Мүмкін, сізге де ежелдегідей күніне екі рет ұйықтау қажет?

Түнгі ұйқысымен қиындықтар көретін азаматтардың арасында болсаңыз, бізде керемет жаңалық бар: бәлкім, сізге бұл түнгі ұйқы керек емес. Түн сайын үш сағаттық ұйқысыз кездерге тап болсаңыз, тынығуға мүмкіндік беретін ұйқы режимін жоспарлауға да болады. Шын мәнінде, тарихи оқиғаларға сүйенсек, бұл ежелде көпшіліктің ұйықтау тәсілі болғандығына көз жеткізуге болады.

Бір рет ұйықтап алдық, ал екінші ұйқы туралы не айтуға болады?

2001 жылы тарихшы А. Роджер Экич сегменттелген ұйқы үрдісін ойлап тапты. Ол адамдар ұйқысы екі түрлі уақытқа сегменттелетіндігін (бөлінетіндігін) және олардың «бірінші ұйқы» және «екінші ұйқы» деп аталатындығын көрсетті. Бұл екі кезеңнің арасындағы уақыт кезінде адамдар үй тапсырмаларын орындап, оқып, дұға етіп, тіпті достарына барып келетін болған екен.

Экич осы құбылысқа терең назар аудару үшін қазіргі заманғы батыстағы емес мемлекеттердің мәдениеттерімен, соның ішінде Нигерияның, Орталық Америка мен Бразилияның байырғы қауымдастықтармен танысты. Дәл осы мемлекеттерде тұрған халық көпшілігінің сегмент принципімен ұйықтағанын көрді.

«Түнгі сергектену кезеңінде, Экич көрсеткендей, түрлі мәдениетті халықтар сыйыну, махаббатпен айналысу, түс жору немесе қауіпсіздік тексерумен де айналысты. Салт-жоралар әрқашан өзгеріп тұрғанымен, бір ұйықтау үлгісі батыс қауымдастықтарының арасында эволюциялық негізді ұсынғанға дейін кеңейтілген, бірақ қазіргі батыста оның қалай жоғалып қалғаны әлі таң қаларлық сезім қалдыруда », - деп Бенжамин Рейс Нью-Йорк журналында жазған болатын.

Не өзгерді?

Біздің ұйқы кестелеріміздің түбегейлі ауысуына себеп бола алатын бірнеше элементтер бар, солардың ең негізгісі - электр жарығы. Жасанды жарықтандырудың пайда болуынан бұрын, адамдар барлық шаруаларын күн батқанша істеуге мәжбүр болды, себебі түнектің кесірінен не істеп жатқандарын көре алмаушы еді. Бірақ, электр жарығы пайда болғанда, күн батқаннан кейін де, одан кейінгі кеш уақытта да адамдардың әрекеттерін іске асыруға көбірек мүмкіндік туды. Әрине, ұйқыға кету уақытының кеш болуы адамдардың ұйқыдан қануының уақытын кешеуіл деткен жоқ, сондықтан бұл бірінші және екінші ұйқының арасындағы ояу болу уақытының қысқаруына және, кейінірек, жоғалуына алып келді.

Заманауи зерттеулер Эричтің теориясын қолдайды: 1993 жылы психиатр Томас Уордың басшылығымен өткен эксперименттер адамдардың түн ортасында оянып кетуінің бір себебі - олардың ұзақ уақыт бойы жасанды жарықтандыруды қолданғаны деп көрсетті. Эксперементке қатысушылар ұзақ уақытқа созылған қараңғылықта - 14 сағатқа созылған жеңіл циклге ұшыраған кезде, төрт сағат бойы ұйықтап, бір-үш сағат сергектеніп, одан кейін тағы төрт сағат ұйықтайтын болған. Бұл сегменттелген ұйқы үлгісінің біздің миымызға бағдарламаланғанын көрсетті.

Б

Бізге қалған сиеста

(siesta, испан тілінен аударғанда - түскі мезгілдегі ұйқы кезі)

Мүмкін, екі фазалы ұйқы циклі сіздің миыңыз үшін жақсы болады. Бірақ, электр жарығы мен қазіргі заманғы технологиямен, сіз бұл ақпаратты өзіңіздің ұйықтау үлгіңізге қалай қолдана аласыз? Мұның бәрі сіздің күнделікті кестеңіздің бұл циклге қаншалықты икемді екеніне тура байланысты. Егер сіз 9-дан 5-ке дейін жұмыс істейтін болсаңыз, үйден шыққаннан кейін бірнеше сағаттан кейін тура ұйқыға кетуге болады, ал егер түнде жұмыс істейтін жұмысшы болсаңыз, бұл циклдің тағы бір нұсқасы бар.

Түнгі жұмыс ауысымының сіздің денсаулығыңыз үшін қаншалықты зиянды болатыны туралы біз айтқан болатынбыз. Кейбір зерттеушілер сегменттелген ұйқы циклі адамның штаттық және биологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыратын шешім болады деп санайды. Қызмет уақытынан тыс жұмыс кестелері 24 сағатта кезек-кезек жұмыс істейтін және кезек демалатын шағын бөлімдерге бөле алатын еді. Зерттеулер көрсеткендей, 24-сағаттық уақыт ішінде ұйқының жеті-сегіз сағатының бөлініп шашырауы - тұтас 8 сағаттық ұйқымен бірдей болады. Кез-келген жағдайда, сіз күн сайын түнгі сағат 2-де оянып кететін болсаңыз, сегменттелген ұйқы циклін тексеріп көруге тырысыңыз.

Түпнұсқа: curiosity.com

Аударған: Дарина Жунусова

Редактор: Мақсат Шалабай