыццё. «Плакаў Лукаш... прэсвітэр бапцістаў, у той час яшчэ няверуючы, былы партызан, упаўнаважаны па нечым ад раёна, ён заўсёды быў пры нагане і ездзіў па сяле на матацыкле. Прыйшоў да бога, прызнаў яго, калі пачалі высякаць гай...» [4, с. 250].
Сапраўдным прыродным чалавекам задуманы Уладзік Саліла. Цяжка яму знайсці месца ў сучасным жыцці: толькі ў дубраве, на рацэ ён адчувае сябе шчаслівым. Аднак вобраз Уладзіка атрымаўся больш літаратурным, чым жыццёвым. Не адбылося поўнае зліццё ўмоўнага і аналітычнага стыляў у адным вобразе. Гэта адчуў пісьменнік пры «рэальнай» сустрэчы са сваім героем: «I ўжо адчуваю -- штосьці не тое. Не тое, не той твар, які бачыўся мне раней, не тыя вочы, ды без вусоў ён у мяне... I сам твар патрэбны мне зусім іншы... Усё іншае ад вопраткі да вусоў, вачэй, носа» [4, с. 273].
Асаблівае значэнне ў «Хроніцы» мае вобраз Пісьменніка. Безумоўна, перад намі аўтапсіхалагічны герой, які найбольш блізкі па духоўнаму складу самому аўтару. Гэта і аб'ектываваны герой -- ён дзейнічае ў рамане як эпічны герой, і суб'ектывіраваны персанаж, бо ў ім не пасрэдна прысутнічае сам аўтар. 3 аднаго боку, Пісьменнік -- звычайны чалавек, які, як і іншыя, перажыў сіроцкае ваеннае дзяцінства, быў шахцёрам, журналістам, вярнуўся дадому, каб напісаць сваю кнігу. 3 другога боку, па духоўнаму ўзроўню, па прызванню ён -- Пісьменнік. Чалавек, надзелены дарам акумуляцыі духоўнага вопыту чалавецтва, выключных дасягненняў чалавечага духу. У яго ўяўленні змаглі ажыць вобразы памяці народнай, яму, псіхолагу, дазволена заглянуць у глыбіні падсвядомасці, дзе раўнапраўны ява і фантазія.
У міфалагічнай структуры рамана зусім невыпадковай дэталлю з'яўляецца рамонт дарогі. Па думцы рускага філосафа М. Ф. Фёдарава, ідэал «агульнай справы» прапануе, па сутнасці, выйсце з любога анталагічнага варыянта...» [14, с. 5]. Аднак і тут не паграшыў Казько супраць праўды жыцця: не стала агульная справа панацэяй ад той хваробы, што з'ядае наша грамадства. Яго трэба лячыць усебакова, усім светам рашаючы сацыяльныя, эканамічныя, экалагічныя, маральныя праблемы.
Такім чынам, у складанай сістэме вобразаў, у пошуках ідэі аб чалавеку В. Казько ў заблытаным на першы погляд рамане прыводзіць чытача да эстэтычна завершанай, жыццёва дакладнай філасофскай канцэпцыі свету і чалавека.
Складаную форму ўвасаблення творчага намеру абраў В. Казько ў «Хроніцы дзетдомаўскага саду». У часопісным варыянце твор быў надрукаваны пад назвай «Сад, або Заблытаны след рамана». Наўрад ці такім удакладненнем аўтар меркаваў асудзіць чытача на вечную расшыфроўку твора, як гэта зрабіў Джэймс Джойс у «рамане веку» «Уліс». Заблытанай здаецца кніга пры беглым знаёмстве. Аналітычнае ж пранікненне ў тэкст прыводзіць да разумення эстэтычнай і філасофскай цэласнасці рамана, якая ствараецца аўтарскай канцэпцыяй чалавека і сусвету.
Сад... Не проста зямны служка, а спадарожнік душы. Нават у сваім звычайным існаванні ты ўжо факт духоўнага быцця. Паводле акадэміка Д. С. Ліхачова, «першааснова і ўзор усіх садоў, адпаведна хрысціянскім уяўленням, -- рай, сад, насаджаны богам, бязгрэшны, святы, багаты ўсім, што неабходна чалавеку, з усімі відамі дрэў, раслін, і населены звярамі, што мірна жывуць адзін з адным. Гэты першапачатковы рай абнесены агароджай, за якую бог выгнаў Адама і Еву пасля іх першароднага граху» [15, с. 192].
I вось грэшныя, бо колісь панскім бізуном значаныя, пачулі мужыкі: «Рэвалюцыя!», узрадаваліся слову «свабода», зруйнавалі агароджу, векавой крыўдай збудаваную, і пака -- на яблыню, «на якой лепей было вісець», а сад, самы сапраўдны, не райскі, -- пад сякеру: «Даўно і добра ўжо намазоліў ён мужыкам вочы: адзіны сад на ўсю вёску... Не раз хадзілі яны добрай лупцоўкі яшчэ ў маленстве за гэтыя яблыкі і грушы, таму злосць на панскі сад, можна сказаць, была святою. I падалі яблыні, падалі грушы пад самакованымі мужыцкімі сякерамі, толькі трэскі ляцелі. Вішняк касілі, што тую траву. Выдзіралі панснае семя з коранем...
