Musiibaa guddoo
FromSeenaa rasuulaa kutaa 17ffaa
Musiibaa guddoo
Hoggaa Da’waan wal geeyse, Islaamni Jaziiraa Arabaa dhunfate,
hoggaa Ilmaan namaa Amantii Rabbii tuuta tuutaan seenan,
Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam ajalli Isaa akka dhihaate
hubate.
***
Mallattoolee dhiheenya ajala (du’a) Nabiyyii sallallaahu aleeyhi
wasallam:
1- Suuraan An-Nasrii bu’uu.
2- Jibriil wajjiin amata dhumaa hoggu lamaRamadaana kheeysa Qur’aana buusuu.
3- Ibaadaa kheeysatti Nabiyyiin sallallaahu Aleyhi
wasallam jajjabaachuu.
4- I’itikaafa Ramadaanaa dachaa godhu.
***
Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam Ji’a Safar gama dhumaa
dhukkubni Rabbiin kheeysatti Isa fudhate sun Isa jalqabe.
Dhukkubni guyyaa 13 irra ture. Dhukkubarraa wanni dura isa
jalqabe dhukkubbii mataati.
***
Hoggaa dhukkubbiin mataa Isa jalqabe Nabiyyin sallallaahu aleeyhi
wasallam mana A’ishaa ture. Akkuma yeroo biraa godhutti
Manneen Isaatirra naannawuutti seene.
***
Mana Meeymunaa bint Al-Haaris hoggaa gahe sallallaahua aleeyhi
wasallam Dhukkubni itti jabaate. Rasuulli sallallaahu aleyhi
wasallam mana A’ishatti dhukkabsachiifamuuf Beerran Isaa
hayyama gaafate. Ni hayyamniif.
***
Osoo mana A’ishaa jiru, Rasuula Rabbii irratti sallallaahu aleeyhi
wasallam dhukkubbiin jabaatte, Leeydaan akka malee itti ol kaate.
***
Abuu Sa’iid Al-Khudriiin Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa Rasuula
Allaah! Leeydaan akka malee sitti jabaattee akkam?!” je’een.
Rasuulli sallallaahu aleyhi wasallam: “Nuti (Ambiyoonni) akkasi,
balaan dachaa nuuf taati akkasuma galannis dachaa nuuf taha.”
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hanga Isa dhukkube san hunda
Ummataan salaataati ture. Hoggaa dhukkubni itti jabaate Masjidatti
gad bahuu dadhabe. Abuu Bakri As-Siddiiq akka namaan salaatu
ajaje.
***
Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam dhukkubni irraa laafuu
ifirratti arginaan gama Masjidaa Fadl bin Abbaas irratti irkatee gad
bahe. Guyyaa san Minbara ol koree Sahaaboota gorse. Gorsi sunGorsa Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam kan maayyiiti.
***
Gorsa san kheeysatti Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam sadarkaa
Abuu Bakrii, Sadarkaa Ansaarootaa dubbatee Isaan naaf jabeeysaa
jechuun dhaammate. Akkasumas Sadarkaa Usaamaa bin Zeeydi
dubbatee inni nama akkaan amirummaan Isaan maltu tahuu Ibse.
***
Kitaaba Beeyhaqii “Dalaa’il An-Nubuwwaa” kheeysatti Nabiyyiin
sallallaahu aleeyhi wasallam guyyaa san gorsa eega godhe, namni
miidhama natti himattan narraa kafaladhaa je’ee jechuutu
gabaafame. Hadiisni suni akka malee Da’iifa.
***
Gorsa san kheeysatti Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam
Ummata Isaa Qabrii Masjida godhachuu irraa dinniine, ammas irra
hamaan namaa warra qabrii Ambiyaa Masjida godhatu jechuun
ibseef.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa Allaah Qabrii tiyya
Taaboota hin godhin, Rabbiin warra Qabrii Ambiyaa Isaanii bakka
wal gahii (Ibaadaa) godhatan Abaaree jira.” je’e.
Ahmadtu gabaase.
