Klęka do miecza i ssie do oporu

🔞 KLIKNIJ TUTAJ, ABY UZYSKAĆ WIĘCEJ INFORMACJI 👈🏻👈🏻👈🏻

Klęka do miecza i ssie do oporu
W tym projekcie linki pomiędzy różnymi wersjami językowymi znajdują się na górze strony, naprzeciw jej tytułu. Przejdź do góry .
Poezye Studenta Tom III - Tom III/całość PL Ernest Buława - Poezye studenta tom III.djvu/2
Tutto fuoco... tutto bile... tutto spirito!… [1]
Kto mi dał skrzydła — kto mnie odział pióry?…
POWIASTKA Z PODAŃ KRAKOWSKIEGO LUD U.
NA ŚMIERĆ ŻOŁNIERZA POLSKIEG O MARCINA T.
(PAMIĘCI RETHLA I ROBERTA SZUMANA. [82] )

Un sot trouvera toujours un plus sot qui l’admire... [89]

↑ Tutto fuoco... tutto bile... tutto spirito!… — Wszystkie ognie... wszystkie żółci... wszystkie duchy. Cytat z drugiego listu Salvatora Rosa do doktora Giovanniego Ricciardi.

↑ W jednej z baszt klasztoru Zwierzynieckiego jest stary pęknięty dzwon, w który młotem uderzają siedemkroć w przestankach siedmiu, Ave Maria – kto chce mieć uzmysłowione pojęcie tego słowa «groza» niech posłucha w sobotę wieczorem jak dzwon ten kończąc harmonię dzwonów nadwiślańskich, dzwoni za utopionych w Wiśle....

↑ W druku w tym wersie powtórzenie litery „w”: „W kościele ciemno – a w w nocnej przestrzeni”.

↑ Popule meus!.. – po łacinie: moi ludzie albo ludzie moi; zatem sens wersu byłby: Ludzie moi kto nie zna boleści.

↑ Chędogi – czysty, schludny, porządny.

↑ W druku „plemią” ale to może literówka od plenią.

↑ Piosnka ta dawniej po domach Polskich bywała śpiewana. –

↑ W druku „zorze”, ale to być może literówka od morze.

↑ W druku „Zreszcie”, ale być może to literówka od słowa wreszcie.

↑ W druku „simumu” – literówka lub przeinaczenie samumu.

↑ W druku „buku”, ale to literówka od słowa „huku”, bo drzewo buk nie daje rozgrzmotów.

↑ Godfred de Bouillon.

↑ Gotfryd z Bouillon został wybrany królem Jerozolimy 22 lipca 1099 r. - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Raymond z Tuluzy.

↑ Rajmund IV z Tuluzy - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Tankred siostrzeniec Boemunda K. Włoskiego.

↑ Tankred z Hauteville, regent Antiochii, - patrz artykuł w Wikipediii .

↑ Hugo Vermandois, brat króla Francuzkiego.

↑ Hugo de Vermandois - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Mickiewicz – prelekcye.

↑ Wmyślmy się w epokę Piastowskich czasów…

↑ Wiszar – występuje w dwóch znaczeniach: 1) roślina czepna; gęste splatane zarośla; 2) skała, urwisko, zwłaszcza w sensie roślin uczepionych skały lub urwiska, ale też będące poetyckim synonimem urwiska; to ostatnie raczej w dawniejszej poezji.

↑ W druku „działać” z małej litery, a autor zaczynał każdy wers z reguły z dużej, być wers ten jest też cofnięty o mniej więcej jedną dużą literę, może to być literówka polegająca na pominięciu pierwszej litery w; „Zdziałać”, raczej nie może to być np. „Nadziałać” bo nie ma miejsca na jedną dużą literę jeśliby była ona szeroka i jedną małą; chyba, że byłaby to litera i spacja, co jednak wyklucza kontekst.

↑ W druku „zbroni”, ale to literówka od „zbrodni”, bo chodzi o zabójstwo św. Stanisława.

↑ Restauratora – odnowiciela – Kazimierza Odnowiciela.

↑ W druku „szalachetności”, ale to pewnie pomyłka od „szlachetności”.

