On ık Yaş Po

On ık Yaş Po
Öz
Bu çalışma kentlileşme ve yaşlılık kesişimselliğinden yola çıkarak İstanbul’un Sancaktepe ve Şişli ilçelerinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşlılık deneyimlerinin farklılaşmasını konu almaktadır. Gelir ve kentleşme seviyesi, göç öyküsü ve demografik yapı bakımından birbirinden oldukça farklı iki ilçenin yaş almış bireyleri aynı zamanda ve aynı kentte iki farklı yaşlılık deneyiminin de özneleri olmaktadır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte yıllar boyunca kazanılan deneyimler bireylerin yaşamlarında önemli etkiler yarat- maktadır. Kesişimsellik prensibi ile yapılan araştırmalar, tüm bu deneyimlerin bireylerin kişisel özel- likleri de göz önüne alındığında önce birbiriyle, sonrasında topyekûn etkileşimini anlamak için faydalı bir bakış açısı ortaya koymaktadır. Niteliksel araştırma yönteminin uygulandığı saha araştırmasında Sancaktepe ve Şişli ilçelerinde belirli aralıklarla gerçekleştirilen 45 derinlemesine görüşme ve bu görüşmelerden elde edilen bulgular, sosyo-ekonomik statü, geleneksellik ve yalnızlık kavramları temelinde kategorize edilmiştir. Sonuçlar geleneksellik ve modernitenin yaşlı bireyin yaşamında ne denli önemli olduğunu ortaya koyar niteliktedir. Yaşlılık deneyiminin toplumsal yapı, habitus ve aile ilişkileri ile yakından ilişkili olduğu da ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: Yaşlılık deneyimi, kentlileşme, yalnızlık, kesişimsellik
Content may be subject to copyright.
Uluslararası Toplum Araştırmaları D ergisi -International Journal of Societ y Researches
Yaşlılık Deneyimi ve Kesişimsellik: İstanbul Örneği
* Dr. Öğr. Üyesi, Maltepe Üniversitesi, İ nsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, İstanbul/Türkiye
Bu çalışma kentlileşme ve yaşlı lık kesişimselliğinden yola çıkarak İstanbul’un Sancaktep e ve Şişl i
ilçelerinde yaşayan yaşlı bireylerin yaşlılık deney imlerinin farklılaşmasını konu almaktadır. Gelir ve
kentleşme seviyesi, göç öyküsü ve demografik yapı bakımından birbirin den oldukça farklı iki ilçenin yaş
almış bireyleri aynı zam anda ve aynı kentte iki farklı yaşlılık deneyiminin de özneleri olmaktadır. Yaşın
ilerlemesi ile birlikte yıllar boyunca kazanılan deneyimler bir eylerin yaşamlarında önemli etkiler yarat-
maktadır. Kesişimsellik prensibi ile y apılan araştırmalar, tüm bu deneyimlerin bireylerin kişisel özel-
likleri de göz önüne alındığında önce birbiriyle, sonrasında topyekûn etkileşimini anlamak için faydalı
bir bakış açısı ortaya koymaktadır. Niteliksel araştırma yönteminin uygulandığı saha araştırmasında
Sancaktepe ve Şişli ilçelerinde belirli aralıklarla gerçekleştirilen 45 derinlemesine görüşme ve bu
görüşmelerden elde edilen bulgular, sosyo - ekonomik statü, geleneksellik ve yalnızlık kavramları
temelinde kategorize edilmiştir. Son uçlar geleneksellik ve modernitenin yaşlı bireyin yaşamında ne denli
önemli olduğunu ortaya koyar niteliktedir. Yaşlılık deneyiminin toplu msal yapı, habitus ve aile ilişkileri
ile yakından ilişkili olduğu da ortaya çıkmıştır.
