Гендер-ҳуқуқий экспертиза ҳақида
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 30 мартдаги 192-сон қарори билан Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳаларини гендер-ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш тартиби тўғрисидаги Низом тасдиқланди.
Унга кўра, сиёсат, иқтисодиёт, ҳуқуқ, мафкура ва маданият, таълим ва илм каби жамиятнинг барча жабҳаларини мувофиқлаштирувчи ва бошқарувчи қонун ва қонуности ҳужжатлари ва уларнинг лойиҳалари гендер-ҳуқуқий экспертизадан ўтказилиши шарт қилиб белгиланган.
2019 йил 2 сентябрда қабул қилинган ЎРҚ-562-сон «Хотин-қизлар ва эркаклар учун тенг ҳуқуқ ҳамда имкониятлар кафолатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 3-моддасига мувофиқ:
Гендер-ҳуқуқий экспертиза — норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ҳамда уларнинг лойиҳаларини хотин-қизлар ва эркаклар учун тенг ҳуқуқ ҳамда имкониятлар кафолатларини таъминлаш принципларига мувофиқлиги юзасидан таҳлил қилишдир.
Мазкур Қонуннинг 7-моддасида норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва улар лойиҳаларининг гендер-ҳуқуқий экспертизаси:
*жинс бўйича бевосита ва билвосита камситиш имконини яратадиган норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг ёки унинг лойиҳасининг хотин-қизлар ва эркаклар учун тенг ҳуқуқ ҳамда имкониятлар кафолатларини таъминлаш принципларига мувофиқ эмаслигини аниқлашга;
*жинси бўйича бевосита ва билвосита камситиш имконини яратадиган норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини қабул қилиш оқибатларини умумий баҳолашга;
*норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг қўлланилиш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган, камситиш хусусиятига эга хавфларни аниқлашга;
*жинси бўйича бевосита ёки билвосита камситишга йўл қўядиган, аниқланган нормаларни бартараф этишга йўналтирилган тавсияларни ишлаб чиқишга қаратилгандир.
Қоидага кўра, қабул қилиниб бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг экспертизаси Адлия вазирлиги томонидан ҳар уч йилда тасдиқланадиган режа асосида ўтказилади. Режа давлат органлари ва бошқа ташкилотларнинг таклифларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилади. Унда экспертизадан ўтказилиши лозим бўлган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг номи, ижрочи давлат органи ва экспертизадан ўтказиш муддатлари кўрсатилади.
Давлат органи экспертизадан ўтказилаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг гендер тенглик принципларига мувофиқлиги ёки мувофиқ эмаслиги юзасидан тайёрланган таҳлилий ахборот ва таклифларни ўз ичига олган хулосани Адлия вазирлигига тақдим этади. Адлия вазирлиги олинган хулосаларни ўрганиб, «салбийларини» умумлаштиради ва уларни Гендер тенгликни таъминлаш масалалари бўйича комиссияга тақдим этади. Ўз навбатида, Комиссия мувофиқ бўлмаган ҳужжатни бажариш ва уни қўллаш учун масъул бўлган давлат органига уни қайта кўриб чиқиш ҳамда унга тузатишлар киритиш бўйича топшириқ беради.
Ишлаб чиқувчининг экспертиза натижалари унинг юридик хизматининг ҳуқуқий хулосасида акс эттирилади. Лойиҳа гендер тенглик принципларига номувофиқ бўлса, юридик хизмат уни тегишли эътирозлар билан қайта ишлаш учун таркибий бўлинмага қайтаради.
Юридик хизматнинг ижобий хулосасидан кейин лойиҳа давлат органининг биринчи раҳбари томонидан имзоланиб, манфаатдор органлар ва ташкилотларга келишиш учун юборилади. Сўнг келишилган лойиҳа адлия органларига экспертизадан ўтказиш учун юборилади, улар ҳам ўз хулосаларини тайёрлайдилар. Унда билдирилган эътирозлар мажбурий равишда бартараф этилиши лозим.
Идоравий норматив-ҳуқуқий ҳужжатда гендер тенглик принципларига мувофиқ бўлмаган қоидаларнинг аниқланиши давлат рўйхатидан ўтказишни рад этиш учун асос ҳисобланади.
Манба: https://www.norma.uz/uz/qonunchilikda_yangi/nhh_gender-huquqiy_ekspertizadan_utkaziladi