Китоб ва китобхонлик – инсон маънавияти кўзгуси

Ҳар йили машҳур эртакчи адиб Ганс Христиан Андерсен туғилган куни, яъни 2 апрелда нишонланадиган “Болалар китоблари халқаро куни”, 1995 йили ЮНЕСКО конференциясида қабул қилинган “23 апрель – Бутунжаҳон китоб ва муаллифлар ҳуқуқлари куни”, “14 февраль – Китоблар совға қилиш халқаро куни” каби дунё миқёсидаги саналар бежиз эмас.

Буюк шоир ва мутафаккир Алишер Навоий ҳазратлари ёзганидек, “китоб – беминнат устоз, билим ва маънавий юксалишга эришишнинг энг асосий манбаи ”.

Андижон вилоят соғлиқни сақлаш тизимидаги тиббиёт муассасаларида ташриф буюрувчилар учун китоб жавонлари ташкил этилган. Шунингдек шифокорлар ва хамширалар учун 100 мингдан ортиқ электрон китоблар мавжуд бўлиб, улар тиббиёт ходимларининг билимларини оширишида мухим омил бўлиб келмоқда.

Куни кеча Андижон вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси бошлиғи Авазбек Абдурахманов яшаш жойига яқин бўлган Андижон туманидаги 17 – ўрта мактаб кутубхонасига шахсий кутубхонасидан 25 та турли адабиётларни топширди, шунингдек кўплаб тиббиёт муассасалари рахбарлари ўзлари таълим олган ўрта таълим мактабларида ўқувчилар билан давра сухбатлари ўтказдилар.

Халқимиз тилида ҳам китоб ўқиб билим ва муносиб таълим-тарбия олиш, илм-фан билан шуғулланиш, касб-ҳунар ўрганишнинг аҳамиятига доир мақоллар жуда кўп. Жумладан, “Китобсиз ақл – қанотсиз қуш”, “Бахт белгиси – билим”, “Билим – ақл чироғи”, “Гўзаллик – илму маърифатда”, “Илм бахт келтирар, билим тахт келтирар”, “Ҳунар – оқар булоқ, илм – ёнар чироқ”, “Олтин олма, билим ол, билим олсанг, билиб ол”. Бундай пурҳикмат нақлларни яна узоқ давом эттириш мумкин, доноларнинт ўтитлари, ёзма манбалар, халқ оғзаки ижоди дурдоналари, халқнинт анъанавий тарбия усулларида акс эттан китоб билан боғлиқ хилма-хил ҳаётий расм- русумлар, удумлар ва урф-одатлардан ҳам билиш мумкин. Халқимиз китоб ҳақида нақл-ривоятларгина эмас, балки кўплаб мақоллар, афоризмлар, топишмоқлар, ҳикматлар ҳам яратган.

Жумладан, Абдураҳмон Жомийнинг китоб ҳақидати ушбу мисраларини келтиришимиз мумкин. 

Билимдонлар сўзи бордур бу бобда: 

«Билимдон тўрда-ю, илми китобда!» 

Атар ёлғиз эсант, ҳамдам китобдур, 

Билим субҳидати нур ҳам китобдур.

“Айни пайтда, - дейди Шавкат Миромонович, - ахборот-коммуникация соҳасидаги охирги ютуқларни ўзлаштириш билан бирга, ёшларнинг китоб ўқишга бўлган қизиқишини оширишга, уларни китоб билан дўст бўлишга, аҳолининг китобхонлик савиясини янада оширишга алоҳида эътибор қаратиш лозим бўлади. Бунинг учун, аввало, миллий адабиётимиз ва жаҳон адабиётининг энг сара намуналарини ижтимоий тармоқларга жойлаштириш ва уларни кенг тарғиб қилишга алоҳида эътибор беришимиз муҳим аҳамият касб этади”. 

Ўзбек тилимиз дунёдаги энг бой тиллар қаторига киради. А.С.Пушкин бутун ижоди давомида жами 21197 та сўз қўллаган бўлса, Шекспир асарлари тилида жами 20 мингдан ортиқ сўз қўлланилган. Испан олимлари Сервантеснинг ижодида 18 минг сўз қўлланилгани ҳақида маълумот берганлар. Буюк бобомиз Алишер Навоий асарларида қўлланилган сўзлар сони эса 26000дан ортиқ экан.

Шарқда ахлоқ-одоб борасида буюк асарлар яратган Муҳаммад Жабалрудийнинг китоб ҳақидаги қуйидаги фиркларига бир қулоқ тутайлик: “Эй азиз! Киши учун китобдан азизроқ ва ёқимлироқ суҳбатдош йўқдир. Китоб фасоҳат, балоғатда, латофатда тенги йўқ, мунофиқликдан ҳоли ҳамроҳдир. Ёлғизликда ва ғамли айёмларда мунис улфатдир. Унда на нифоқ бору, на гина. У шундай ҳамдамки, сўзларида ёлғон ва хато бўлмайди. Суҳбатидан эса кишига малоллик етмайди. У ўз дўстининг дилини оғритмайди. Юрагини эса сиқмайди. У шундай рафиқдирки, киши орқасидан ғийбат қилиб юрмайди. Унинг суҳбатидан сенга шундай файзли фойдалар етадики, бундай фойдани одамлардан топа олмайсан. Аксинча, аксар одамлар суҳбатидан кишига зарар етади. Китобдек дўст ичида барча илму ҳилм мужассамдирки, у кишиларни ўтмишдан ва келажакдан огоҳ қилиб туради. Шунинг учун ҳам “Китоб ақл қалъасидир”, деганлар”. 

Китоб ва китобхонликни тарғиб қилиш ишлари қизғин давом эттирилмоқда.