Yaşlılık deneyimi, kentlileşme, yalnızlık, kesişimsellik
Uluslararası Toplum Araştırmaları D ergisi -International Journal of Societ y Researches
Old Age Experience and Intersectionality:
This study is about the differentiation of old age experiences of individuals, who are over 65 years, living
in Şişli and Sancaktepe districts of Istanbul b y departing from the intersectionality of urbanisation an d
old age. Elderly individuals of two districts that are quite different from each other in terms o f income
and urbanization level, migration history and demographic structure are also subjects of two different
aging experiences in the same city. Years of experience with the advancement of age have significant
effects on individuals' lives. The researches carried out with the intersectionality princi ple reveal a use-
ful perspective to understand the interaction of a ll these experiences with each other and then the overall
interaction. In the field research where qualitative research met hod was applied, 45 in-depth interviews
were conducted in Sancaktepe and Şişli periodically and the findings were categorized on socio -economic
status, traditionality and lonelin ess concepts. The results indicate how important traditionality a n d
modernity are in the life of the elderly. It is also revealed that the old age experience is closely related to
social structure, habitus and family relations.
Ageing experience, urbanism, loneliness, intersec tionality
Yaşlılık Deneyimi ve Kesişimsellik: İstanbu l Örneği
Uluslararası Toplum Araştırmaları D ergisi
Gele nek sell ik v e mod ern ite arasınd a sos yal , siy asa l ve k ültü rel olarak ko-
numl ana n Türkiye’ de yaşlı nüfusu n ka mus al alanda daha çok va r o lmas ı,
topl umun y aşl ıya ba kış aç ısı nı şek ille ndi rmiş ; yaşl ını n b aşta a iles i, ya kın çev -
resi , top lum sal gruplar la ve topl u mun gen eliy le et kile şim ini a nlam ak iç in
özel likl e s on yıll arda ar tan ora nda çal ışma lar yap ılma ya baş lanm ışt ır. Birl eş-
miş Mil letl er ver iler ine gö re d üny ada 60 yaş üs tü nüfu s 2 017 yıl ınd a 9 62 mil-
yon ike n, 2 050 yıl ınd a bu rak amı n ik iye kat lan arak 2. 1 mi lyar olm ası bek len -
mekt edir (UN - WPA , 201 7). Tü rkiy e nüf usu da bu küre sel demog raf ik değ i-
şime p aral el ola rak ya şla nmak tad ır. 20 18 yılı i tiba riy le ülk emi zde 65 ya ş üstü
nüf usun to plam nü fus a ora nı % 8.8 iken bu oran ın 2023’t e %10.2, 2030’d a
%12. 9, 2 060’ ta ise %22.6 ’ya u laşı lac ağı ö n gör ülme kte dir (TÜİK, 2018). Bu
hızl ı değişi me ayak uydur mak i çin Türk iye’ de yerel ve ulu sal p olit ikal arın
şek ille ndir ilme si gerek mek tedi r. Ülkem izde , kalkın ma strat ejil eri iç eri sind e
yaşl ılık kon usu g ene llik le em ekli lik v e ya şlı n üfu sun s ağlı ğı b ağla mınd a de -
ğerl end iril irke n, yaşlılı k ve göç , y aşlı istihd amı, ya şlı hakları gib i ko nul arı
başt a sosy olo jini n olmak üzere , psik oloj i, fel sefe , ekono mi, pol itik a gibi pek
çok bil im dalı ndan bilim insan lar ının çalış tıkl arı kon ular arası nda yer ini a l-
maya başl amış tır. Bu çal ışm a 15 mil yon u aşa n nüf usuy la Tür kiye ’ni n nüf us
yoğu nlu ğu en yük sek ken ti ola n İ stan bul ’da yaş aya n y aşlı lar ın yaşl ılık de ne-
yiml erin i kesi şim sell ik tem elin de an aliz etmey i amaç lama ktad ır.
ulaş mak içi n 2 015 - 201 7 y ılla rı a ras ında , İ stan bul ’un demo gra fik ola rak kar şı-
laşt ırma ya u ygun , far klı m oder nle şme, kent leş me, g öç sü reçl erin i yaş amış iki
ilçe si ola n Şişl i ve San cak tepe ’de 45 kişiy le der inle mes ine gö rüşm ele r yapı l-
mışt ır. Bu görüşme ler de cinsiy et, göç deneyi mi, dünya gö rüş ü, aile yapısı,
sos yo- e kon omik sta tüs ü, m eden i du rum gibi et kenl eri n ke siş imse lliğ i ar aşt ı-
rıla rak İst anb ul’d aki değ işen ya şlı lık den eyim leri el e al ınma kta dır.
