زنان و محور پیاده خیابان هفده شهریور و میدان امام حسین
هانی ارجمندیزمانی که طرح بهسازی خیابان هفده شهریور و میدان امام حسین توسط شهرداری مطرح شد؛ در ابتدا بسیاری از شهروندان که با معضلات ترافیکی و آشفتگی این محدوده سال‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کردند از تصمیم شهرداری خرسند شدند و هر یک در ذهن خود تصویری از میدان امام حسینِ سامان‌دهی‌شده ترسیم کردند. از دلايلی که برخی مالكان با طرح پیاده‌راه موافقند، مبني بر مطلوبيت پياده‌راه‌شدن محور و تأثير آن بر افزايش رونق اقتصادي پياده‌راه را می‌توان: ۱- سهولت رفت‌وآمد مشتريان و افزايش ميزان خريد ۲- كاهش شلوغی و بي‌نظمی و نيز افزايش آرامش و راحتي ناشي از عدم وجود وسائل نقليه موتوري ۳- افزايش امنيت و ايمني كاربران فضا ۴- همخواني بيشتر با ماهيت تجاري فضا و تجربۀ پیاده‌راه‌های موفق و درآمدزای دیگر شهر هست. اما پس از اتمامِ ناتمام پروژه تمام این رویاها نقش برآب شدند. طرحی که در نتیجۀ آن نه تنها جمعیت مراجعین کاهش یافت که باعث بروز مشکلات عدیدۀ اجتماعی و امنیتی شد.
از مشکلات اصلی عدم موفقیت این پروژه می‌توان اشاره کرد که:
۱) این محور پیاده برای مراسم مذهبی و آیینی مضمون کارکردی تعیین شده، وقتی یک میدان و محور اصلی شهر با فعالیت واحد مذهبی گره می‌خورد امکان ترکیب با دیگر فعالیتها و جذب گروه‌های متنوع اجتماعی محدود می‌شود.
۲) محور پیاده باید در تمام سال و همۀ ساعات شبانه‌روز فعال باشد تا امن برای حضور مردم و ناامن برای بزهکاران باشد، رویدادهای مناسبتی فقط چند روز محور را زنده می‌کند و در بقیۀ ایام سال زندگی در آن از حرکت می‌افتد.
۳) در ابتدا و انتهای محور پیاده کاربری‌های عمده با ویژگی تولید و جذب جمعیت وجود ندارد تا مسیر ۱۲۵۰ متری میانی را فعال و زنده نگهدارد.
۴) در تدوین ایده و فرایند اجرا با شهروندان و صاحبان کسب و کار همفکری و مشارکتی صورت نگرفت و در نتیجه مخالفت‌های گوناگون با طرح بیشتر و بیشتر می‌شود.
۵) تعجیل در ساخت برای رساندن آن به مناسبت خاص در سال ۹۱، نه تنها باعث دور زدن ذی‌نفعان شد بلکه کیفیت اجرا را هم پایین آورد و همین دلیلی شد برای اقدامات اجرایی مکرر بعدی و هزینه‌های گزاف.
اما یکی دیگر از معضلات این فضای شهری، حذف‌شدن زنان به دلیل نبود احساس امنیت کالبدی و اجتماعی است. به دلایل بسیاری از معضلات کالبدی از جمله ناتمام‌ماندن سنگفرش‌های خیابان، جداره‌ها و نورپردازی‌های نامناسب پس از 6 سال، موجب تبدیل‌شدن آن فضا به فضاهای جرم‌خیز شده و همین حضور زنان را در آن بسیار کاهش داده و در نتیجه فضا با معضلات عدیده‌تری مواجه شده است. کسادشدن بازار مغازه‌داران و دست‌فروشان از مهم‌ترین پیامد‌های حذف زنان از چنین فضای شهری است که نارضایتی کسبه را به همراه داشته است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت با توجه به وجود ضعف بسیار در چنین پروژه‌ای و جستجو برای یافتن بهترین و کارامدترین عملکرد برای باززنده‌سازی آن، بازآفرینی آن بر مبنای نیازهای زنان است. تقویت مؤلفه‌های کالبدی_فضایی، زیبایی‌شناسی_بصری و ادراکی_احساسی مهم‌ترین عوامل در ارتقای کیفیت فضای شهری هستند. طراحی فرم، فضا و بافت محیط، مبلمان و تجهیزات شهری مناسب، تناسبات و مقیاس انسانی، وضوح، تداوم و محصوریت فضا، جزئیات و مصالح مورد پسند زنان (پرتوی و همکاران، ۱۳۹۴: ۷۱) در کنار ایجاد سهولت در حرکت، وجود علائم و اطلاعات در هنگام اضطرار و کمک، دسترسی به حمل‌ونقل، تحت‌نظربودن فضا برای پلیس، نداشتن گوشه‌های داخلی و جداافتاده، فضای سبز کافی، نورپردازی کافی (همان: ۱۱۴-۱۱۵) که موجب افزایش امنیت فضا می‌شوند، می‌توانند قدم‌های مفیدی در اصلاح شرایط موجود بوده و با ایجاد فضایی دعوت‌کننده از زنان، به بازآفرینی این فضای شهری کمک به‌سزایی شود.
منابع:
پرتوی، پروین: ۱۳۹۴، زنان و فضاهای عمومی شهری، مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، تهران.