Коррупцияга қарши комплаенс назорати нима ва у коррупцияга қай даражада барҳам бера олади?

2020-2021 йилларда барча давлат ва хўжалик бошқаруви органларида коррупцияга қарши ички назорат тизими («комплаенс-назорат») жорий этилди. Жумладан, Ўзбекистонда кўмир қазиб олувчи ва етказиб берувчи йирик ва етакчи корхона – Ўзбеккўмир” АЖда ҳам коррупцияга қарши курашиш хизмати (комплаенс) ташкил этилди ва ўз фаолиятини олиб бормоқда.

Коррупция жамиятни турли йўллар билан исканжага оладиган даҳшатли иллатдир. Ушбу иллатга қарши курашиш соҳасида давлат сиёсати “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуннинг тизимлилик тамойилига асосланган ҳолда амалга оширилмоқда. Хусусан, ушбу қонун ҳар йили коррупцияга қарши курашиш бўйича аниқ ва самарали чоралар ҳамда уларни амалга ошириш механизмларини белгилайдиган давлат дастурларини қабул қилишга, коррупция билан курашишнинг самарали чораларини белгилашга қаратилган Президент ва Ҳукумат фармон ва қарорларини қабул қилишда намоён бўлмоқда.

Энди коррупцияга қарши “комплаенс-назорат” тизими нима деган, саволга келсак. “Комплаенс-назорат” деганда давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, хўжалик юритувчи субъектлар ва уларнинг ходимлари фаолиятидаги коррупциявий фаолият соҳаларини аниқлаш ва бартараф этишга, уларнинг фаолиятини коррупцияга қарши курашишга оид халқаро стандарт ва тавсияларга, миллий қонунчилик ҳужжатларига ва ички мейёрларга мувофиқлигини назорат қилиш ва таъминлашга қаратилган универсал профилактик тизим тушунилади.

Комплаенс назорат тизими илк бор АҚШда 1906 йилда вужудга келди. Бунга зарурият мамлакат иқтисодиётида хавфсизликни таъминлашга қаратилган компания ва корпорацияларнинг ташкил этилиши билан боғлиқдир.

Ўтган асрнинг иккинчи ярмидан бугунги кунларгача йирик компаниялар билан бўлган низоли вазиятлар (Volkswagen, Daimler, Siemens (Германия) Odenbrecht, Petrobras (Бразилия), Samsung Group, Hyundai Motor Co. (Корея Республикаси), BAE Systems (Буюк Британия), Baker Hughes Inc, Panalpina World Transport (АҚШ) ва бошқалар) хусусий секторда коррупцияга курашиш тизимларни тубдан ислоҳ этишни тақозо қилди.

 Бугунги кунда “Baker and McKenzie” халқаро юридик фирманинг 2019 йилги расмий маълумотларига асосан 150 дан ортиқ мамлакатлардаги компанияларида коррупцияга қарши комплаенс назорат тизими жорий этилгандир.

Масалан, биргина Буюк Британиянинг 1 млрд. фунт стерлинг капиталга эга бўлган 800 дан ортиқ корпорация ва банкларида ташкил этилган ушбу тизим турли коррупция хавфларидан ҳимоя қилувчи комплекс чоралар сифатида баҳоланди ва ҳозирда унинг самарали жиҳатларидан кенг қўлланилиб келинмоқда.

Францияда 800 000 евродан ошиқ капиталга эга бўлган барча корпорация ва банклар коррупцияга қарши комплаенс назорат тизимларини жорий этган бўлишлари шарт.

Ўзбекистонда Коррупцияга қарши қонунчиликка комплаенс назорат тизими амалиётининг кириб келиши Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 27 майдаги “Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5729-сонли Фармони билан боғлиқ бўлиб, ушбу соҳада белгиланган асосий вазифалардан бири этиб, устав жамғармасида давлат улуши бўлган корхона ва ташкилотларда қарши курашиш чораларини кучайтириш мақсадида коррупцияга қарши курашиш комплаенс назорат тизимини жорий этиш ва унинг самарадорлигини тизимли мониторингини амалга ошириш вазифаси белгиланди.

2021 йилнинг 6 июлида “Коррупцияга қарши курашиш фаолиятини самарали ташкил этишга доир қўшимча чора-тадбирлар ўғрисида”ги Президент қарори қабул қилинди.

Қарорга мувофиқ, 2021 йил 1 сентябрдан давлат органлари ва ташкилотлари ходимлари онлайн очиқ танлов асосида ишга қабул қилиш, 2021 йил 1 октябргача коррупция, манфаатлар тўқнашуви асосида тузилган шартномаларни ҳақиқий эмас деб топиш, давлат хизматчилари томонидан тадбиркорликда қатнашиши ҳуқуқий оқибатларини белгиловчи қонун лойиҳаси ишлаб чиқилди.

2021 йил 1 октябрдан барча давлат органлари ва ташкилотлари, вилоят ҳокимликларида коррупцияга қарши ички назорат тузилмалари фаолияти йўлга қўйилади ва ҳоказо.

Мазкур қарор билан белгилаб қўйилдики, коррупцияга қарши ички назорат тузилмалари коррупция ҳолатларини барвақт аниқлаш ва олдини олиш, уларнинг сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этиш, манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик ҳамда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш чораларини кўриш учун масъул ҳисобланади.

Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, коррупция жамиятни турли йўллар билан исканжага оладиган даҳшатли иллат бўлиб, ушбу иллатга қарши биргаликда курарши муҳимдир. Шундан келиб чиқиб, Сиз "Ўзбеккўмир" акциядорлик тизимидаги корхоналарда қонунбузарлик ва коррупция ҳолатларига дуч келсангиз, (78) 148 30 03 ишонч телефонига ёки +99 899 0911765 телефон рақами орқали бевосита "Ўзбеккўмир" АЖ коррупцияга қарши курашиш хизмати бошлиғига мурожаат қилишингиз мумкин.

Ҳар бир мурожаат шахсан “Ўзбеккўмир” АЖ бош директори назорати остида қонунда белгиланган тартибда кўриб чиқилади.

Эркин Аманов,

“Ўзбеккўмир” АЖ коррупцияга қарши кураш хизмати (комплаенс) бошлиғи