↑ Izasław I, książę turowski i nowogrodzki w latach 1052–1054, wielki książę kijowski w latach: 1054–1068, 1069–1073 oraz 1076–1078; - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ W druku „ryszyłv”, ale to literówka albo nie odbił się dół litery y albo omyłkowo wstawiona litera v, tam gdzie jej miało nie być. Przypuszczam jednak to pierwsze.

↑ W druku „wojko kochane” to być może literówka od „wojsko kochane”.

↑ Wisława - Wyszesława, córka Światosława księcia czernihowskiego, patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Mieczysława - Mieszko Bolesławowic, - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ W druku „uoy” – to zapewne błąd w druku, ale jaki wyraz miał być w tym miejscu? Być może „ony”, sensie ten starzec.

↑ W druku „dziełom” ale to zapewne literówka od „dziełem”.

↑ Te dwa wiersze według myśli podań gminnych. –

↑ Nie Grecy! – nie mam litości nad wami! – tłumaczenie "Giaura" Adama Mickiewicza opublikowane wraz z tłumaczeniem "Korszarza" Edwarda Odyńca w: "Giaur Korsarz" w Wrocławiu, u Webera i Spółki, 1829, str. 9.

↑ Da ihr noch die schöne Welt regiertet... – Gdyż jeszcze pięknemu światu panujecie...; – jest to pierwszy wers z wiersza Friedricha Schillera pt. "Die Götter Griechenlands" , tzn. "Bogowie Grecji" . Oryginał wiersza można przeczytać m.in. na gutenberg.spiegel.de , zaś tłumaczenie m.in. w przekładzie Józefa Dionizego Minasowicza w Ogrodzie Petenery , jest to jednak w tym tłumaczeniu wers 2: "Wam jeszcze piękny świat posłuszny był," .

↑ αναγχη! – w greckim: potrzeba, konieczność, w tym wypadku w αναγχη! wołaczu zapewne trzeba by przetłumaczyć na: "muszę!"

↑ W druku „zamierszchłej” ale to zapewne literówka od „zamierzchłej”.

↑ αναγχη! – w greckim: potrzeba, konieczność, w tym wypadku w αναγχη! wołaczu zapewne trzeba by przetłumaczyć na: "muszę!"

↑ Patrz w Wikipedii artykuł Hypermnestra .

↑ Eleaci – przedstawiciele szkoły filozoficznej funkcjonującej od końca VI – połowy V wieku p.n.e.; założonej przez Ksenofanesa z Kolofonu, której najwybitniejszym przedstawicielem był jego uczeń Parmenides z Elei, a do któreju należeli też Zenon z Elei i Melissos. Zwolennicy poznania rozumem, przeciwnicy poznania za pomocą obserwacji, i Szkoły Jońskiej. Zwolennicy rozróżniania istoty i pozoru świata. Za jedynego Boga uważali metafizyczny prapoczątek wszechrzeczy. (Przypis na podstawie: „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, tom 3 (Dep-Franc), 1964, str. 359.)

↑ Xenofana – Ksenofanes z Kolofonu (ok. 575-ok. 480) założyciel szkoły filozoficznej w Elei, od której jej przedstawiciele zwani byli Eleatami, nauczyciel Parmenidesa z Elei. Po zwycięstwie Persów w r. 545 był wędrownym poetą, ostatecznie osiadł w Elei. Był krytykiem Homera i Hezjoda, jako wynik interpretacji zjawisk naturalnych i antropomorfizacji, za jedynego Boga uważał metafizyczny prapoczątek wszechrzeczy. (Przypis na podstawie: „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, tom 6 (Kont-Mam), 1965, str. 255.)

