Linux fayl tizimi

Ushbu bo‘limda siz Linux fayl tizimi qanday tashkil etilganini, asosiy kataloglar vazifasini va foydalanuvchi fayllarining joylashuvini o‘rganasiz.

Ushbu o‘quv bo‘limi quyidagi o‘quv maqsadlarini o‘z ichiga oladi:

• Linux Filesystem Hierarchy Standard (FHS) ni tushunish
• Tizimning muhim konfiguratsiya fayllari qayerda saqlanishini bilish
• Muhim foydalanuvchi fayllari qayerda joylashishini aniqlash
• Bo‘limni tugatish uchun taxminan 60 daqiqa vaqt ketadi

Linux distributivlari ko‘pligi sababli, Linux Foundation fayl tizimini yagona shaklda standartlashtirish maqsadida Fayl Tizimi Ierarxiyasi Standarti (FHS) ni ishlab chiqqan. FHS har qanday Linux muhitida foydalanuvchiga katalog tuzilmasini tushunishga yordam beradi.

FHS tizimdagi har bir asosiy katalogning vazifasini belgilaydi. Quyida ularning qisqacha tavsifi keltirilgan:

• /bin/: asosiy bajariladigan dasturlar
• /boot/: Linux yadrosi va yuklash uchun zarur fayllar
• /dev/: qurilma fayllari
• /etc/: konfiguratsiya fayllari
• /home/: foydalanuvchilarning shaxsiy kataloglari
• /lib/: tizim kutubxonalari
• /media/: olinadigan qurilmalar uchun joylar (CD, USB)
• /mnt/: vaqtinchalik o‘rnatish katalogi
• /opt/: qo‘shimcha (uchinchi tomon) dasturlar
• /root/: tizim administratorining (root) katalogi
• /run/: tizim ish vaqtida o‘zgaruvchan ma’lumotlar (yangi FHSga hali kiritilmagan)
• /sbin/: tizim boshqaruvi dasturlari
• /srv/: xizmatlar tomonidan ishlatiladigan ma’lumotlar
• /tmp/: vaqtinchalik fayllar
• /usr/: tizim dasturlari va kutubxonalar (shu jumladan /usr/share/, /usr/local/)
• /var/: jurnal fayllari, kesh, navbatlar va o‘zgaruvchan ma’lumotlar
• /proc/ va /sys/: yadro tomonidan eksport qilinadigan ma’lumotlar (FHSga kirmaydi)

Bu kataloglarning har biri o‘z vazifasiga ega bo‘lib, ularni chuqur o‘rganish ushbu modul doirasidan tashqarida. Hozircha siz ularning vazifasini umumiy nuqtai nazardan tushunishingiz kerak.

/home katalogi foydalanuvchi faoliyati va xavfsizlik jihatidan eng muhimlaridan biridir. Har bir foydalanuvchining o‘ziga xos katalogi mavjud: masalan, /home/abdulloh/.

Foydalanuvchi katalogida quyidagi an’anaviy elementlar mavjud bo‘lishi mumkin:

• ~/Desktop/: ish stoli fayllari
• ~/Downloads/, ~/Documents/, ~/Pictures/ va hokazo
• ~/.bashrc, ~/.config/ — yashirin konfiguratsion fayl va kataloglar
• ~/.ssh/: SSH kalitlar va sozlamalari
• ~/Mail/: pochta mijozlari uchun katalog

Tilda belgisi (~) — joriy foydalanuvchining uy katalogini bildiradi va buyruq satrida cd ~ orqali tezda unga o‘tish mumkin.

Bu bo‘lim orqali siz Linux fayl tizimining tuzilmasini tushunib, tizimda muhim fayllarni qaerdan topishni o‘rganasiz.