Неліктен “ұлт мәселесі” әр уақытта әр түрлі болады?

Өйткені әлемде өзгермейтін нәрсе жоқ - қоғамның экономикасы мен өндірістік күштері өзгереді, әлем халықтарының қоғамдық өмірі өзгереді, сонымен бірге ұлт мәселесі де өзгереді. Әр уақытта әр түрлі таптар күрес алаңына шығады және әр тап ұлттық мәселені өзінше түсінеді және оны өзінше шешеді. Демек, әр түрлі уақыттағы ұлт мәселесі әр түрлі таптық мүдделерге қызмет етеді, соған байланысты әр түрлі кейіпке ие болады.

Мысалы, Патшалық Ресейде 18-19 ғасырдың басында жаулап алынған елдердің жергілікті би-султандары, яғни ақсүйектері, тәуелсіздік кезіндегі өзінің артықшылықтары мен билігін қимай, сақтап қалу үшін “орыс патшасына қарсы ұлт-азаттық” көтерілістерге шығатын. Әншейінде, әрине, бұл жергілікті көтерлістер болатын. Мысал ретінде біздің өзіміздің Кенесарыны келтірсек болады. Кенесары хан ұлттық батырымыз болғанымен, шын мәнісінде ол қарапайым еңбекші халықтың жағдайын жақсарту үшін емес, ақсүйек-феодалдардың, біріншіден өзінің, мүддесі үшін көтеріліс бастаған болатын. Бұл феодалдық замандағы ұлтшылдықтың мысалы.

Капиталистік қатынастардың дамуымен қоғамдық өмір ұлт мәселесінде өзгертеді. Жас ұлттық буржуазия шетелдік капиталистермен еркін бәсекелестік оған қаншалықты қиын екенін сезінгенде, ол жергілікті ұлттық мемлекет жайлы, ұлттық тәуелсіздік туралы ("тәуелсіз Қазақстан", "тәуелсіз Ресей", "тәуелсіз Украина", "тәуелсіз Грузия", "тәуелсіз Литва" және т.б.) айта бастайды.

Бұл Қайта Құру (Перестройка) жылдарында болған үдерістердің бірін ойға келтіреді, солай емес пе?

Буржуазияға, яғни бизнесмендерге, тәуелсіз, ұлттық мемлекет не үшін керек? Бұған дейін феодалдық мемлекеттерде сарт болып, қытай-қазақ, ұйғыр-дүнген болып тұрып жатқаң жоқ пе едік?

Иә, мәселенің түбірі, әрине, экономикалық пайдада. Яғни, ақшада. Буржуазияға өзің резерві ретінде, әрқашан тонап, қанап отыра алатын “базасы” ретінде ұлттық мемлекет керек. Ұлттық мемлекет кедендік бақылаумен жабылып, ұлттық буржуазияның ішкі нарығына айналады, яғни оның ішінде басқа елдердің капиталистерімен бәсекелестіктен сақтанады. Оған қоса өз мүдделерін шет елдерде қарумен қолдау үшін және өз-өзің қорғау үшін, еңбекші халықты алдап-арбап, қинап тұрақты әскер ұйымдастырады. Осылайша 19 ғасырда АҚШ, оған дейін Британия өзінің өнеркәсібін дамытқан болатын, протекциялық жолмен.

Еңбекші тапты шатастыру үшін, өз мүддесі, яғни пролетиарат мүддесі үшін күрестен аластау үшін, ұлттық буржуазия қоғам ішінде өшпенділік пен жеккөрушілік таратады. Мысалға, өзбектер Қазақстанда қазақтардың жұмыс орындарын алып қойып жатыр, ал орыс халқы болса біздің солтүстік аймақтарымыздың тартып алмақ деп ұлттар арасында араздық тудырады. Бірақ сол араздықты тудыртып отырған орыс-қазақ-өзбек бизнесмендері, яғни капиталистері, бір-бірімен тату болып еңбекші халықты бірігіп тонап отырады. Украинадағы соғысқа мысал ретінде қарасаңыз болады.

Қазақ халық, жұр ретінде 16 ғасырдан бері қалыптасса, қазақ(Қазақстан) ұлты 20 ғасырдың басында пайда бола бастады. Қазақ даласына капитализм еніп, дами бастады. 19 ғасырдың соңында фабрика-зауытта істеп жатқан қазақ жұмысшылар саны, яғни өндірістік жұмысшылар саны, күннен күнге арта бастады. Қазақ халқының жұмысшы табы пайда болды.