***
Ibnu Al-Qayyiim akki je’u: “Dhorgaan Sun Nabiyyii sallallaahu
aleeyhi wasallam irraa ummata Isaatiifi, Qabrii Isaa bakka walitti
qabama Ibaadaa kan Ilmaan namaa salaatuuf itti wal gahan akka hin
godhanne irraa dinniina.”
***
Hanga dhukkubni itti jabaate gad bahuu isa dhorgutti Nabiyyiin
sallallaahu aleeyhi wasallam namaa wajjiin Masjidatti salaatuu irraa
boodatti hin deebine.
***
Dhukkubni itti Jabaannaan Abuu Bakr As-Siddiiq Rabbi irraa haa
jaalatuu akka imaama tahee nama salaachisu ajaje.
***
Du’uu Isaatiin dura guyyaa sadii Rasuulli sallallaahu aleeyhiwasallam Sahaaboota Isaa akka Yaada Rabbii Isaanitti tolan
dhaameef: “Tokkoon kheeysan Osoo waan Rabbitti yaadu hin
tolchin akka hin du’in.” je’een.
***
Imaamu An-Nawawiin akki je’u: Hadiisni kuni garaa muratuu irraa
nama dinniina, Rabbitti yaada toluu jechuun: Rabbiin naaf rifata,
Irra naaf dabra ja’anii yaaduudha.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam du’uun dura guyyaa lama
dhukkubni irraa laafuu ifirratti arge, jabina dhukkubaa irraa nama
lama jidduutti harkifamaa kan miilli Isaa lafarra tattaraartu gadi
bahe.
***
Abuu Bakri As-Siddiq yeroo san namaan salaataa ture, If dubbatti
Rasuulli Sallallahu Aleeyhi Wasallam dhufuu hubannaan if duuba
deebi’uu fedhe. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam bakka jirtutti
sabadhu jechuun itti akeeke. Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi
Wasallam gama bitaa Abuu Bakriitin gad taa’e.
***
Ammoo Hadiisa Umar namaan salaatee, Nabiyyiin sallallaahu
aleeyhi wasallam: “Rabbii fii Muslimoonni Abuu Bakri malee ni
didan” je’e jechuun gabaafame, Hadiisa da’iifa, Imaam Ahmad fii
warra biraatu gabaase.
***
Guyyaan Alhadaa kan Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam
borumtaa Isaa du’u ni dhufe. Guyyaa san dhukkubni akka malee
itti jabaate sallallaahu aleeyhi wasallam. Dhukkubni itti jabaachuun
waraana Usaamaa biras ni geyse, Usaamaan Ifirraa gama Madiinaa
deebi’e.
***
Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam halkan Isniinaa dhukkubni
akka malee itti jabaateeti bule. Hoggaa Fajriin guyyaa Isniinaa Ifte
dhukkuba jabaa kheeysa bulerraa ni beeyfate.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam girdoo goojjoo Isaa ol qabe,Ilmaan namaa kan salfii Abuu Bakri duubaan galanii salaatan arge.
Wali qabama Isaanii san achi laalee seeqe.
***
Anas bin Maalik akki je’u: “Fuulli Nabiyyii sallallaahu aleeyhi
wasallam Waraqaa Quraanaa fakkaata ture (Jecha khan bareedina
akkaan ifaa tahe ibsuuf fayyadaman). Rasuula Allaah Sallallaahu
Aleeyhi Wasallam arguudhaan gammachurraa salaata teenyarraa
shaakalamutti dhihaanne.”
***
Eegasii Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam: “Nabiyyummaa
irraa wanni hafe hin jiru yoo argaa manaaba gaarii tan Mu’minni
argu taate malee” jechuun hime.
***
Sahaaboonni Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam ganama san
dhukkubarraa beeyfatuu hoggaa argan waan fayye sahanii gama
Manneen Isaanii fii Haajaa Isaanii dacha’an.
***
Abu Bakri As-Siddiiq Maatii Isaa kan As-Sun’hi (gooroo Madiinaa)
Qubatan bira dhaquuf, Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam irraa
hayyama gaafate. Nabiyyiin sallallaahu Aleeyhi wasallam ni
hayyameef.