Yaşl ılı k D eney imi ve Kes işim sel lik Par adig mas ı
Bire yi tek bir öze lliğ iyle değil , bird en faz la öze lli ğini n birb iri yle or taya koy-
duğu il işk iyi ana liz etm ek içi n i lk kez 19 91 yılı nda ABD ’li hu kuk çu Kimb erl é
Bu çalı şma, yazarın 2017 yılında Maltepe Üniversitesi Sosyal B ilimler Enstitüsü Sosyoloji A.B.D’ında
tamamladığı “Katmerli Ayrımcılık: 65 Yaş Üstü Kişilerle Yapılan Niteliksel Araştırma, İstanbul, Sancaktepe
ve Şişli, 2015 - 2016” başlıklı yayı mlanmamış doktora tezinin kimi bulgularından d erlenmiştir.
Uluslararası Toplum Araştırmal arı Dergisi
Cren sha w tarafı ndan or taya at ıla n kesişim sel lik parad igma sı, ya ş, cinsi yet,
mede ni dur um, gelir sev iye si gib i özel likl eri n birbi riyl e etki leş imin i ifad e
eder . Dola yıs ıyla , bire yin ya da toplu mun yaşlı lık sü rec inin birey sel ve top-
lums al di nam ikle rini anla mak için kes işim sel lik p ara digm ası nı ku llan mak
terc ih e dile bili r. B irey in ya şam biçi mi, t erc ihle ri, m ekâ n seç imi ve ku llan ımı ,
topl umun d iğe r b irey ler i ile il işki ler ini if ade ed en ve ha ngi ya şta o lurs a olsu n
o ya şın , dön emi n ha yata iliş kin ana hat ları nı o rta ya k oyan yaş am aranj ma nla-
rı nı a nlay abi lmek iç in k esi şims el bir bakı ş a çıs ına iht iyaç var dır.
Yaşa m aran jman ı kavr amı ise yaş, cin siy et, gel ir ve eğit im duru mu, me -
deni durum u gibi etk enle rin ili şkis ell iğid ir (Kal ayc ıoğl u ve ark. , 2003, s.15).
Dola yıs ıyla bu k avra mlar ın i liş kise lliğ i ve /vey a ke siş imse lliğ i yaş lılı kta bel k i
de ye nide n şe kill ene cek o lan ya şam aran jma nlar ını e tkil eme kted ir. B öyle lik le
kes işim sell ik h em y aşl ılık de ney imin in k arma şık etk i al anı nı b irey sel ve t op-
lums al din amik leri aç ısı nda n g özl er önü ne sere rke n y aşam ar anj man ı ka vra -
mını n ifa de et tiğ i iliş kis elli ği de içer ir. B ourd ieu’ nün (1997 ) hab itu s kav ramı
da gere k yaşa m aranj man ları gereks e yaşa m deney imi kav ram ları ile ilişk i-
seld ir. Pierre Bour dieu , habitu s kavram ını “bir eys el olanı n dahi toplu msa l,
kole ktif olduğ unu ortaya koymak tır ” şekli nde açıkla mışt ı r (Bo urdi eu, 2003,
s. 116) . Dol ayı sıyl a hab itu s hem b ire yin k imli ğini oluş tur an fa ktö rler i şek ille n-
diri r he m de bir eyi n ai t ol duğ u to plum sal gru bun öze llik leri ni b arın dır ır. Bu
nede nle ha bitu s, bire yin ter cihl eri , be ğen iler i, etki leş imle ri b ağla mın da y aşl ı-
l ık den eyim ini ve yaş am a ran jman lar ını da beli rler .
