Мактуб

Дада, бугун сиз яна олис сафардасиз. Уч кун бўлди, кузатиб қўйганимга. Бугун куни билан қўнғироғингизни кутдим. Чамамда кеча оқшом етиб олган бўлишингиз керак. Биламан, жойлашиш, янги рақам олиш учун бир мунча вақт керак... Аммо бир мужда кутаяпман, соғ-омон келдим, деган. 

Сиз сафаргун одамсиз. Бир вақти келадики, йўл иштиёқидан сизни қайтариб бўлмайди. Гоҳ ўзимга, акаларимга қараб бизда ҳам ўша қон жўшаётганини ҳис қиламан. Бобомнинг қони, сизнинг қонингиз! Ёшлигимда йиллар кетма-кетлигида сафарларингизни санаб берардингиз. Бугун саноқдан ҳам адашганман. Ўйлардимки, ҳар не оташинлик ёшликка ярашар деб. Йўқ, кеча сизни олтмиш беш ёшингизда совуқ мамлакатга юбордим. Руҳ қаримас экан. 

Дада, мен кўпроқ сизга ўхшадим. Қош-кўзим, феълим ҳам. Сиздан ўтгани куюнчаклик бўлди. Жигарларига, дўст-ёрга қайишиш бўлди. Буни менга биринчи марта Муҳтарам аммам айтган эди. ( Уларни аммам раҳматига олсин) Чунки деярли бошқа қишлоқда яшайдиган, икки ўғлини ёлғиз катта қилган аммамнинг холидан доим хабар олардингиз. Гарчи у сизга туғишган сингил бўлмаса ҳам. Сизнинг уларга меҳрингиз сабаб мен ҳам кўп борардим уйларига. Ўшанда аммамнинг икки ўғли ҳам Россияда эди. Ҳали бир келинлар келсинки, деб ният қилардим аммам. Афсус, келиндан аввал бир ўғлининг тобути келганди. Бу дард билан аммам кўп яшолмади. Ўша ҳайитда, ўғлининг мозори бошида аммам шундай фиғон тортганди. "72 кун бўлди, болаааам"... Сен акамга ўхшайсан, акам жигарларига меҳрибон, деб аммам айтгани қулоғимда қолган. 

Дада, саломат етиб олган бўлишингизни, уёқдаги қариндошларимиз ҳам бу дийдордан шод бўлиб, сизни очиқ чеҳра билан кутиб олишганини умид қиламан. Умид қиламан деганим, мен уларни танимасам, бир кўрмаган, овозини эшитмаган бўлсам. Улар ҳақида, фақат, сиз ва аям айтиб берган ҳикоялардан олган таассуротларим бор, холос. Дада, сиз билан фахрланаман. Бир фарзанд қилиши мумкин бўлган энг жасоратли ишни бажарганингиз учун фахрланаман. 

Менинг бола онгимда каттаотам доим ғамгин гавдаланади. Эшак миниб қўйларини ҳайдаб кетаётган қотма киши. Жуда ўйчан, ниманидир чуқур мулоҳаза қилаётгандек. Сиз каттаотамнинг энг катта армонини қулатгансиз. Ҳарбий хизматдан урушга кетган, урушдан кейин рус аёлига уйланган каттаотам, қишлоққа қайтаётганда яқинда фарзанд кўрадиган хотинига албатта қайтишни ваъда қилган. Аммо бу ерда каттаотамнинг онаси, тоғалари бирикиб уни уйлантириб қўйишган. Тўйгача бир неча бор вокзалдан қайтариб келишган экан. Уйланиб фарзандли бўлгач, турмуш ташвишлари билан рус хотинини унутгандир, балки. Лекин Россиядан тинмасдан хат келаверган. Хатга ҳар гал қизчасининг суратларини ҳам қўшиб юборган, дадамнинг ўрис энаси. Аммо хатни доим бу ердаги каттаэнамиз олган экан. Ўқишга саводи етмаса ҳам, хатни очиб кейин ёқиб юбораркан. Бир гал хатни энди печкага ёқаётганда каттаотамнинг қўлига тушиб қолганлар. Шунда биринчи ва охирги марта калтак еган каттаэнам. Бу гурунгларни ўзи айтиб берган.

Дада, сиз қидириб бормаганингизда бобом қайтиб уёқларга боролмас эди. Қўрққанидан эмас, ўша аёлга берган ваъдасига собит бўлолмаганидан. Аммо олисдаги фарзанди дийдори бутун умр армон бўлар эди. Ахир, сиз қандай бордингиз, дада? Чин энангизнинг жаҳли, ўткирлиги доим фарзанду набираларини чўчитган бўлса. Доим сўрасам шундай ҳикоя қиласиз. Бир амаки акам билан бордим, манзилни бир замонлар хат келган конвертлардан билиб олганман. Уйма-уй юриб ўрис энамни уйини топдим. Тақиллатдим, чиқди. Мен ўша одамнинг ўғлиман, опамни излаб келдим дедим. Мени таниди, отамни отини айтди. Отамга ўхшардим, ўша отам ташлаб кетган ёшда эдим. Қизим, русларда ҳам ор, номус деган гаплар бораканда, бир пиёла чой ичганимиздан кейин ўрис энам мени ҳамма қўшниларига таништириб чиқди. "Мана, Любани укаси излаб келди. Сизлар уни ҳеч кими, отасиз ҳам йўқ дердинглар" деб. Негадир ҳикоянгизнинг шу ерида йиғлагим келади, дада. Бир аёлнинг ёшлиги учун, бир қизалоқнинг болалиги учун, Умид учун, ишонч учун йиғлагим келади.

Кейин сиз уларни қишлоққа таклиф қилгансиз. Албатта, ўрис энангиз келармиди. Люба аммам, Анатолий поччам ва уларнинг икки фарзанди бирга келишган. Поччангиз аямнинг қирдаги уйга чиқиб тушиши осон бўлсин деб қурган зина ҳалиям мустаҳкам. Дада, сиз меҳмонларни кутиб олиб уйга қайтаётганларингизда, гилам сотиб бозордан қайтаётган каттаотам йўл четида тургани ва Люба аммамнинг "Ана дадам, тўхтатинг машинани" деб бақириб юборгани ҳам кўзим олдида кинодек гавдаланади. Авваллари, бир умр кўрмаган отасини қандай таниган экан, деб ўйлардим. Энди биламан, қиз бола отасини қалби билан танир экан.

Бугун орадан ўттиз йилдан кўп вақт ўтган. Каттаотам, ўрис энангиз, Люба аммам, каттаэнам орамизда йўқ. Сиз уларнинг ўша икки фарзандини, жиянларингизни қидириб кетдингиз. Сафарингиз бехатар бўлсин, дада!

Мадина