↑ Empedokles – Empedokles z Akragas (z Agrigentum), ok. 483-423 p.n.e., grecki filozof i mistyk, lekarz i magik, poeta, mówca i polityk demokratyczny w Agrigentum na Sycylii. Uważany za proroka i cudotwórcę (gdyż uwolnił od zarazy Agrigentum; i Selinunt przez osuszenie bagien), miał tworzyć „cuda techniki”; przeszedł do legendy, miał zniknąć po złożeniu ofiary bóstwom, wedle niektórych po rzuceniu się do Etny. Miał być twórcą retoryki, autorem poematów filozoficznych: Periphyseós i Katharmoi, zachowanych fragmentarycznie. Kontynuował tradycję jońskiej szkoły filozofów przyrody, pewne jednak koncepcje zaczerpnął od eleatów; podkreślał wieczność i materialność świata; w miejsce monistycznej ,,nieokreślonej materii" wprowadził teorię 4 elementów (ziemi, wody, powietrza i ognia) wiązanych przez miłość (philotes), rozłączanych przez spór (neikos), dając harmonię lub chaos; stworzył teorię postrzegania zmysłowego, „wypływu", przyjętą przez atomistów, oraz teorię uczuć i temperamentów, rozwiniętą przez niektóre grecki szkoły lekarskie. (Przypis na podstawie: „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, PWN, Warszawa, 1964, tom 3 (Dep-Franc), str. 421; Zygmunt Kubiak „Literatura Greków i Rzymian”, Świat Książki, Warszawa, 1999, str. 123-124; Lidia Winniczuk (red.) „Słownik kultury antycznej”, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1991, wydanie VI, str. 135.)

↑ Parmenidesie – Parmenides z Elei (ok. 540-ok. 470) uczeń Ksenofanesa z Kolofonu, nauczyciel Zenona z Elei. Przeciwnik Szkoły Jońskiej, zwł. Heraklita. Zwolennik poglądu o jedności myśli i bytu, , za jedynego Boga uważał metafizyczny prapoczątek wszechrzeczy. (Przypis na podstawie: „Wielka Encyklopedia Powszechna PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, tom 8 (Nomo-Polsc), 1966, str. 482.)

↑ Aristarcha - możliwe, że Arystarcha z Samos, - patrz artykuł z Wikipedii .

↑ Heraklitosem – Hēráklitos, Heraklit z Efezu, - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Znany jest Damastes ale bynajmniej nie filozof, a jeśli już to specyficzny, bo znany z przydomka Prokrust oraz łoża, patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Hekateosem – możliwe że Hekatáios, Hekatajos z Miletu, - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Aristofana – Aristofánēs, Aristofanes (ok. 446 – ok. 386), najwybitniejszy komediopisarz grecki, przedstawiciel tzw. starej komedii attyckiej.

↑ Herostrates - podpalił świątynię Artemidy, - patrz artykuł w Wikipedii .

↑ Piewco Charolda!... – odnosi się do autora poematu „Childe Harold’s Pilgrimage”, (w polskim tłumaczeniu „Wędrówki Childe Harolda”) George’a Gordona Byrona.

↑ „Nie Grecy! – nie mam litości nad wami!”; – tłumaczenie „Giaura”' Adama Mickiewicza opublikowane wraz z tłumaczeniem „Korsarza” Edwarda Odyńca w: „Giaur Korsarz” w Wrocławiu, u Webera i Spółki, 1829, str. 9.

↑ Z Safony.

↑ Z Safony.

↑ Nazwa tańca.

↑ Cordaks – kordaks, inaczej sikinnis – skoczny taniec satyrów, używany w komediach starożytnej Grecji.

↑ Pierejami Muzy na Lezbos zwano. –

↑ Z Safony.

↑ Z Safony.

↑ Z Safo.

↑ Autor zamieścił wcześniej, (na stronie 259), następujący przypis do słowa Pjerei: „Pierejami Muzy na Lezbos zwano. –”

↑ Prześpiewem, chyba literówka w druku, bo powinno być raczej „Dzień mój prześpiewam, przemarzę,” – z prześpiewam zamiast prześpiewem; albo ewentualnie „Dzień mój prześpiewem przemarzę,” – bez przecinka.

↑ Z Safony.

