Prosto w usta Dani Woodward
🛑 KLIKNIJ TUTAJ, ABY UZYSKAĆ WIĘCEJ INFORMACJI 👈🏻👈🏻👈🏻
Prosto w usta Dani Woodward
Pratite promene cene putem maila
Da bi dobijali obaveštenja o promeni cene potrebno je da kliknete Prati oglas dugme koje se nalazi na dnu svakog oglasa i unesete Vašu mail adresu.
Istorija cene
insights Istorija cene
Detaljnije
Prati oglas
favorite
Istorija cene
insights Istorija cene
Detaljnije
Prati oglas
favorite
Istorija cene
insights Istorija cene
Detaljnije
Prati oglas
favorite
Istorija cene
insights Istorija cene
Detaljnije
Prati oglas
favorite
Vi se opustite, Gogi će Vas obavestiti kad pronađe nove oglase za tražene ključne reči.
Gogi će vas obavestiti kada pronađe nove oglase.
Upravo ste u režimu promene sačuvane pretrage za frazu . Možete da promenite frazu ili filtere i sačuvate trenutno stanje
Branje, konzerviranje, recepti i uzgoj.
Stjepan Mužić, Romano Božac
Mladost, Zagreb, 1984.
Veći format, tvrd povez, 176 ilustrovanih strana.
odlično očuvana
Pečurke, gljive, recepti, branje, konzerviranje, najznačajnije jestive glive, smrtno opasne gljive, uzgoj pečuraka, tartuf, bukovača, šitake, kuvar...
Gljive su članovi velike grupe eukariotskih organizama koji obuhvataju mikroorganizme kao što su kvasci i plesni, kao i bolje poznate pečurke. Ti organizmi se klasifikuju kao carstvo, gljive, koje je zasebno od biljki, životinja, protista, i bakterija. Jedna od glavnih razlika je da gljivični ćelijski zidovi sadrže hitin, za razliku od ćelijskih zidova biljki i nekih protista, koji sadrže celulozu, i za razliku od ćelijskih zidova bakterija. Ova i niz drugih razlika pokazuju da su gljive zasebna grupa srodnih organizama, koja se naziva Eumycota (prave gljive ili Eumycetes), koji imaju zajedničkog pretka (monofiletska grupa). Ova gljivična grupa je različita od strukturno sličnih miksomiceta (sluzave plesni) i oomiceta (vodene plesni). Grana biologije posvećena izučavanju gljiva je poznata kao mikologija (od grčkog μύκης, mukēs, sa značenjem „gljiva“). Mikologija se često smatra granom botanike, mada je ona zasebno carstvo u biološkoj taksonomija. Genetičke studije su pokazale da su gljive srodnije sa životinjama, nego sa biljkama.
Gljive po broju vrsta spadaju u najrasprostranjenije organizme na Zemlji, i predstavljaju posebno carstvo eukariota. Zajedničko za gljive i biljke su biljni hormoni, a zajedničko za gljive i životinje su hitinski ćelijski zid, pigment melanin i enzimi prisutni u mitohondrijama. Danas je poznato oko 100.000 vrsta gljiva, a pretpostavlja se da ih ima 15 puta više. Nauka o gljivama — mikologija (od grčkog μύκης - gljiva, λόγος - nauka) — prošla je dug razvojni put. Njenim rodonačelnikom smatra se grčki filozof Aristotel, koji je dao prve opise gljiva.[3][4]
Gljive su rasprostranjene širom sveta, ali je uprkos toga većina njih neupadljiva zbog male veličine njihovih struktura, i njihovog skrivenog životnog stila u zemljištu, na mrtvoj materiji, i u simbiozi sa biljkama, životinjama, ili drugim gljivama. One postaju uočljive tokom zrenja, bilo kao pečurke ili buđ. Gljive imaju esencijalnu ulogu u dekompoziciji organske materije, kao i fundamentalne uloge u prehrambenom ciklusu i razmeni. One su dugo korištene kao direktan izvor hrane, kao što su pečurke i tartufi, kao kvasac u hlebu, i u fermentaciji raznih prehrambenih produkata, kao što je vino, pivo, i sos od soje. Od 1940-tih, gljive se koriste za produkciju antibiotika. Odnedavno razni enzimi proizvedeni gljivama nalaze industrijsku primenu i koriste se kao komponenta deterdženata. Gljive se takođe koriste kao biološki pesticidi za kontrolu korova, biljnih bolesti i insektnih štetočina. Mnoge vrste proizvode bioaktivna jedinjenja zvana mikotoksini, kao što su alkaloidi i poliketidi, koji su toksični za životinje i ljude. Plodonosne strukture nekih vrsta sadrže psihotropna jedinjenja i konzumiraju se rekreaciono ili u tradicionalnim duhovnim svečanostima. Gljive mogu da razlažu proivedene materijale i zgrade, i da postanu značajni patogeni za ljude i životinje. Gubitak useva usled gljivičnih bolesti (e.g., Magnaporthe grisea) ili kvarenje hrane mogu da imaju veliki uticaj na ljudske zalihe hrane i lokalne ekonomije.
