Оммавий спорт ва жисмоний тарбия

Навбаҳор тумани 36-умумий ўрта таълим мактаби амалиётчи психологи Санақулова Дилбарнинг “Оммавий спорт ва жисмоний тарбия” мавзусида тайёрлаган мақоласи.

Инсон танасидаги суяк, мускул ва қон томирлар тухтовсиз ҳаракатланар экан, ҳар кунлик танамизнинг ички энергияси йиғилиб қолаверади. Бунинг натижасида, инсонда буғимларда туз йиғилиши, қон босимида томирлар муртлиги, тана ҳаракатида суяклар муртлиги, каби физиологик сабабларни келтириб чиқаради.

Ақлий жиҳатдан эса, “шезофриния” каби касалликларда нозиклашиш ва ўсмирлик даврларини, ички импатия билан кечиши каби турли босимли ҳолатларга сабаб бўлади. 5-6-ёшли болакай спорт билан шуғулланиш даврини бошлаши билан, унда ички стресс ҳолатлари ёки ёшга оид дипрессия ҳолатларини енгил ўтиб кетишини таъминлайди.

Спорт билан оммавий шуғулланиш, бу соғлом турмуш тарзи ва соғлом ҳаёт гарови ҳамдир. Биз бир кунда истимол қилган ёғли ва оғир к\калорияли маҳсулотларни ҳаракат қилибгина тезда парчаланиб, фойдали моддаларни танага сингиб боришини таъминлаймиз. Акс ҳолда, юрак ва қорин соҳасини ёғ қоплаши, ортиқча тана семизлиги каби ҳуник ҳолатларга сабабчи бўламиз.

 Ортиқча ёғ ва кучли калорияни ташкил этадиган маҳсулотлар, масалан “кофе” каби маҳсулотлар таркибидаги зарарли ва миқдоран ҳазми қийин маҳсулотлар, инсонлар ўртасида турли ҳил тобелик ва қарамлик сендиромини келтириб чиқаради.

Овқат ҳазм системаси бўйича, Павлов итда қилган тажрибага эътибор қаратадиган бўлсак, чироқ ёниқ ҳолатдаги итдаги сўлак рефлекси ва чироқ ҳудди шу ҳолатдаги овқат берилмай туриб итдаги сўлак ажралиш жараёни итда нафақат овқатга бўлган мотиватцияни, балки иҳтиёжга қараб қарамлик ҳиссининг кучлилигини кўрсатади.

Инсонлар турли ўқиш, иш ва шунга ўхшаш кундалик фаолият натижасида, соғлом овқатланиш ва спорт билан шуғулланиш каби жиҳатлар иккинчи масала сифатида қараб келинмоқда.

        Яна ҳар кунлик машғулотларга вақт тополмасликлари ва овқатланиш вақларини тартибини бузишлари сабабли, ошқозон ва ун икки бармоқли ичак касалликлари кучли босм ортиши натижасида онг заифлашуви каби, салбиий иллатларга чалинмоқдалар. Талим соҳасида ўқувчиларни эрта тонгги бадантарбия машғулотлари, оммавий кроссларни ташкил этилиши, оммавий жамоа ўйинларини ташкил этиш, ҳар бир инсонни физолигик, психологик ва потологик, саломатликларини таъминлабгина қолмай, ишга бўлган иштиёқни ошишига олиб келади. Инсонлар кундалик ўқиш ва иш жараёнларига бориб келишдаги ҳаракатини спорт билан шуғулланиш сифатида қабул қиладилар.

Аммо, спорт билан шуғулланганда ҳар бир машқ натижасида ўз нуқталари ,

мускуллар ҳаракатларини туғрилиги билан ҳарактерланади.

Вилоятимизда, иккинчи касаллик сифатида суяк йемрилиши ва буғимларда туз касаллигини ортирган, 50-65 ёшли беморлар кўпчиликни ташкил этади.

Танадаги тузни сурилиб кетиши учун, якка чупда тортилиш ва эрта тонгда кросс билан шуғулланишни тавсия қилишади.

Касаллик туфайли, инсонларда ортиқча асабийлик ва стресс ҳолатлари ўз –ўзидан келиб чиқади. Ёши кекса инсонлар буни оилам, уйим жойим, деб кўп йиллар ҳаракатлангандан кейинги инқироз сифатида изоҳлайдилар. Аммо кундалик 1-2 соатлик “фитнис машғулотлари”га маблағ ва вақт ажратиш бу каби хунук ҳолатларга олиб келмаслигини билмасликлари, ёки сабр билан шуғулланишни истамаслик каби иллатлар натижасида юзага келади.

Соғлом турмуш, бу- кашандалик, спиртли ичимликларсиз ортиқча маҳсулотларга тобийлик каби онгни тўғри бошқара олмаслик ўз-ўзини ақлан чеклаш каби миёрлар кишиларга соғлом ҳаёт, соғлом табассумни туҳфа этади. “Оммавий спорт ва жисмоний тарбия”ни катталар шуғулланиши натижасида ёшларга ўрнак бўлишлари зарур.

Соғлом турмуш тарзи бу-соғлом авлод ва соғлом келажак таъминоти ҳамдир. 50-60 ёшида ҳам миллий кураш тушган алп боболаримиз, нафакат соғлом турмушни балки, ёшлардаги спортга бўлган мотивацияни шакилланишига сабабчи бўлишган.

Хитой ҳалқига ҳос ЁГО ва кўл жанги каби, спорт турлари саънат даражасига кўтарилган. Биз ишонамизки ёшларимиз ота- боболаримиз каби, тош тўтариш, миллий кураш спорт турларига яна қизиқадилар.Спорт билан шуғулланиш, соғлик учун фойдали эканликларини англаб етадилар.Ўқувчилар ўртасида, спорт усталари ёш грасмистирларимиз билан фахрланамиз. Шахмат ўйинини бобосидан ўрганиб, Ҳинд диёрига мен ўзбекистонликман деб борган болакайни кўрганимизда, ижбий имотцияни ҳис қилган эдик. Шахмат нафақат спорт тури балки, онг сайқаллигининг таъминоти ҳамдир. Ёшликдан ҳаётни шахмат тахтаси деб, “мот” қилиш каби усулларни ўрганган фарзандларимиз, келадакда турли иллатлар ва оқимларга осон қўшилмайдилар. Соғлом турмуш тарзини тарғиб етайлик, ёшларимизга соғлом табассумни туҳфа етайлик.Спорт нафакат саломатлик гарови, соғлом фикр асосчисидир.Ички ҳаракатланиш ва соғлом турмуш тарзини тартиб ва қоидаларга амал қилиш натижасида ҳозирги глобал муаммо коронаверус пандимиясидан ҳам сақланишни таъминлаймиз.