İsta nbu l’da , Tür kiye İstat istik Kurum u’n un 201 8 veri leri ne gör e 65 yaş üstü
nüf us 1.0 06,5 45 ik en ke ntin n üfu su 15. 067 .000 ’dir . Dol ayıs ıyla 6 5 yaş ü stü n ü-
fus un ke ntin topl am nüf usu na or anı 2018 yılı itib ariy le % 6 .67’ dir (TÜİK,
2018 ). Bunun la birlik te, İstan bul ’un , tıpkı Türkiy e’ni n olduğu gi bi Asya ile
Avru pa ara sın dak i “ara fta” olara k betim len ebil ece k coğr afi konum lanı şın ın
sos yal v e kü ltür el pe k ço k ya nsım ası bulu nma ktad ır. 15 m ilyo nu a şan nüf u-
suyl a İstanb ul, Türki ye’n in nüfus yo ğun luğu en yüksek kenti olmak la bir-
lik te ül kemi zin k üçü k bir mod eli g ibid ir. İ stan bul , çok kül türl ü ya pısı , içe rdiğ i
ekon omi k ve kül tür el ağl ar ve bu ağla rdak i bire yle rin s osy o - kü ltür el çe şitl i-
liği , T ürki ye’ nin kü ltür el moza iği nin örn eği dir. Tü rki ye’d e ö zell ikle 1 980’ ler-
Yaşlılık Deneyimi ve Kesişimsellik: İstanbu l Örneği
Uluslararası Toplum Araştırmaları D ergisi
den so nra yaş ana n t oplu msa l d eğiş im, İs tanb ul öze lind e s omu t b içim de ana -
liz edil ebil mek ted ir. Küre sel leş me ve hızlı pazar ağla rın ın artış ıyl a İstan bul
ayrı ca far klı topl ums al g rup ları n o rtay a ç ıkış ına da tan ıklı k e tmiş tir (Ke yder ,
Araş tır manı n sa ha ça lışm ası için Ş işl i ve Sa nca kte pe ilç ele rini n seç ilme si-
nin n eden i bu i ki il çede yaşa yan b ire yler in so syo- eko nomi k ve s osy o- kü lt üre l
açıd an fa rkl ı olma ları dır. Ş iş li çoğ unl ukla o rta v e üst s ını f, eğ itim li Gay rimü s-
liml er v e M üsl üman lar ın b ir a rad a y aşad ığı , ke ntl i ya şam tarz ını n de vam et-
tirildiği, sanayi ile işbirliği içinde olan bir ilçe iken Sancaktepe çoğunlukla alt
ve ort a s ınıf tan ve g elen ekse l yaşa m biçi mini s ürd üren Sü nni leri n v e A lev ile-
rin yoğ unl ukla yaşadı ğı bir ilçe dir (İTO, 201 1). Şiş li’ de yaşa yanl arın çoğun -
luğu doğ ma b üyü me İ stan bul lu ik en San cakt epe ’de yaşa yan bir eyle rin çoğ u
ilçe ye Türk iye’ nin f arkl ı bölgele rin den göç etmiş tir . K entle şme süre cin i de-
vam e ttir en S anca kte pe iç g öçün caz ibe m erke zi ol an bi r ilç edir . An ado lu’n un
pek çok ke ntin den San cak tepe ’ye göç de vam etme kted ir.
Araş tır manı n örnekl emin i S anc akte pe ve Şi şli’ de yaşaya n, yaşam biç imi ,
düny a g örü şü v e s osy o - eko nom ik s tat ü v e eğ itim du rum u ba kım ında n f ark -
lılı k gös tere n 65 yaş üs tü İst anb ullu lar o luş turm akta dır . Nit elik sel araş tır ma
yönt emi nin ku llan ıldı ğı bu ar aşt ırma da, 4 5 d eri nlem esi ne gör üşm e y apı lmış ,
görü şül en kişile re kartopu tek niğ iyle ul aşıl mış tır. Önc eli kle her iki ilç ede n
üçer maha lle seç ilmi ş ve bu maha llel erd e yaşa yan bir eyle r sosy o -e kono mik
stat üle rine gö re kateg orize e dilm işti r. Görüş ülen kiş ile rin cinsi yet dağıl ı-
mınd a da denge gözeti lmey e çalış ılm ıştı r. Her ne kadar sosyo - eko nom ik
stat ü ko nusu nda tam a nlam ıyl a eşi t da ğılı m olm asa da ci nsi yet f ark lılığ ınd a
deng eli dağ ılım ya kala nmı ştı r.