...Усё да апошняй крыўды зберагалася да пары да часу ў мужыцкай памяці. I вось цяпер гэтыя крыўды зламалі века і вырваліся на волю. Узлятала і падала сякера...» Учынілі расправу-- «і як здранцвелі, засаромеліся, моўчкі папаўзлі кожны ў сваю нару, пахмяляцца расолам і жончынымі кухталямі» [4, с. 215].
Пазбаўленыя мільтанавых страсцей, безыменныя палешукі з рамана В. Казько не вярталі сабе раю і не вярталіся ў яго, бо нават страчанага раю ў іх не было. Не было ўжо і саду. I вось тут, ля рачулкі Пятлянкі, на польскай граніцы, камандзір заставы, «смаленскі мужык Трахім Трубецкі, а па-мясцоваму проста Бецкі: чалавек савецкі, свой, а не нямецкі», сказаў: «Будзем зноў садзіць яго... Пралетарскі, агульнасялянскі наш сад садзіць...» [4, с. 32]. I ў адказ на закавыку аднаго з мужыкоў («Выў тут у нас адзін садавод, самога падвесілі на яблыні, як яблыка. I ты запанеў ужо... Высеклі сад») -- проста і цвёрда запэўніў: «Дурныя былі. Вось ты высякаў, а сыны твае садзіць будуць» [4, с. 35].
3, таго і пачалася хроніка дзетдомаўскага саду ў рамане В. Казько, навеяная сустрэчай аўтара з роднымі мясцінамі, успамінамі пра сваё дзяцінства. Хроніка саду -- хроніка аднаго жыцця.
Так ужо заведзена: адным высякаць сады, другім -- садзіць. Што б там ні казалася, што б ні абвяшчалася, а ўсё ў жыцці зводзіцца да гэтай нескладанай, немудрагелістай формулы. I ў вялікім свеце, і ў палескай вёсцы над ракою Пятлянкай: Сідар Місцюк высякаў, Мар'ян Знавец садзіў. Сапраўды, няхітрая рэч. Ды і наогул прыхільнікам вострых сюжэтаў раман В. Казько наўрад ці будзе даспадобы. Аматарам маляўнічых жыццеапісанняў таксама. Які ён герой, Мар'ян Знавец, у 24-м -- хлопчык, сын Івана Знаўца, таго, што заданне за кардонам выконваў (звычайная рэч!), маленькі верны таварыш Трахіма Трубецкага, потым -- студэнт настаўніцкага інстытута (праўда, сын «ворага народа», ды і гэта не ў навіну), франтавік, цяжна паранены, але жывы («мо сама смерць палічыла, што аднаго Знаўца трэба пакінуць хоць на развод» [4, с. 64], бо бацька загінуў, як беларускі Сусанін: не да партызан, а да смерці паказаў ворагу шлях; загінуў і дзядзька). Пасля фронту--дырэктар дзіцячага дома, нейкі час -- афіцэр, нампаліт пагранічнай заставы, потым -- калгасны старшыня ў роднай вёсцы, што немаведама ад якой тугі піў тры свае старшынскія гады, і ўрэшце -- вясковы настаўнік, якому давялося дачакацца апошняга школьнага выпуску і стылай маўклівасці закрытай у «бесперспектыўнай» вёсцы школы. Вось і ўсе «вехі» біяграфіі. А з боку літаратурнага -- дык «...нейкі незразумелы, непрапісаны Мар'ян, ён жа і не дзейнічае нават, і ніякіх учынкаў за ім -- спрэс адно рэзанёрства, апісальнасць, ні аблічча, ні характару» [4, с. 132]. I не хто-небудзь -- сам аўтар атэстуе такім чынам абранага героя.
Ды не, не атэстуе. I нават не падтруньвае з якога
Раман В. Казько "Хроніка дзетдомаўскага саду" курсовая работа. Литература.
Реферат: «О результатах деятельности отдела образования администрации Кашинского района в 2010-2022 учебном году»
Конспекты лекций: Теория автоматического регулирования
Реферат: История применения активно - реактивной схемы в противотанковых гранатометах. Скачать бесплатно и без регистрации
Сочинение About Myself С Переводом Для Студентов
Курсовая Работа На Тему Конфигурация И Функционирование Власти 1930-Х Годов В Ссср
Реферат по теме Диалектика - логика творчества
Доклад по теме Анкор
Курсовая работа по теме Конкуренция и конкурентоспособность предприятия
Курсовая работа по теме Производственная линия приготовления хлеба
Реферат: Мошенничество и Интернет
Реферат: Влияние климатического фактора на развитие древних цивилизаций
Контрольная работа по теме Понятие и типы микропроцессорных устройств
Реферат: General Motors Essay Research Paper
Математика 5 Класс Контрольная Работа Номер 3
Контрольная Работа На Тему Торговые Ограничения И Их Последствия Для Мировой Торговли
Реферат: Социология и право
Организация Управленческого Учета Дипломная Работа
Сочинение По Бел Лит Про Витовта
Сочинение Рассуждение По Философии Шопенгауэра Кратко
Курсовая работа: Проектирование привода ленточного транспортера
Облік розрахунків з покупцями за товари, роботи, послуги та резерву сумнівних боргів - Бухгалтерский учет и аудит курсовая работа
Реформа 1861 года. Отмена крепостного права - История и исторические личности дипломная работа
Основные типы банковских гарантий - Государство и право контрольная работа