Геніталіі жаночыя

У традыцыйных поглядах – крыніца ўсеагульнага жыцця і багацця, універсальны спараджальны пачатак. У народнамедыцынскіх рытуалах матыў геніталій ж улучаўся ў агульную семантыку перанараджэння, калі падкрэслена маці пераступала праз хворае дзіця, выцірала яму твар падолам сподняй кашулі, праймала праз спадніцу. Жыццядайная моц жаночых геніталій асабліва выразная ў звычаі абціраць твар дзіцяці рукою, правёўшы ёю папярэдне між ног, са словамі: “Чым радзіла, тым адхадзіла”.

Рэальная дэманстрацыя геніталій у рытуалах прызваная стымуляваць плоднасць, а таксама абараніць чалавека ад шкодных уплываў. У Кобрынскім павеце, калі сустракаліся з папом, то адплёўвалі два разы і дакраналіся да геніталій. Разам з тым з міфалагічнага пункту гледжання геніталіі апісваюцца як таямнічы і цёмны пачатак, ад якога зыходзіць небяспека і нават смерць – “калі жанчына “прысвеціць”, прайшоўшы над дзіцём, то яно будзе расці”. Як заўважае сербскі вучоны Л. Радэнковіч, у традыцыйным успрыманні – праход на той свет, і таму дэфларацыя маладой разумелася як адкрыццё шляху да сваіх продкаў. Адсюль строгае патрабаванне цнатлівасці нявесты, інакш можа адбыцца кантакт з іншымі, незнаёмымі і нават небяспечнымі сіламі. Параўнаўноўваецца тут уяўленні пра навародка як пасланца чужога свету.

Жаночыя геніталіі сярод элементаў прадметнага кода сімвалізуюцца рэчамі, якія судачыняюцца з колам або маюць адтуліну ці паглыбленне. Гэта перадусім спадніца і фартух (нявеста развязвала іх у час вянчання, каб пазней лёгкімі былі роды), ступа, гаршчок і хамут ( як маладая выязджала да жаніха, на хвіліну развязвалі хамут, бо гэта палегчыць першыя роды). Хамут надзявалі на шыю “нячэснай” нявесце – няцэласнасць хамута суадносілася з “няцэльнасцю” дзяўчыны, параўноўвалася у гэтых жа звычаях дзіравы посуд ці пірог з дзіркай. Прымаўка “ бабська хамуціна ўвесь свет замуціла”. Метафара 'жанчына - печ' можа звужацца і да выявы як печы чэрава, мацярынскага ўлоння. Цалкам суадносяцца з уяўленнямі аб сівалічнай тоеснасці чалеснікаў і геніталіі рытуалы “перапякання” дзіцяці, калі хворага на лапаце як бы садзілі ў печ: дзіця сімвалічна вярталася назад, ва ўлонне, каб нарадзіцца зноў “новым” і здаровым. Засланка ў гэтым кантэксце адсылае да матыву цнатлівасці нявесты: на вяселлі хадзілі з засланкай па вёсцы і аб’яўлялі аб падзеі. У сістэме архітэктурных аналогій геніталій адпавядаюць дзверы і вароты (напрыклад, у прыказцы “І мы з тых варот, адкуль увесь народ”). Асбліва нагляднае падобнае атаясамленне ў радзіннай звычаёвасці і замовах – для палягчэння родаў адчынялі дзверы і вокны, параўн. таксама “Замкніцеся, ключы залатыя, зачыніцеся, дзверы царскія, не пусьціце гэтыя дзіцяці”. Жаночыя геніталіі маюць аналогіі і ў ландшафтавым кодзе: “Усе прайшлі праз той лажок, дзе на горачцы гаёк”.

На міфапаэтычных асацыяцыях грунтуюцца і намінацыі геніталій, сярод якіх дамінуюць птушыныя, жывёльныя метафары тыпу курка, ціпка, мышка, куна і да т. п., вызначальнымі для якіх стаюць семы плоднасці ды хтанічнасці.

Крыніца: Міфалогія беларусаў: энцыкладпедычны слоўнік / склад. І. Клімковіч, В. Аўтушка; навук. рэд. Т. Валодзіна, С. Санько. — Мн.: Беларусь, 2011.