Yaş s ınıf lan dırm ası nda Dü nya S ağl ık Örg ütü nün b elirl edi ği ya ş ara lıkl arı
göze til miş, 65 -7 4, 75- 84 ve 85 üst ü yaş g rupl arı ile gö rüşm eler gerç ekle şti ril-
Aşa ğıda , deri nle mesi ne gör üşm eler yapıl an kiş iler in dem ogr afik özell ik-
leri ye r almakta dır . Görüşül en kişil erin ço ğun luğ u ge nç yaşlı ve ev lidi r ve
Sün ni Müsl üman ’dı r. İsta nbul ’da yaşama sürele rin e bakıl dığı nda kat ılım cı-
ları n çoğunu n kentli leşm e deney imin i içselle şti rdik leri , uzun süred ir İstan-
bul’ da yaş adık lar ı g örül mek tedi r. Bu orta k nokt ala ra karş ın sos yo - ekon omik
Uluslararası Toplum Araştırmal arı Dergisi
stat ü, e ğiti m duru mu, geli r düz eyi g ibi de ğiş ken ler g örüş ülen kiş iler aras ın-
daki fa rklı lıkl arı ortay a ko yma ktad ır. Bu farkl ılık lar, ar aştı rma sor usu nu
oluş tur an yaşl ılık deneyi mi, yaln ızl ık ve gelen ekse llik temala rınd aki gör üş,
bakı ş açı sı ve duyg u fa rklı lık ları nı or taya koy makt adı r. Nit eli ksel araş tır ma
yönt emi nin doğa sı gere ği araşt ırma bulgul arı araş tır ma yapıl an yılla rda ve
görü şül en kişi ler in d uyg u ve düş ünc eler ini ort aya koym akt adır .
Tabl o 1. Kat ılım cıl arın Demo graf i Öz elli kler i
Bire yin yaşl ılık den eyim i, k imli ğin in ya pı ta şla rını olu ştu ran yaş, sos yo -e ko-
nomi k s tat ü, c ins iye t, m eden i d uru mu, kay ıp öykü sü gibi pe k ç ok öze lliğ i il e
Yaşlılık Deneyimi ve Kesişimsellik: İstanbu l Örneği
Uluslararası Toplum Araştırmaları D ergisi
şek ille nmek ted ir. Dolay ısıy la s osy oloj inin fa rklı ara ştır ma alanla rın da o l-
duğu g ibi ya şlıl ık da kes işi msel lik ba kış aç ısı yla ird elen mes i gere ken ko nula -
rın baş ında ge lmek ted ir. Bir ey yaş ald ıkça ke ndi sos yal çev resi , a lışk anl ıkla rı
da de ğişi r. Eş zama nlı olara k ve i çind e yaş adığ ı top lumd aki d eğiş im de göz
önün e alın dığ ında ya şla nma de neyi mi yen iden ür eti lir ken, ya şla nma ve ya ş-
lılı k ka vra mlar ı d a ye ni üre tile n y apıy la b irli kte yen ide n d eğiş ir.
Bire y yaş aldı kça ve iç inde y aşa dığ ı top lum de ğiş tikç e ya şlan ma d eney imi
Bour die u (19 97) yaşl ar ar asın dak i kat egor iza syon a ka rşı o lduğ unu , her bi-
reyi n diğ erin e gör e yaş lı ya d a gen ç oldu ğun u sav unma kta dır. A nca k yin e de
yaşa m aran jma nlar ı göz önü ne alı ndığ ında yaşam evrel eri ye lpaz esi nin he r
bir parça sı birbi rind en farkl ıdır . Gençli k, çocuk luk tan, y aşlı lık genç likt en
fark lıd ır. An cak elb ett e ki bu fark lılı ğı tet ikle yen önemli etken ler den biri de
bire yin ha bitu sud ur. Ha bitu s, bire yin be ğen iler ini, da vran ışl arın ı v e s eçi mle-
rini etk iled iği gibi ne rede yse tüm yaş amın ı da şe kill endi rmek ted ir. Ancak
yaşl ılık ta habitus kad ar ve hab itu sla beraber , ya şan mışl ıkla r bir baş ka de-
yiml e dene yiml er de öne m kaza nmak tad ır. Yaş lılı k süre cin de de hab itu s un
etki si devam etmek le birlik te elde edilen d ene yiml erin h abit us ile k esiş imi
yaşl ılık süre cind eki yaşam algısı nı da de ğişt irme kte dir. Yaşlı lık sü reci ni ha-
bitu s v e d ene yiml erin ke sişi mse lliğ i a çısı nda n e le almak to pye kûn etk ile şimi
anla mak ad ına fa yda lıdı r. Den eyi mler in bir eyin k işis el öze llik leri il e de şek il-
lend iği, bir kes işi mse l dur umu n da den eyi m ve kiş isel öz elli kler ara sın da o l-
duğu açık tır. Bu ara ştır manı n bul gula rı bu ka vra msa l çerç eve den yo la çık a-
rak irde len mey e ç alış ılmı ştır .