Carstvo gljiva se sastoji od enormno različitih taksona sa raznolikim ekologijama, strategijama životnih ciklusa, i morfologijama u opsegu od jednoćelijskih vodenih Chytridiomycota do velikh pečurki. Međutim, malo je poznato o istinskoj bioraznolikosti carstva gljiva, koje se procenjuje na 1,5 miliona do 5 miliona vrsta, pri čemu je oko 5% njih formalno klasifikovano. Još od pionirskih taksonomskih radova naučnika Karl fon Line, Hristijan Henrih Person i Elijas Magnus Fris tokom 18. i 19. veka, gljive su bile klasifikovane na osnovu njihove morfologije (e.g., karakteristika kao što su boja spora ili mikroskopskih svojstava) ili fiziologije. Napreci u molekularnoj genetici su omogućili inkorporaciju DNK analize u taksonomiju, koja povremeno dovodi u pitanje istorijska grupisanja bazirana na morfologiji i drugim svojstvima. Filogenetičke studije objavljene tokom zadnje dekade su pomogle u preobličavanju klasifikacija carstva gljiva, koje se deli u jedno potcarstvo, sedam fila, i deset potfila.
Grupa svih gljiva prisutnih u datoj oblasti ili geografskom regionu je poznata pod nazivom mikobiota, e.g., „mikobiota Irske“
Romano Božac (Matiki kraj Žminja, 25. lipnja 1942. - Zagreb, 27. veljače 2020.) bio je agronom i sveučilišni profesor.
Na Agronomskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu diplomirao 1967., magistrirao biotehničke znanosti 1973.,na istom fakultetu doktorirao 1980. godine.[1] Od 1969. godine radi kao znanstvenik i predavač na Agronomskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, predaje kolegije : Kakvoća i prerada mesa, Fermentirani mesni proizvodi, Objekti i oprema u tehnologiji mesa te predmet Gljivarstvo kojeg je utemeljio 1994. Suradnik je Leksikografskog zavoda Miroslav Krleža i Kliničkog bolničkog centra Rebro te Kliničke bolnice Dubrava u slučaju trovanja gljivama. Patentirao je 36 proizvoda od mesa sa gljivama, otkrio je tajne rasta čistih kultura i komercijalno proizvodio micelij za proizvodnju raznih vrsta gljiva, vodio projekt i zaštitio Istarski pršut te vodio projekt zaštite dalmatinskog pršuta.[2] Na Agronomskom fakultetu je izabran za Docenta 1985.,Izvanrednog profesora 1992, Redovitog profesora 1998 i Redovitog profesora trajno zvanje 2000.