***
Yeroo Duhaa guyyaa Isiniinaa Baatii Rabi’u Al-Awwal 12, amata
Hijirii 11ffaa Dhukkubni Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam itti
jabaatee isa gaggabsuutti seene, haadhaa fii abbaa kiyya fidaa Isaaf
haa tahan.
***
Faaximaan Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa rakkoo Abbaa kiyyaa.”
Jette. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Abbaa keetirratti arra
booda rakkoon hin jirtu, Abbaa kee wanni Isa hin lakkifne itti
dhufee jira.” Je’een.
***
Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam cinqii du’aa kheeysa jira.
A’ishaan Rabbi irraa haa jaalatuu, Makhadaa taateefii isitti irkate,
fuul duree Isaa ammoo weelkaa bishaan qabduu takkaatu jira.Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam harka Isaa bishaan san
kheeysa naqee fuula Isaatiin haqaa: “Laa Ilaah illallaah, Du’aaf
sakaraataa jira (cinqiitu jira, hadhaatu jira)” je’e.
***
Eegasii Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam harka Isaa ol
dhaabee: “Fii Rafiiq Al-A’alaa” Ganda ol aanaa ykn warra ol aanaa
Nabiyyoota wajjiin tahuun filadha je’e.
Harki Isaa tan ol qabamte gad dabde, akkasitti lubbuun Isaa
qulqulluun fuudhamte, haadhaa fii abboon kiyya fidaa isaaf haa
tahan.
***
Oduu biraa kheeysatti A’ishaan akki jette: “Ani irkoo Isaatin ture,
xaasaa bishaan qabdu takka yaammate, san booda gudeeda
kiyyarratti gad dabe, Ani du’uu Isaa hin hubanne.”
***
Hadiisa biraa kheeysatti A’ishaan: “Osuma mataan Rasuulaa
sallallaahu aleeyhi wasallam ceekhuu kiyyatti irkatee jiruu, tasa
mataan isaa gama mataa kiyyaatti dabe, Waan gaggabeen sahe.”
Jette.
***
Hadiisa biraa kheeysatti A’ishaan: “Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi
wasallam Osoo mataan Isaa qooma kiyyaa fii morma kiyya jidduu
jiru fuudhame, Hoggaa lubbuun Isaa baate foolee akkas bareeddu
argee hin beekhu.” Jette.
***
Duuti Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam haadhaa fii Abbaan
kiyya fidaa Isaaf haa tahanii, yeroo duhaa, guyyaa Isiniinaa Rabi’u
Al-Awwal 12, bara Hijirii 11ffaati. Umriin Isaa sallallaahu aleeyhi
wasallam amata 63.
***
Oduun du’a Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa
kheeysa facaate, Oduun sun Sahaabootarratti akka bakhakkaan
namatti buutetti Isaan dhoyte.
***Sahaaboonni Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam mana A’ishaatti
irratti ol seenanii: “Akkamitti du’a Inni nurratti ragaadha, nutis
Ilmaan namaa irratti ragaadha.” Waliin ja’an.
***
Umar bin Al-Khaxxaab dhufee Nabiyyi sallallaahu aleeyhi wasallam
hoggaa isa arge: “Way gaggabsu Isaa! Maalumaatu gaggabsuu
Rasuula Allaah sallallaahu aleyhi wasallam akkati jabeeyse!” jechuun
du’a Rasuulaa sallallaahu Aleeyhi wasallam amanuu dide.
***
Eegasii Umar mana A’ishaa kheeysaa Seeyfii luqqaafatee gad bahee:
“Wallaahi nama tokkollee Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam du’e
khan je’u yoon dhagahe seeyfii tanaan dhahu malee hin dhiisu.”
Jechuun nama dinniina.
