Populaire bitcoin nachtmerrie voor milieu en klimaat

Bart van den Dikkenberg 23 februari 2021 19:02 Gewijzigd:24 februari 2021 08:23

Wetenschap & techniek

De waarde van de bitcoin rijst de pan uit. Maar die populariteit heeft ook een keerzijde. Cryptomunten verbruiken een onevenredige groot deel van de opgewekte elektriciteit, schrijft de Amerikaanse analist Tim Swanson. En hun economisch nut stelt hij ter discussie.

Op het gerenommeerde weblog Great Wall of Numbers betoogt Swanson dat de handel en het minen van cryptomunten enorm veel energie verbruiken. Mining is het proces waarbij bijvoorbeeld nieuwe bitcoins ontstaan. Zondag werd een bitcoin verhandeld voor meer dan 58.000 dollar.

Netwerk

Bitcoin wordt in feite beheerd door een enorm computernetwerk van deelnemers. Om alle transacties bij te houden en het netwerk veilig te houden, gebruikt het een zogenaamde blockchain. Hiermee worden alle transacties geregistreerd en krijgt iedereen in het netwerk daarvan een kopie. Alle kopieën zijn aan elkaar gekoppeld. Op deze manier wordt het lastig gemaakt om in te breken op het netwerk van de cryptomunt. Iedereen met een krachtige computer kan deel uitmaken van zo’n netwerk. De mensen die deelnemen aan het netwerk van een cryptomunt worden vaak miners genoemd.

Hoe meer een cryptomunt waard wordt, hoe lucratiever het minen van de virtuele valuta wordt. Miners worden niet uitbetaald, maar hebben de kans om beloond te worden met bitcoin. Hoe meer rekenkracht ze hebben, hoe groter de kans dat ze er een krijgen. Hoe meer mensen bitcoin gebruiken, hoe duurder de transacties worden. Meer dan vijf transacties per seconde kan het netwerk niet aan.

Botnet

Overheden over de hele wereld stimuleren de bouw van ict-systemen die bitcoin of een andere cryptomunt minen. Deze systemen worden ook wel botnets genoemd. Het zijn gespecialiseerd netwerken van ‘robot’-computers die samen nonstop het zware rekenwerk uitvoeren voor de mining van cryptomunten. De benodigde elektriciteit krijgen ze vaak gratis of voor een luttel bedrag van enkele eurocenten per kilowattuur.

Een voorbeeld van een cryptomuntmijnbedrijf is het Russische BitCluster. Dat bouwt aan een botnet in de gesloten nikkelsmelterij Nornickel in Norilsk boven de poolcirkel. De plaatselijke steenkoolcentrale levert de 11,2 megawattuur die de bitcoinfarm elke dag gebruikt, schrijft de Russische journaliste Anna Baydakova op website coindesk.com. Dit moet uitgroeien tot 30 megawattuur, evenveel als 3000 huishoudens dagelijk verbruiken.

Parasiet

Ondanks hun populariteit vertegenwoordigen cryptomunten geen reële waarde, zoals valuta in de gangbare economie. Banken kunnen gemakkelijk zonder de bitcoin, maar andersom niet. „Cryptomunten parasiteren de reële economie”, betoogt Swanson. Sinds de bubbel van 2017 zijn echte betalingen met bitcoin in de reële economie fors ingezakt. Afgelopen jaar bedroeg de waarde van betalingen met de bitcoin 4 miljard dollar (3,7 miljard euro), een fractie van de wereldwijde transacties met echte valuta die vorig jaar 3300 miljard dollar bedroeg.

Ramp

Over de hele wereld staan zo’n 2 miljoen machines bitcoin te minen, te verhandelen en op te slaan. Voor een digitale waarde van 4 miljard dollar in 2020 gebruiken ze evenveel stroom als Chili (78 terawattuur), en stoten ze evenveel CO2 uit als heel Nieuw-Zeeland (37 megaton), zo blijkt uit cijfers van Digiconomist van de Nederlandse econoom Alex de Vries. Cambridge Bitcoin Electricity Consumption Index (BECI) van de universiteit van Cambridge berekent het verbruik op 122 terawattuur, meer dan het jaarlijks energieverbruik van Nederland.

Alle datacenters wereldwijd waarop technologiebedrijven, de cloud, het internet en het gangbare financiële systeem draaien, hebben samen 200 terawattuur aan elektriciteit per jaar nodig, stelt Alex de Vries op de Duitse omroeporganisatie Deutsche Welle.

Swanson berekent het verbruik van bitcoin op 180 terawattuur, evenveel als Nederland en Egypte samen. „De cryptomunt is een wereldwijde ramp”, vindt Swanson. De computers die de banken wereldwijd inzetten voor de internationale valutahandel, verbruiken nog niet een derde daarvan voor transacties in 2020 ter waarde van ruim 3300 miljard dollar.

Zombiebedrijf

Meestal gaat met een toenemend energieverbruik de bruto nationaal product van een land omhoog. Bij bitcoin gebeurt echter het omgekeerde. Hoe meer een cryptomunt waard wordt, hoe meer energie het kost om hem te minen. Swanson noemt een botnet zoals BitCluster een zombiebedrijf: nonstop staat een krachtig computernetwerk te rekenen. Het consumeert enorm veel energie en het produceert vrijwel niets dat bijdraagt aan de reële economie.

Zulke bedrijven bestaan over de hele wereld. Tweederde staat in China; de VS en Rusland herbergen elk zo’n ongeveer 7 procent van het computernetwerk. Het aandeel van landen als Iran en Kazachstan neemt gestaag toe. Dergelijke landen beschikken nogal eens over instabiele elektriciteitsnetten.

In januari viel de stroom in Iran uit, volgens de Iraanse regering kwam dat door het minen van bitcoins. Kazachstan bouwt met belastinggeld kolencentrales voor miningsbedrijven. Abchazië heeft mining van cryptomunten verboden, omdat bitcoinmining het land in een regelrechte energiecrisis stortte.

Bovendien legt de mining van bitcoin een gigantisch beslag op de elektriciteitsproductie van landen. Zo gebruikt de Georgische Bitfury Group botnet 10 procent van de elektriciteitsproductie van het land om bitcoins te minen.

Een oplossing om het extreme energiegebruik door miningsbedrijven aan banden te leggen, is nog niet eenvoudig. Swanson suggereert dat overheden kunnen overwegen om een reële CO2-belasting in te voeren voor de bedrijven. Maar in landen waar de overheid het niet zo nauw neemt met het milieu, zal ook dat niet meevallen zolang de waarde van cryptomunten blijft stijgen.