↑ Ginaceum – od greckiego gynaikeíos, tzn. kobiecy, żeński; greckie gynaikeíon, przez łacińskie gynaceum – część greckiego domu przeznaczona dla kobiet, z sypialnią małżeńską, tu znajdowało się całe gospodarstwo domowe, tu wychowywano dzieci a kobiety zajmowały się pracami domowymi, czasem same, czasem – w bogatszych domach – wraz z niewolnicami. Od II w. p.n.e. ginaceum zwano pokoje służebne i robocze. W Rzymie IV i V w. p.n.e. ginaceum to zatrudniające kobiece tkalnie i szwalnie dworu cesarskiego i wojska. Ginaceum znajdowało się w części domu trudno dostępnej obcym, np. na piętrze. (Przypis na podstawie: Jan Tokarski „Słownik wyrazów obcych PWN”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1980, str. 251; Władysław Kopaliński „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych”, (wydanie XVI rozszerzone), Wiedza Powszechna, Warszawa, 1989, str. 191.)

↑ Ostatni krzyk Mytrydata może się wydać anachronizmem – jest pomyślany jako mimowolne przeczucie śmiertelne nowego świata – druzgoczące Bogów Romy.

↑ Król Polski i Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506, wiersz jest związany z wojną, która wybuchła w roku śmierci króla, który nie popadł w panikę, która wówczas wybuchła, ale zwołał pospolite ruszenie pod wodzą hetmana litewskiego Stanisława Kiszki i marszałka nadwornego kn. Michała Glińskiego , (który przejął dowództwo w sytuacji choroby Kiszki) i odniósł zwycięstwo 5 sierpnia 1506 w Bitwie pod Kleckiem . Zapewne, wiadomość o tym dotarła do konającego króla później. Czy dopiero 19 sierpnia? W każdym razie król odszedł w świadomości zwycięstwa swoich wojsk.

↑ W druku jest „tylka”, lecz cały wers: „Czołem gwiazd tylka – acz stoi na ziemi!” wskazuje, że to literowka i powninno być „tyka”, wówczas cały wers nabiera sensu: „Czołem gwiazd tyka – acz stoi na ziemi!”

↑ W druku: „A z pod niebu chmurnego”, ale to zapewne literówka i powinno być „A z pod nieba chmurnego”.

↑ Podług dumki gminnej z okolicy Bubnisk.

↑ Podług przekładu Byrona.

↑ Przekład „Tu mi chamas” autorstwa Byrona cytowany w: George Gordon Byron, Thomas Moore (ed.) „Life, Letters, and Journals of Lord Byron”, (complete in one volume), Chapter XXII. (1814.), publ. John Murray, London, 1838, str. 238; oraz „The Works of Lord Byron” (pod red. Coleridge, Prothero) pt. „From The Portuguese” ( „ANOTHER VERSION.” )

↑ W druku „Wrzuszon” ale to literówka od wzruszon.

↑ Ostatnie dwa z piosnki gminnej …

↑ Cecorskich Hetmanów – Jana Zamoyskiego, ze względu na Bitwę pod Cecorą 19-20 października 1595; Stanisława Żółkiewskiego, który zmarł 7 października 1620 w wyniku ran odniesionych w Bitwie pod Cecorą trwającej od 17 do 6 października 1620.

↑ Wyjęty i przerobiony z osobnej prozaicznej całości. –

↑ Być może literówka od mamut.

↑ Zamek w Wiśniczu Nowym

↑ Piotr Kmita (ok. 1477-1553)

↑ Kasztelan krakowski

↑ Być może powinno być prętach.

↑ 1846!

↑ Roethel malarz. Szumann muzyczny kompozytor; obaj zmarli w obłąkaniu...

↑ Panieńskie skały — wąwóz pod Krakowem koło Bielan.

↑ Wyznawał całą prawdę, i byłem usprawiedliwiony. Ale popełniłem wielką zbrodnią przez mój opór, i przeor wystosował do mnie publiczną naganę dla drażliwej dumy tkwiącej w mej piersi...

↑ Między kielichem a wargami jest zawsze miejsce dla nieszczęścia...