Osnovao gljivarsko društvo `Kamilo Blagaić` 1983., zatim gljivarsko društvo `Martinčica` Labin 1985 i `Ožujka` Rijeka 1985., te utemeljuje časopis `Gljivarstvo` 1984. Nakon Kamila Blagaića 1931., objavljuje u bivšoj državi prvu knjigu na hrvatskom jeziku `Gljive naših krajeva` (1976.) [3]. Otkrio je, opisao i slikom objavio 43 nove vrste gljiva ( Tuber donnagoto, Tuber decipiens, Xerocomos labirintiformis croaticus, Dictyophora croatica, Auricularia loranthinum, Lepista glaucocana var. campestris itd. Autor je brojnih znanstvenih projekata i građevinsko-tehnoloških projekata za proizvodnju gljiva i pršuta.
Objavio je 64 znanstvena rada, 160 stručnih i popularnih radova u brojnim časopisima i raznim tiskovinama,19 knjiga o gljivama od kojih je 5 prevedeno na njemački (Das neue Pilzbuch in Farbe, 1980.), makedonski (Gabi,1996.), slovenski ( Gobarski vedež,1988., Gobarjeva kuhinja 1987 i Gobarjeva kuhinja 1988.). Knjigu poezije i eseja `Lice i naličje nedorečene istine` objavio je 2000. godine. Uredio je i recenzirao sedam knjiga o gljivama sa njemačkog, engleskog i talijanskog jezika ( Edmund Garnweidner: Naturfuhrer Pilze, GMBH, München,1985., Gerrit J. Keizer: Mushroom Encyclopedia, Lisse,1996., Bielli Etore: Gude Compact De Agostini, Novara,199., Peter Jordan: Wild mushrooms Bible, London, 2002., Peter Jordan: Mushroom Identifier, London, 2002., Bruno Tesaro: Funghi in tasca, Milano, 2012., Paolo Cugildi: Funghi, delle nostre montagne da bocchi e prati, Edizioni del Baldo, 2010.). Autor je 110 izložbi gljiva u Hrvatskoj i inozemstvu (1978 - 2016.). Utemeljio je Hrvatski Mikološkio- Gljivarski Savez i bio prvi predsjednik ( 2006 - 2010). Osnovao je Jedinstveni Muzej gljiva u Zagrebu 2013. godine, osobno je determinirao i liofilizirao 1500 vrsta gljiva iz Hrvatske i brojnih zemalja svijeta. Gljive su izložene u vitrinama kao trajni eksponati, a po boji, veličini i obliku izgledaju kao da su žive, što je jedinstveno djelo i svjetski rekord.
Za HRT je snimio projekt Leksikon gljiva u 40 emisija, napisao je scenarij i vodio projekt Život gljiva za Internacionalni sveučilišni televizijski program (Université Radiophonique et Televisuelle Internationale, (1998.)[4] Dobitnik je brojnih nagrada i odlikovanja iz Inozemstva i Hrvatske: The Platinum Record for Exceptional Performance, Award for Superior Talent (1997.), ABI, USA , International Man of the year, IBC, (1998.), Cambridge, England, Zlatnim slovima mu je posvećen Internacionalni rječnik biografija znamenitih ljudi svijeta, Dictionary of International Biography, Twenty eight Edition, pp. 44, Royal Edition (2000.) Cambridge, England, Posvećena (Dedicated) mu je i knjiga The International Directory of Distinguished Leadership, seventh Edition (1998.), ABI, North Carolina, USA, u kojoj je objavio pjesmu posvećenu kćerki Bojani na hrvatskom jeziku ` Mojem cvjetiću` ( To my flower). Biografiju R. Bošca objavili su brojni inozemni i domaći rječnici, leksikoni, enciklopedije i druge knjige.
Dobitnik je nagrade J. J. Strossmayer (1994.), za izdavački pothvat `Gljive`, sistematika, morfologija, toksikologija, Nagrada grada Zagreba (1997.), Državna nagrada za promicanje znanosti (1999.), `Zlatna kuna`, Životno djelo kojim je zadužio hrvatsko gospodarstvo i državu u cjelini, HGK (2010.), Životno djelo za promidžbu znanosti o gljivama (2011), HMGS, Državno odlikovanje, Red Danice hrvatske s likom Ruđera Boškovića za znanost (2010.), Spomen medalja Sveučilišta u Zagrebu (2012.), `Zahvalnica` Agronomskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu (2012.), `Zahvalnica` za zaštitu Istarskog pršuta, prvog hrvatskog proizvoda s oznakom izvornosti (EU) i brojne druge nagrade, povelje, priznanja i zahvale.