Araş tır mada ö ne çık an bulg ular , ilçe ler in demo gra fik fa rklı lıkl arı ve de ği-
şim sü reç ler i göz ön üne a lındı ğın da so syo - eko nomi k stat ü - y aşlı lık d eney imi,
gele nek sel/ mod ern a yrım ı, ken tleş me ve y aln ızlı k kavr amla rı ek sen inde a na-
liz e dilm işti r. S osy o - e kono mik s tat ü ve y aşl ılık kes işim sel liği bu ça lış ma iç in
öne mli g örül müş tür çünkü bireyin sos yo - e kon omik sta tüsü nün yaş am bi -
çimi , gelec ek bekle ntis i, sağlı k, kültü r sanat faaliye tler i gibi etken lere ulaşı-
mını yak ınd an etkilem ekte dir . Bu nun la b erab er saha ça lış ması içi n s eçil en
San cak t epe ve Ş işli il çele rin de yaşaya n yaşlıl arın s osyo - ek ono mik farkl ılık -
ları , f arkl ı ya şlı lık den eyim ler ini anl amak iç in k ola ylaş tırı cıdı r. Bu a raş tırm a-
nın i kin ci va rsa yımı , yaş lılı k de neyi min i şek ille ndir en bi r ik inci kes işim sel li-
ğin g ele nek sel v e mo dern ay r ımın da o rtay a çı ktığ ıdı r. Bu çal ışma da s öz k o-
nus u ayrımı n hem toplu msal yapı hem de bireyi n yaş am biçim inde ortaya
Uluslararası Toplum Araştırmal arı Dergisi
çıkt ığı d üşü nülm üşt ür. G öre ce ge len ekse l bir topl umsa l ya pıya sah ip Sa nca k-
tepe ’de ki y aşlı ları n gö rec e mod ern b ir ya pıy a sa hip Ş işl i’de ki y aşlı lar a n aza-
ran fa rklı yaşam biçim i beni mse dikl eri, bu fark lılı ğın da yaşl ılık deney imle -
rini etki ledi ği gö zle mlen miş tir. Bu du rum b ulgu lar b ölüm ünde det aylı bir ş e-
kild e ana liz ed ilmi ştir . Yaş lılık dene yimi ni şe kill end iren bir üçü ncü ka vra m
küme si ol an k entl eşm e - bi reys ell eşme ve ya lnı zlık kavra mla rını n kes işi mse l-
liği dir. Bu kavr aml ar, ya şam ev rel erin in pe k çoğu nda ol duğ u gibi yaşlı lıkt a
da h em birb irle ri ile iliş kis eld ir, hem de bu çalı şma nı n kav ram sal çer çeve sin i
oluş tur an d iğer iki kav ram küm esi ile etki leş im h alin ded ir. Bir başk a de yiş le
kent leş me , bire yse lleş me ve yal nızl ık k avra mlar ı he m bir bir leri ile iliş kili dir ,
birb irle rini şekille ndi rirl er ; hem de so syo- eko nom ik statü - ya şlıl ık deney imi
ve gel ene kse l/mo dern ayrı mı ile etkil eşi rler . Söz konu su etk ile şiml erin , San -
cakt e pe ve Şiş li özel inde ki izdü şüm ü aş ağı da yer alma ktad ır.
Yaşl ılı k D eney imi ve Sos yo - E kon omi k St atü
65 yaş ü stü birey in yaşlılı k deneyim i onun yaşlılık me fhu mu ile ilişkili dir .
Yaşl ılık a lgıs ı, kro nol ojik y aşta n bağ ımsı z, özn el yaş i le ilin tili dir. “ His sed ilen
yaş” ya da “süb jekt if yaş ” olarak da bilin en özn el yaş , yaşl ı birey in ken din i
Sexz Yorumları
Sibel Kekeili Türkçe Seks
Taçiz Porno 18

On ık Yaş Po

Report Page