***
Ammas Umar itti fufuun akki je’e: “Rasuulli Rabbii sallallaahu
aleeyhi wasallam hin duune, garuu akka Muusaan Rabbii isaa bira
deemetti Innis deeme, Wallaahi Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam ni deebi’a, akkuma Muusaan deebi’etti. Warra kijibaan
inni du’e ja’an dhufee harkaa fii miila Isaanii irraa muruuf taa’a.”
Umar Rabbi irraa haa jaalatuu akkana tahe, Musiibaan du’a
Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam guddina isiitirraa if qabuu fii
fudhachuu hin dandeenye.
***
Abuu Bakr As-Siddiiq hoggaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam
du’e fagoo jira, hayyama Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam irraa
fudhatee mana isaa kan gooroo Madiinaa jirutti khute.
***
Sahaabaarraa namni tokko gama Isaa fiigaa itti dhaqee du’a
Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam itti hime. Akkasumas Ilmaan
namaa haala hamaa Rabbiin qoftiin beekhu kheeysa akka jiran
Abuu Bakriif Ibse.
***
Abuu Bakri As-Siddiiq farda Isaa yaabbatee ariifataa Masjida
Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam ol seene, Hoggaa seenu
kunoo ilmaan namaa booyichatti jiran. Umar seeyfii luqqufateenamatti haasawaa jira.
***
Abuu Bakri As-Siddiiq waan san takkallee hin mil’anne, Nabiyyii
sallallaahu aleeyhi wasallam irratti ol seene. Nabiyyiin Sallallaahu
Aleeyhi Wasallam siree irratti hogooggamee jira, fuula Isaa
bareedaa fii qulqulluu san irraa bane.
***
Abuu Bakri: “INNAA LILLAAH WA INNAA ILEEYHI
RAAJI’UUN.” Je’e. San booda irratti gadi jigee booyaa Isa
dhungate: “Tolte (bareedde) gaafa jirtuu fii gaafa duutes Yaa
Rasuula Allaah! Wallaahi Rabbiin du’a lama sirratti walitti hin qabu,
ammoo du’a sirratti katabe san dhandhamtee jirta, eeganaa duuti
abadan siin tuyxu.” Jechaa fuula Rasuulaa sallallaahu aleeyhi
wasallam hagooge.
***
San booda Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu Namarratti gadi
bahe, Umar bin Al-Khaxxaabiin Suuta je’i jennaan Umar callisuu
dide. Abuu Bakri Umar dhiisee Ilmaan namaatti gargalee haasawa
jalqabe.
***
Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu Nama kheeysatti Khuxbaa
(gorsa) godhuu jalqabe, hoggaa jecha Isa dhagayan Umar dhiisanii
gama Abuu Bakri dacha’an.
***
Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa Ilmaan namaa! Inni
Muhammad gabbaraa ture Muhammad du’e, Inni Allaah gabbaraa
ture ammoo Rabbiin Jiraataadha hin du’u.” je’een. Itti itti fuufee
Rabbiin ol tahe akkana je’e:
وَمَا مُحَمَدٌ إِلَ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُسُلُۚ أَفَإِن مَاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَىٰ
أَعْقَابِكُمْۚ وَمَن يَنقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضُرَ الََ شَيْئًاۗ وَسَيَجْزِي الَُ
الشَاكِرِينَ
“Muhammad Ergamaa isa duratti Ergamoonni biraa dabran malee
waa hin taane, Sa yoo inni du’e ykn ajjeefame if duuba garagaltanii?Inni if duuba gargalu Allaah waa takka hin miidhu, Allaah Warra
galatoomfatuuf galata galcha.”
Al-Imraan: 144
***
Ibnu Abbaas akki je’u: “Wallaahi akka waan ilmaan namaa aayaata
san Rabbiin buusuu quba hin qabneeti hanga Abuu Bakri
Qar’uutti.”
***
Madiinaa kheeysatti du’a Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam irra
namuu booyichatti seene. Ummata Muhammad irratti Musiibaan
hanga du’a Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam guddattu buutee
hin beeytu.
***
Hoggaa Abuu Bakri As-Siddiiq Khaliifaa tahuun bakka bu’e, Suni
guyyaa salaasaati, Maatiin Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam
Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi wasallam dhiquu fedhanii akkaataa itti
dhiqan irratti wal dhaban.