Samostalno je objavio kapitalno djelo u dva sveska, `Enciklopedija gljiva`, Školska knjiga, Zagreb, 2005., 2008., s ukupno 1567 stranica i 2000 originalnih briljantnih slika gljiva u boji.
Pre uvođenja molekularnih metoda za filogenetičku analizu, taksonomisti su smatrali da su gljive član biljnog carstva zbog sličnosti životnih stilova: gljive i bilje su uglavnom nepokretne, i postoje sličnosti u pogledu opšte morfologije i staništa. Poput biljki, gljive obično rastu u zemljištu, i u slučaju pečurki formiraju upadljiva voćna tela, koja ponekad podsećaju na biljke, kao na primer kod mahovine. Gljive se danas smatraju zasebnim carstvom, jasno razdvojenim od biljaka i životinja, od kojih izgleda da su se odvojile pre oko jedne milijarde godine.[6][7] Neka morfološka, biohemijska, i genetička svojstva su zajednička sa drugim organizmima, dok su druga jedinstvena za gljive, što ih jasno odvaja od drugih carstava:
Zajednička svojstva
Kultura gljivica u Petrijevoj šolji
Sa drugim eukariotama:
Poput drugih eukariota, ćelije gljiva sadrže membranom obavijeno jedro sa hromozomima koji sadrže DNK sa nekodirajućim regionima zvanim introni i kodirajućim regionima zvanim eksoni. Gljive imaju membranom okružene citoplazmične organele, kao što su mitohondrija, membrane koje sadrže sterol, i ribozomi 80S tipa.[8] One imaju karakteristični opseg rastvornih ugljenih hidrata i skladišnih jedinjenja, uključujući šećerne alkohole (e.g., manitol), disaharide, (e.g., trehaloza), i polisaharide (e.g., glikogen, koji je isto tako prisutan kod životinja[9]).
Sa životinjama:
Gljivama nedostaju hloroplasti i one su heterotrofni organizmi i stoga su im neophodne pripremljena organska jedinjenja kao izvor energije.[10]
Sa biljkama:
Gljive imaju ćelijski zid[11] i vakuole.[12] One mogu da se reprodukuju na seksualni i aseksualni način, i poput bazalnih biljnih grupa (kao što su paprati i mahovine) proizvode spore. Slično mahovini i algama, gljive tipično imaju haploidna jedra.[13]
Sa euglenoidnim algama i bakterijama:
Više gljive, euglenoidi, i neke bakterije proizvode aminokiselinu L-lizin sledeći specifični niz biosintetičkih koraka, zvani α-aminoadipatni put.[14][15]
Ćelije većine gljiva rastu kao cevaste, izdužene, i koncima slične (filamentozne) strukture i nazivaju se hife, koje mogu da sadrže višestruka jedra i da budu proširene na vrhovima. Svaki vrh sadrži set agregiranih vezikula — ćelijskih struktura koje sadrže proteine, lipide, i druge organske molekule — zvane Spitzenkörper.[16] gljive i oomicete rastu kao filamentozne hifalne ćelije.[17] U kontrastu s tim, organizmi sličnog izgleda, poput filamentoznih zelenih algi, rastu putem ponavljajućih ćelijskih deoba unutar ćelijskog lanca.[9]
Više od 70 vrsta gljiva, kao i neke biljke i životinje, manifestuju fenomen bioluminiscencije.[18]
Jedinstvena svojstva
Neke vrste rastu kao jednoćelijski kvasci koji se reprodukuju pupljenjem ili binarnom deobom. Dimorfne gljive mogu da pređu između faze kvasca i faze hifa u responsu na promene uslova životne sredine.[19]
Gljivični ćelijski zid se sastoji od glukana i hitina. Dok je glukan isto tako prisutan u biljkama, a hitin u egzoskeletu zglavkara,[20][21] gljive su jedini organizmi koji kombinuju ta dva strukturna molekula u svom ćelijskom zidu. Za razliku od ćelijskih zidova biljki i oomiceta, ćelijski zidovi gljiva ne sadrže celulozu.[22]
A whitish fan or funnel-shaped mushroom growing at the base of a tree.