↑ «To co gwizdał, nie prosiłam go wcale. Nie wiem czy diabeł o tym cokolwiek wie... — Gwiżdżąc, nie wydawałeś się mi wcale widzieć jeszcze zbyt wyraźnie, że jam ci niepotrzebna, ale wydawałeś się mi starszy, albo mieszkaliśmy razem i czułam się jakby niesiona z tobą przez wielki wiatr który niósł nas już to nad dojrzałymi zbożami, już to nad trawą samosiejką, już to nad biegiem wód —; i widziałam łąki, lasy, fontanny, pola pełne kwiatów, i niebo pełne ptaków, który płynęły obłoki. — — Widziałam też w mym marzeniu twoją matkę i mego wielkiego ojca wspartych przed ogniem, i mówiących o sprawach przez co nie słyszałam wcale twojej modlitwy, i że czułem się jakbym spała w mym małym łóżku. — Widziałem jeszcze ziemię obsypaną śniegiem, i rządy wierzb obsypane skowronkami — a potem noce usiane spadającymi gwiazdami, i oglądaliśmy je oboje oparci na pagórku, podczas gdy nasze zwierzęta czyniły mały hałas strzygąc trawę w blasku księżyca...

↑ „Les Maîtresse Sonneurs” powieść George Sand powstała około połowy XIX wieku (1849, 1853).

↑ „O [Natur! du] stumme [...] Jungfrau! ich verstehe deine Sterne — [und] Du verstehst meine Thränen...” — O [naturo ty] niema [...] panno! rozumiem twoje gwiazdy – [a] ty rozumiesz moje łzy... — Fragmenty wyjęte z Heinrich Heine „Reisebilder”, (czyli „Obrazy z podróży”) „Italien III Die Stadt Lucca”, (czyli Włochy III miasto Lukka).

↑ Głupiec znajdzie zawsze głupszego, którego podziwia...

↑ młodzież pozłacana

↑ Mathilde Wesendonck „Fünf Gedichte”, pierwsza z pieśni w tym zbiorze, pt. „Der Engel”, czyli „Anioł”:
W dzieciństwa wczesnych dniach
Słuchałem często [o] aniołach [w] podaniach,
One wspaniałą rozkoszą nieba
Gdy nie stanie ziemi słońca.

Tu, gdzie strwożone serce w trosce
Schnące, przed światem skryte
Które, gdzieś cicho wykrwawić się chce
I [by] minęły łez powodzie [złe],

Tu, gdzie żarliwy [przez] swe pacierze
Tylko o wybawienie żebrze,
Tu anioł szybuje do dołu,
I tego łagodnie niesie ku niebu…

Tak, wzniesie też i mnie anioł z dołu,
I na świetlistym [swym] pierzu
Powiedzie, daleko [od] każdego bólu,
Mego ducha tedy ku niebu.
Władysław Tarnowski zacytował pierwsze 3 z 4 zwrotek wiersza „Anioł”, czyniąc zapowiedź co ma zamiar opisywać w tym rozdziale. Innego, pięknego przekładu wiersza anioł dokonał Jarosław Iwaszkiewicz.

↑ Autorką tego zbioru 5 wierszy, w tym i tego pt. „Der Engel”, czyli „Anioł”, jest Mathilde Wesendonck, a wiersz powstał w końcu listopada 1857, natomiast Richard Wagner napisał do tego wiersza muzykę 30 listopada 1857, reszta wierszy z tego zbioru powstała na przełomie 1857 i 1858 roku, były to w kolejności: wspomniany już 1. „Der Engel”, 2. „Stehe still!”, 3. „Im Treibhaus (Studie zu Tristan und Isolde)”, 4. „Schmerzen”, 5. „Träume (Studie zu Tristan und Isolde)”. Wydawcą zbioru pieśni był C. F. Peters.

↑ Fragment.

↑ Są rzeczy rzewne...

↑ Opowiadał mi ją Norymberczyk.

↑ Wiersz odnosi się do grobu Wita Stwosza w Norymbrdze, - ogólny widok i fragment .

↑ Części badaczy wątpiła w istnienie tomu II „Poezyi Studenta”, gdyż nie udało im się odnaleźć tej książki, gdyby nie starczyło istnienie tomów I oraz III i IV, to mamy tu w postaci cytatu kolejny dowód na istnienie tego tomu!

↑ „J'entend le rossignolet!” – Słyszę młodego słowika!

↑ Contemplations.

↑ Góra Karpacka.

