Linux muhiti

Ushbu bo‘limda siz Linux qobig‘i, atrof-muhit o‘zgaruvchilari, taxalluslar va tizim haqida muhim ma’lumotlarni qanday olishni o‘rganasiz.

Ushbu o‘quv bo‘limi quyidagi o‘quv maqsadlarini o‘z ichiga oladi:

• Foydalanayotgan qobiq turini aniqlash
• Terminalda o‘zgaruvchilarni o‘rnatish va ko‘rish
• Atrof-muhit o‘zgaruvchilarini tushunish
• Taxalluslar (alias) bilan ishlash
• Linux versiyasi, tarqatilishi va yadrosini aniqlash

Linux terminalida biz ishlayotgan qobiqni aniqlash uchun quyidagi buyruqdan foydalanamiz:

echo $SHELL

Bu $SHELL o‘zgaruvchisi orqali ishlatilayotgan qobiq yo‘lini ko‘rsatadi. Masalan: /usr/bin/zsh.

Qobiq o‘zgaruvchilari

Qobiqda o‘zgaruvchi bu nom–qiymat juftligidir. Yangi o‘zgaruvchi quyidagicha o‘rnatiladi:

offsec=123
echo $offsec

O‘zgaruvchi faqat joriy terminal sessiyasida saqlanadi. Terminal yopilgach, u yo‘qoladi.

Atrof-muhit o‘zgaruvchilari

Atrof-muhit o‘zgaruvchilari tizim bo‘yicha tan olinadi. Ulardan biri $SHELL, lekin u hozirgi qobiq emas, balki foydalanuvchining standart qobig‘ini bildiradi.

Barcha o‘zgaruvchilarni ko‘rish uchun:

set

Buyruqlar tarixi

Zsh qobig‘ida buyruqlar tarixi ~/.zsh_history faylida saqlanadi. Uni quyidagicha ko‘rish mumkin:

echo $HISTFILE
history
cat ~/.zsh_history

Boshqa foydalanuvchilarning tarixini ko‘rish ruxsat talab qiladi. Masalan:

cat /home/user2/.zsh_history

Natija: Permission denied

Taxalluslar (alias)

Ko‘p ishlatiladigan buyruqlarga qisqa nom berish mumkin:

alias ll='ls -la'
ll

Bu vaqtinchalik alias bo‘lib, yangi sessiyada yo‘qoladi. Uni doimiy qilish uchun ~/.zshrc fayliga yozing:

echo "alias ll='ls -la'" >> ~/.zshrc
source ~/.zshrc

Tizim haqida ma’lumot olish

Quyidagi buyruqlar orqali tarqatish, yadro versiyasi va boshqa ma’lumotlar olinadi:

cat /etc/issue      # Tarqatish haqida ma’lumot
uname               # Yadro nomi
uname -v            # Yadro versiyasi
uname -r            # Yadro chiqarilishi
uname -a            # To‘liq tizim ma’lumotlari

Bu buyruqlar tizimni o‘rganishda va pentesting davomida ma’lumot yig‘ishda muhimdir.

Bu bo‘lim orqali siz Linux muhitining qanday ishlashini chuqur tushunasiz va terminalda samarali ishlashni boshlaysiz.