***
Waliin ja’an: “Wallaahi maal akka goonu waa hin beeynu, Rasuula
Rabbii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam akkuma nama biraatti qullaa
goonee dhiiyna moo osoo huccuun Isaa irra jirtu dhiiyna?”
***
Osoo akkasitti jiran Mugaatiin hunda isaanii qabde, Mugaatii
kheeysa osoo jiran: “Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam
osoo huccuun Isaa irra jirtu dhiqaa.” Sagalee jettu dhagayan.
***
Hoggaa mugaatiirraa dammaqan gariin gariidhaaf waan dhagaye
himuutti seenan, Akkasitti Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi
wasallam huccuun isaa osuma irra jirtu dhiqan.
***
Warri dhiqinsa Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam gaggeeysan:
1.Aliyyi bin Abii Xaalib
2.Abbaas bin Abdu Al-Muxxalib
3.Al-Fadl bin Abbaas
4.Qusam bin Abbaas5. Usaamaa bin Zeeyd
6. Shuqraan Gabricha Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi wasallam
bilisoomse.
***
Abbaas, Al-Fadl fii Qusam Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam
garagaggalchan, Usaamaa fii Shuqraan bishaan buusan, Aliyyi bin
Abii Xaalib Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam dhiqa.
***
Hoggaa dhiqiinsa Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam irraa
raawwatan, Huccuu Sadii kheeysatti Isa kafanan. Eegasii Nabiyyiin
sallallaahu aleeyhi wasallam mana A’ishaa siiree gubbarra kaayame.
***
Eegas namni seenee akka Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi
wasallam irratti salaatu hayyamameef, namni tokkolleen imaama
isaaniif tahee irratti hin salaanne.
Namni hundi Kopha kophaa irratti salaatan.
***
Hoggaa irratti salaatanii raawwatan eeysatti akka Nabiyyii
Sallallaahu Aleeyhi wasallam awwaalan sahaaboonni wal
gaafachutti seenan.
***
Gama Abuu Bakrii erganii gaafatan. Abuu Bakri: “Nabiyyii
sallallaahu aleeyhi wasllam dhagayeetin jira kan ja’u: Rabbiin
Nabiyyii tokkollee bakka inni itti awwalamu jaalatutti malee hin
ajjeesu.” Je’e.
***
Qabriin Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam bakkuma inni itti du’e
mana A’ishaa kheeysatti qotamte. Qabrii Nabiyyii sallallaahu
aleeyhi wasallam warri seene Aliyyi, Al-Fadl fii Abbaas.
***
Shuqraan Gabrichi Nabiyyiin salallaahu aleeyhi wasallam
bilisoomse qabrii Nabiyyii kheeysa huccuu diimtu takka afe, eegasii
Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam Qabrii Isaa kheeysatti
gad buusan Haadhaa fii abbaan kiyya fidaa isaaf haa tahan.
***kheeysatti hafe, kan maayyirratti Nabiyyii biratti hafe Qusam bin
Al-Abbaas Rabbi irraa haa jaalatuu. Akkasitti Nabiyyiin sallallaahu
aleeyhi wasallam halkan Arba’aa Awwaalame.
***
Sahaaboonni Du’a Nabiyyiitiif sallallaahu aleeyhi wasallam gadda
jabaa gaddan.
Anas bin Maalik: “Guyyaa tokkollee dukkanaawaa fii fokkotaa kan
akka guyyaa Nabiyyiin sallallahu Aleeyhi wasallam kheeysatti du’ee
argee hin beekhu.” Je’e.
***
Siiraan Xumurame.
Alhamdulillaah Faaruun ta Rabbiiti.
Halkan khamisaa, October 13 bara 2016 hiikkaa isaatirraa
raawwadhe.
***Siiraan Xumurame.
Alhamdulillaah Faaruun ta Rabbiiti.
Halkan khamisaa, October 13 bara 2016 hiikkaa isaatirraa
raawwadhe.(barreessaa)