Жалпы біздің жерімізде ұлт мәселесі 20 ғасырдың басында қиын сипатқа ие болды. Қазақ даласында ұйғыр, дүнген, орыс, украин, белорус, өзбек, қырғыз, қарақалпақ халықтарының өкілдері тұрып жатты. Егерде бірінші болып капиталистік мемлекет құрылғанда, бұл шиеленіскен сұрақ одан сайын қиындай түсер еді. Бірақ сәті түсіп, Иманов, Жангелдин, Төреқұлов, Рысқұлов, Бокин, Сейфуллин және де т.б. қазақ коммунистері бастаған қазақ халқы социалистік мемлекет құрды. Олар еңбекші халық, пролетариат, үшін ұлт мәселесін дұрыс қарастыра білді, оны былай тұжырымдады:

Ұлттар арасындағы өшпенділікті(?), қазақстандық пролетарларды бір-біріне жақындату үшін, ұлттық оқшаулануды қалай жоюға болады?

Дұрыс қойылған сұрақ - жауаптың жартысы. Бұл сұраққа жауап, әрине, табылды - бұл пролетарлық интернационализм. ҚКСР жұмысшылары арасындағы ұлттық келіспеушіліктер негізінен жойылды. Біздің елімізде ондаған ұлт өкілдері тату-тәтті өмір сүрді.

Алайда Қайта құру(Перестройка) заманында елде жұмысшы табының мүддесін қорғай алатын коммунистер табылған жоқ. Ондай коммунистер әлі де болмайының себебінен қазіргі біздің бауырлас республикаларымызда, өзіміздің елімізде де ұлтшылдық бой көтеріп, біртіндеп фашизмге адым басып барады. Ең жақсы мысал - Украина. Украинаның жұмысшы табы елдегі билікті жаулап алған ұлтшылдар тобына қарсы тұра алмай жатыр. Енді оларға украиндік ұлтышдықтың орнына ресейлік ұлтшылдық ұсынылып отыр. Ресейдің де жағдайы одан жақсы емес. Бір жыл бойғы соғыс - мемлекеттің ішіндегі ұлтшылдар мен фашистердің позициясын өте қатты нығайтты. Нәтижиесінде екі елдің де жұмысшы табы, қарапайым халқы капиталистердің ойыншығына айналды. Ұлтшылдықты пайдалана отырып капиталистер өздерінің мүдделерін, яғни қалталарындағы ақшаларын қорғап отыр. Жекпе-жекке шыққан Порошенко мен Абрамовичті өмірінізде көрмессіз, ал бірақ олардың қолымен ашылған соғыста бірін-бірі өлтіріп жатқаң біздің қаңдас, таптас бауырларымызды күнде көресіз.

Қазақстанның жағдайы одан жақсы емес. Біздің елде ұлтшылдық баяу болсада бой көтеріп келе жатыр. Өз тіліне деген сүйіспеншілік ояту керек деп, өзге тілге, өзге халыққа деген өшпенділік оятып жатыр. Елдегі барлық бәлені бірде қытай халқына, бірде өзбек халқына, бірде орыс халқына жауып, өздері сол халықтардан шыққан бизнесмен-капиталистерге біздің елімізді сатып жатыр.

Егерде әрі қарай осылай жалғасатын болса, көп ұзамай кезінде бауыр болған халықтар жауға айналар. Әне, украиндықтар мен ресейліктерді бір-біріне оп-оңай айдап салды. Сондықтан біз көзі ашық көкірегі ояу халыққа, өз мүддесін білетін еңбекші тапқа айналуымыз керек.

Бірақ алдымен біз ұлттардың не екенін және олардың қандай болатының түсінуіміз керек. Ұлт, этникалық топтар мен этнос(халық) түсініктері әр түрлі және кейде адамдар оларды шатастырады. Сіз бен біз ғылымда бұрыннан қалыптасқан ақпаратқа сүйеніп білім алатын боламыз. Ғылым әлі айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізе алмаған мәселелерде біз қазірдің өзінде түсінікті және айқын тұжырымдарды назарға аламыз.

"Ұлт" термині әртүрлі мағынада қолданылады, көбінесе Ұлт мәселесіне ешқандай қатысы жоқ жерде. Бұның басты себебі аударма қателіктерінде. Себебі бізде көпшілік ұлт пен халық, яғни этнос, терминдерін бір деп санайды. Бірақ ол олай емес. Тарихи тұрғыдан алғанда, этникалық топтар мен халықтар құлдық және феодалдық қоғам жағдайында қалыптасады және дамиды. Бірақ ұлттар тек капитализм кезінде пайда болады. Бұл жайла келесі жолы айтатын боламыз.

Қазақстанның Еңбекшілер Ұйымы / Қызыл Отау

Организация Трудящихся Казахстана / Красная Юрта