Omphalotus nidiformis, bioluminescentna pečurka[23]
Većina gljiva nema efektivan sistem za transport na daljinu vode i nutrijenata, kao što je ksilem i floem kod mnogih biljaka. Da bi prevazišle ta ograničenja, neke gljive, kao što je Armillaria, formiraju rizomorfe,[24] koji podsećaju na korene biljki i izvode slične funkcije. Još jedna karakteristika koja je zajednička sa biljkama je biosintetički put za proizvodnju terpena koji koristi mevalonsku kiselinu i pirofosfat kao hemijske gradivne blokove.[25] Međutim, biljke imaju dodatne terpenske puteve na njihovim hloroplastima, strukturama koje nedostaju gljivama.[26] Gljive proizvode nekoliko sekundarnih metabolita koji su slični ili identični po strukturi sa biljnim metabolitima.[25] Mnogi biljni i gljivični enzimi koji formiraju ta jedinjenja se međusobno razlikuju u sekvenci i drugim karakteristikama, što ukazuje na različito poreklo i evoluciju tih enzima kod gljiva i biljki.[25][27]
Raznovrsnost
Gljive na panju
Gljive su rasprostranjene širom sveta, i rastu u širokom opsegu staništa, uključujući ekstremna okruženja, kao što su pustinje ili oblasti sa visokim koncentracijama soli[28] ili jonizujuće radijacije,[29] kao i na sedimentima u dubokom moru.[30] Neke mogu da prežive intenzivnu UV i kosmičku radijaciju prisutnu pri svemirskom putovanju.[31] Većina raste u kopnenim okruženjima, mada nekoliko vrsta žive delom ili u potpunosti u vodenim staništima, kao što je Chytridiomycota Batrachochytrium dendrobatidis, parazit koji je odgovoran za smanjenje vodozemačkih populacija širom sveta. Taj organizam provodi deo svog životnog ciklusa kao pokretna zoospora, što mu omogućava da se pokreće kroz vodu i da uđe u vodozemnog domaćina.[32] Drugi primeri vodenih gljiva su one koje žive u hidrotermalnim oblastima okeana.[33]
Taksonomi su formalno opisali oko 100.000 vrsta gljiva,[34] mada globalna bioraznovrsnost gljivičnog carstva nije u potpunosti izučena.[35] Na bazi poređenja odnosa broja vrsta gljiva i biljki u datim okruženjima, procenjuje se da carstvo gljiva sadrži oko 1,5 miliona vrsta.[36] Nedavne (2011) procene sugerišu da verovatno ima preko 5 miliona vrsta.[37] U mikologiji, vrste su istorijski razlikovane putem različitih metoda i koncepata. Klasifikacija bazirana na morfološkim karakteristikama, kao što su veličina i oblik spora ili plodonosnih struktura, je tradicionalno dominirala gljivičnom taksonomijom.[38] Vrste se isto tako mogu razlikovati po njihovim biohemijskim i fiziološkim karakteristikama, kao što je njihova sposobnost da metabolizuju određene biohemikalije, ili njihovoj reakciji na hemijske testove. Koncept bioloških vrsta razlikuje vrste na osnovu njihove sposobnosti da se pare. Primena molekularnih alata, kao što je DNK sekvenciranje i filogenetička analiza u izučavanju raznovrsnosti je znatno unapredila rezoluciju i unela robustnost u procene genetičke raznovrsnosti unutar raznih taksonomskih grupa.[39]
Dva tipa jestivih gljiva
Građa
Gljive su jednoćelijski ili višećelijski eukariotski organizmi čije somatsko telo može da bude:
celularno (kod primitivnih sluzavih gljiva)
plazmodijalno (kod složenijih sluzavih gljiva)
nemicelijsko (kod kvasaca)
micelijsko (kod pravih gljiva).