↑ Rychcice – wieś opodal Wróblewic, rodzinnej wsi autora, miejsce spoczynku Kazimierza Ustrzyckiego, brata prababki Urszuli z Ustrzyckich Tarnowskiej. I dalej miejscowości i rzeka także w pobliżu.

↑ Śniatynka – miejscowość należała do ojca autora, a po jego śmierci przeszła na brata autora Stanisława Tarnowskiego zwanego białym.

↑ «Czerwone ciele czarną krowę liże» zagadka gminna o ogniu.

↑ „Kurz ist der Schmerz und ewig ist die Freude.” – Krótki jest ból a wieczna jest radość.

↑ Kiedy szczyt Babiej góry w chmurach, górale wróżą burzę — kiedy czysty, pogodę.

↑ Czarny i Biał y Dunajec zlewają się pod nowym Targiem. —

↑ Łomnic a, Najwyższy szczyt Tatrów — 8500 stóp wysoki.

↑ Wirch y, po góralsku wierszchy, szczyty. —

↑ Gewont góra nad Zakopanem około 5000 stóp wysoka, ma kształt rozwartej w niebo lwiej paszczy.

↑ Turnie, skaliste szczyty.

↑ Górale rozróżniają większy i mały Gewont przy sobie leżące. —

↑ Górale są dziś podobno najwykształceńszą częścią ludu naszego, choć za górami osiedli — w kościółku każden prawie modli się z książką, a matka uczy czytać swe dzieci.

↑ Trąbacz — nazwisko psa góralskiego.

↑ Juchasy — pastuchy górskie, które lato na górach w szałasach spędzają.

↑ W danym razie niepospolite korzyści mógłby sprawie naszej oddać zaimprowizowany pułk strzelców góralskich — ich odwaga, celność, zwinność i przytomność są tego rękojmią. —

↑ Baca, najstarszy pasterz patryarcha szałasu.

↑ Gajduje — gra na skrzypcach. —

↑ Hole — czyli hale, łąki, połoniny. —

↑ Pod Chochołowem przez zdradę pojmali Austryacy r. 1846 hufiec gotowych do powstania górali — tradycja narodowa cudownie żyje w tym ludzie!

↑ Ciupaga, siekierka.

↑ Strzyżki, owce.

↑ Perć, ścieżka. —

↑ Zbyrczą — dzwonią.

↑ Brony, bramy.

↑ Górale nie niszczą pająków; mają je prognostyk za prognostyk pomyślności.

↑ Mimo pewnych niedostatków w obrazach Głowackiego, niedostatków, które nie naszą rozbierać rzeczą, zdaje nam się, że on jeden zrozumiał prawdę Tatrzańskiej natury — i utorował drogę przyszłemu ojczystemu mistrzowi, który kiedyś dopełni wielkiego zadania. —

↑ Dziadem górale zwą niedźwiedzia.

↑ Mnich skała nad Mor. okiem.

↑ Dolina pięciu stawów ma coś przerażającego swoją martwotą — kształt jej kolosalnego niby amfiteatru, w którym miliony widzów skamieniały. —

↑ Hen! — tam.

↑ Dziopa — dziewczyna.

↑ Dziad, Niedźwiedź.

↑ Mnich — skała nad M. okiem.

↑ Upłaz — jedna z najpierwszych skał rozpoczynających kościeliska.

↑ Zbójeckie izby, i t. d. imiona skał. —

↑ Kraków — tak zwany wąwóz przy kościelisku dla podobieństwa jego do wież zamczyska.

↑ Górale każdą ze skał nazywają imieniem wieżyc Krakowa w tym wąwozie. —

↑ Sokolica — skała.

↑ Różowe. Pioniny mają kolor różowy.

↑ Niedzica. Nedic, zamek Węgierski na drugim brzegu Dunajca naprzeciw Czorsztyna.

↑ Szmeks; kąpiele w cudnem położeniu, tuż nad Łomnicą, gdzie podróżni Polacy bardzo gościnie od Węgrów przyjmowani.

↑ Sonety te są odłamem poematu: Lica mej ziemi — mającym n
Naturalna pani klepie się po pipce
Ciężarna brunetka rozbiera się
Facet w średnim wieku otrzymuje prezent życia