  Kitob va kitobxonlik – inson maʼnaviyati koʻzgusi

Har yili mashhur ertakchi adib Gans Xristian Andersen tugʻilgan kuni, yaʼni 2 aprelda nishonlanadigan “Bolalar kitoblari xalqaro kuni”, 1995 yili YuNESKO konferentsiyasida qabul qilingan “23 aprelь – Butunjahon kitob va mualliflar huquqlari kuni”, “14 fevralь – Kitoblar sovgʻa qilish xalqaro kuni” kabi dunyo miqyosidagi sanalar bejiz emas.

Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy hazratlari yozganidek, “kitob – beminnat ustoz, bilim va maʼnaviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai ”.

Andijon viloyat sogʻliqni saqlash tizimidagi tibbiyot muassasalarida tashrif buyuruvchilar uchun kitob javonlari tashkil etilgan. Shuningdek shifokorlar va xamshiralar uchun 100 mingdan ortiq elektron kitoblar mavjud boʻlib, ular tibbiyot xodimlarining bilimlarini oshirishida muxim omil boʻlib kelmoqda.

Kuni kecha Andijon viloyat sogʻliqni saqlash boshqarmasi boshligʻi Avazbek Abduraxmanov yashash joyiga yaqin boʻlgan Andijon tumanidagi 17 – oʻrta maktab kutubxonasiga shaxsiy kutubxonasidan 25 ta turli adabiyotlarni topshirdi, shuningdek koʻplab tibbiyot muassasalari raxbarlari oʻzlari taʼlim olgan oʻrta taʼlim maktablarida oʻquvchilar bilan davra suxbatlari oʻtkazdilar.

Xalqimiz tilida ham kitob oʻqib bilim va munosib taʼlim-tarbiya olish, ilm-fan bilan shugʻullanish, kasb-hunar oʻrganishning ahamiyatiga doir maqollar juda koʻp. Jumladan, “Kitobsiz aql – qanotsiz qush”, “Baxt belgisi – bilim”, “Bilim – aql chirogʻi”, “Goʻzallik – ilmu maʼrifatda”, “Ilm baxt keltirar, bilim taxt keltirar”, “Hunar – oqar buloq, ilm – yonar chiroq”, “Oltin olma, bilim ol, bilim olsang, bilib ol”. Bunday purhikmat naqllarni yana uzoq davom ettirish mumkin, donolarnint oʻtitlari, yozma manbalar, xalq ogʻzaki ijodi durdonalari, xalqnint anʼanaviy tarbiya usullarida aks ettan kitob bilan bogʻliq xilma-xil hayotiy rasm- rusumlar, udumlar va urf-odatlardan ham bilish mumkin. Xalqimiz kitob haqida naql-rivoyatlargina emas, balki koʻplab maqollar, aforizmlar, topishmoqlar, hikmatlar ham yaratgan. Jumladan, Abdurahmon Jomiynint kitob haqidati ushbu misralarini keltirishimiz mumkin.

Bilimdonlar soʻzi bordur bu bobda:

“Bilimdon toʻrda-yu, ilmi kitobda!”

Atar yolgʻiz esant, hamdam kitobdur,

Bilim subhidati nur ham kitobdur.

“Ayni paytda, - deydi Shavkat Miromonovich, - axborot-kommunikatsiya sohasidagi oxirgi yutuqlarni oʻzlashtirish bilan birga, yoshlarning kitob oʻqishga boʻlgan qiziqishini oshirishga, ularni kitob bilan doʻst boʻlishga, aholining kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida eʼtibor qaratish lozim boʻladi. Buning uchun, avvalo, milliy adabiyotimiz va jahon adabiyotining eng sara namunalarini ijtimoiy tarmoqlarga joylashtirish va ularni keng targʻib qilishga alohida eʼtibor berishimiz muhim ahamiyat kasb etadi”.

Oʻzbek tilimiz dunyodagi eng boy tillar qatoriga kiradi. A.S.Pushkin butun ijodi davomida jami 21197 ta soʻz qoʻllagan boʻlsa, Shekspir asarlari tilida jami 20 mingdan ortiq soʻz qoʻllanilgan. Ispan olimlari Servantesning ijodida 18 ming soʻz qoʻllanilgani haqida maʼlumot berganlar. Buyuk bobomiz Alisher Navoiy asarlarida qoʻllanilgan soʻzlar soni esa 26000dan ortiq ekan.

Sharqda axloq-odob borasida buyuk asarlar yaratgan Muhammad Jabalrudiyning kitob haqidagi quyidagi firklariga bir quloq tutaylik: “Ey aziz! Kishi uchun kitobdan azizroq va yoqimliroq suhbatdosh yoʻqdir. Kitob fasohat, balogʻatda, latofatda tengi yoʻq, munofiqlikdan holi hamrohdir. Yolgʻizlikda va gʻamli ayyomlarda munis ulfatdir. Unda na nifoq boru, na gina. U shunday hamdamki, soʻzlarida yolgʻon va xato boʻlmaydi. Suhbatidan esa kishiga malollik yetmaydi. U oʻz doʻstining dilini ogʻritmaydi. Yuragini esa siqmaydi. U shunday rafiqdirki, kishi orqasidan gʻiybat qilib yurmaydi. Uning suhbatidan senga shunday fayzli foydalar yetadiki, bunday foydani odamlardan topa olmaysan. Aksincha, aksar odamlar suhbatidan kishiga zarar yetadi. Kitobdek doʻst ichida barcha ilmu hilm mujassamdirki, u kishilarni oʻtmishdan va kelajakdan ogoh qilib turadi. Shuning uchun ham “Kitob aql qalʼasidir”, deganlar”.

Kitob va kitobxonlikni targʻib qilish ishlari qizgʻin davom ettirilmoqda.