U prvu vrstu gljiva sa celularnim somatskim telom spadaju primitivne sluzave gljive. To je najprimitivnija organizacija gljiva koja ima široko rasprostranjenje. To su jednoćelijski organizmi sa jedrom i bez ćelijskog zida. Tipična vrsta ovih gljiva su miksamebe. Gljive sa celularnim somatskim telom u svim fazama svog razvoja zadržavaju individualnost ćelija. Za razliku od njih kod složenijih sluzavih gljiva sa plazmodijalnim somatskim telom dolazi do udruživanja ćelija u krupnu, višejedarnu protoplazmatičnu masu u kojoj pojedinačne ćelije gube svoju individualnost, usled nedostatka ćelijskog zida. Ta masa naziva se plazmodijum. Tipičan primer je rod Physamum.
Nemicelijsko telo kod kvasaca odlikuju ćelije koja na površini svog tela imaju diferenciran, nežan omotač. Ponekad, procesom somatskog razmnožavanja koje se označava kao pupljenje nastaju relativno kratki nizovi ćelija koje se još nisu odvojile jedne od drugih i takva tvorevina označava se kao prividna micelija („pseudomicelija“). Upravo zbog gljiva sa nemicelijskim somatskim telom dolazi do dizanja testa, tako da ova vrsta gljiva ima široku upotrebu.
Gljive obuhvataju jednoćelijske i višećelijske organizme, koji se razmnožavaju polno i bespolno, ili isključivo bespolno. Telo višećelijskih gljiva organizovano je u vidu micelija ili pseudomicelija. Micelija (micelijum) je mreža hifa koja poput paukove mreže, prorasta supstrat i može se prostirati na više hektara površine (kao kod vrste Armillaria ostoyae). Hifa je niz ćelija gljive. Na vrhu hife kod parazitskih oblika nalaze se zaobljeni izdanci zvani haustorije koji prodiru u ćelije, upijaju hranu i njome hrane gljivu. Plodišta razvijaju gljive (makromicete) da bi se bespolno razmnožavale. Svako plodište oslobađa spore. Jedno plodište livadske pečurke proizvede oko 16 milijardi spora. Klijanjem spora na odgovarajućoj podlozi nastaje nova micelija.
Raznovrsnost
U jestive gljive spadaju više gljive iz razdela Ascomycota i Basidiomycota.
Ascomycota
Imaju značaj u ljudskoj ishrani i proizvodnji antibiotika.Određene vrste s plodonosnim telima su jestive.Jedna od najkvalitetnijih jestivih gljiva iz ovog razdela jeste Okrugli smrčak (Morchella esculenta).Kvasci imaju veoma široku primenu u prehrambenoj industriji, a pre svega u proizvodnji hleba.
Basidiomycota
One su hrana mnogim životinjama, kao i ljudima.Veliki broj vrsta se može koristiti u ishrani.U našim krajevima najpoznatije jestive gljive iz ovog razdela su vrganj (Boletus edulis), lisičarka (Cantharellus cibarius), bukovača (Pleurotus ostreatus) i rudnjača (Agaricus campestris).
Smrčci
(Morchella)Visina 5 do 15 cm. Okruglast, valjkasto kupast, uzdužno naboran, smeđi šešir. Beličasta šuplja drška.
Nalaze se u proleće u niskoj travi u proređenim šumama, od oko 300 do 3.000 metara nadmorske visine.Ima ih više vrsta i svi su jestivi (običan smrčak, debelonogi smrčak, kupasti smrčak, rebrasti smrčak).
Hrčci
(Gyromytra) Visina 3 do 8 cm. Šešir im je vijugavo naboran, veoma krt i lomljiv, kestenjaste boje. Drška je uzduž rebrasta i šupljikava.
Rudnjača
(Agaricus campester) Visipa 5 do 9 cm. Šešir prečnika 5 do 12 cm. Čisto bela gljiva, svilenkaste ili `p
Brunetka szmata rozciąga swój odbyt
Eva to prawdziwy zwierz
Nerdowa dziewczyna dostaje szybko i głęboko