Федерасийа – дювлятин сийаси-ярази гурулушунун тязащцр формасы кими - Государство и право дипломная работа

Федерасийа – дювлятин сийаси-ярази гурулушунун тязащцр формасы кими - Государство и право дипломная работа




































Главная

Государство и право
Федерасийа – дювлятин сийаси-ярази гурулушунун тязащцр формасы кими

Федерасийа субйектляри вя онларын сессесийасы проблеми. Федерасийа субйектляринин щцгуги статусу. Федерасийада гейри-субйектляр. Федерасийа субйектляринин сессесийасы проблеми. Федерасийа вя онун субйектляри арасында сялащиййят нисбяти.


посмотреть текст работы


скачать работу можно здесь


полная информация о работе


весь список подобных работ


Нужна помощь с учёбой? Наши эксперты готовы помочь!
Нажимая на кнопку, вы соглашаетесь с
политикой обработки персональных данных

Студенты, аспиранты, молодые ученые, использующие базу знаний в своей учебе и работе, будут вам очень благодарны.
АЗЯРБАЙЪАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ
Дювлятин сийаси-ярази гурулушунун тякминляшдирилмяси проблеми мцасир дюврдя яксяр дцнйа юлкяляриндя мювъуддур. Мялумдур ки, щяр бир дювлятин яразиси мцяййян шякилдя тяшкил олунмушдур. Йяни йерлярдя идаряетмянин тяшкили, дювлятин функсийаларынын щяйата кечирилмяси мягсяди иля дювлятин яразиси мцяййян щиссяляря бюлцнцб. Дювлятин вязифялярини, функсийаларынын сямяряли шякилдя щяйата кечирилмяси цчцн дювлятин сийаси-ярази гурулушун тякминляшдирилмяси мцщцм ящямиййят кясб едир. Азярбайъан Республикасында да бу просес давам едир. Буна мисал олараг, 2004-ъц илдя Нахчыван Мухтар Республикасынын яразисиндя Кянэярли району йарадылмасы эюстяриля биляр.
Дювлятин сийаси-ярази гурулушуну формасы олан федерализмин тякмилляшдирилмяси, мухтариййяляшдирмя, мяркязи щакимиййят органлары вя реэионлар арасы мцнасибятлярдя расоналлыьа наил олунмасы дцнйанын яксяр юлкяляринин сийасятчиляринин, политологларынын диггят мяр-кязин-дядир. Бу илкин олараг онунла баьлыдыр ки, дцнйа юлкяляриндя эедян мцяряккяб етносийаси просесляр аналитикляр тяряфиндян сепаратизм мейл--ляриня, сийаси партлайышлара сябяб ола биляъяк ян тящлцкяли проблемлярдян бири кими гиймятляндирилир. Бу просесин мянфи нятиъяляри Азярбайъан да дахил олмагла кечмиш совет республикаларында юзцнц эюстярир.
Мялумдур ки, мцасир дюврдя дювлятин сийаси-ярази гурулушунун ясас ики формасы вар. Унитар вя Федератив дювлят. Федерасийа мцряккяб дювлят формасыдыр. Федерасийа юзцндя щцгуги вя гисмян сийаси мцстягилиййя малик олан дювлят грумларыны бирляшдирир. Буна эюря дя федерал органлар вя федерасийа субйектляри арасында сялащиййят нисбяти, идаряетмя предметляринин бюлэцсц мясяляси, мяркязи вя йерли органлар арасында расионал мцнасибятлярин йарадылмасы федератив юлкялярдя мцщцм ящямиййят кясб едир.
Федератив дювлят гурулушу иля баьлы проблемлярин тятгиг олунмасында дцнйанын яксяр юлкяляринин алимляринин, дипломатларынын иштирак етдийи вя щяр ил кечирилян Федерал тядгигатлар коллеъинин йыьынъаглары мцщцм рол ойнайыр. Бунунла йанашы щяр ил федерализмин инкишафы проблемляринин тядгиг едилмяси цчцн чохсайлы йыьынъаглар вя дяйирми масалар тяшкил олунур. Федератив юлкялярдя федератив дювлят гурулушунун инкиафы проблемляри иля чох сайлы елм хадимляри мяшьул олур.
Умумиликдя федерализмин мцгаисяли тядгигини 4-ясас група бюлмяк олар:
1)Инэилис дилlи юлкялярдя федерализм, о ъцмлядян мцстямлякя федерализми (Британийа империйасынын тяркибиндян айрылан вя щал-щазырда Биртанийа бирлийиня дахил олан федератив юлкяляри ящатя едир. АБШ, Канада, Австралйа вя с);
2)Алман дилли юлкялярдя федерализм (Алманийа Федератив Республикасы, Австрyа, Исвечря);
3)Латын Америкасы юлкяляриндя федерализм ;
4)Елм хадимляри тяряфиндян иряли сцрцлян, ясасян утопик федератив системи нязярдя тутан идейа вя тяклифляр;
Федератив дювлят гурулушунун тядгиги ясасян ашаьыдакы мясяляляри нязярдя тутур:
· Федератив юлкяляринин Конститусийалары;
· Федерасийа вя федерасийа субйектляринин иъраедиъи, ганунвериъи вя мящкямя органлары системи, онларын гаршылыглы ялагяси;
· Федерасийа вя федерасийа субйектляри арасында идаряетмя предметляринин бюлэцсц;
· Федерасийа субйектляринин умумидювлят мясялялярин щяллиндя иштиракы;
· Федерал нязарят вя федерал мяъбуретмя:
Мялумдур ки, там ейни федератив системляр олмур. Онларын щяр бири фяргли хцсусиййятляря маликдир. Беля ки, алман дилли юлкялярдя феде-ра-сийа-нын мяркязи органларынын сялащиййятляри чох эенишдир, явязиндя федера-си-йа субйектляри юз сялащиййятлярини бирбаша щяйата кечирилмясиндя мцстя-гил-дирляр. Инэилис дилли юлкялярдя ися ясас конститусион функсийалар, щям фе-дерал щакимиййят органлары, щям дя федерасийа субйектляри тяряфин-дян щяйата кечирилир. Она эюря дя бир юлкянин федератив системинин инс-ти-тут-лары, онун функсийалары там шякилдя диэяр юлкянин ейни институтлары иля цст-цстя дцшмцр.
Гейд олунмалыдыр ки, бу бурахылыш ишинин йазылмасында мягсяд феде-ра--лиз-мин спесифик ъящятляринин эюстярилмяси, ону охшар дювлятин сийаси-яра-зи гурулуш формаларында фяргляндирилмяси, федерасийа вя федерасийа суб-йектляри арасында сялащиййят нисбяти мцяййян едиляркян йаранан проблемляринин тядгиг едилмясиндян ибарятдир.
Бу бурахылыш ишинин йазылмасында щям Азярбайъан, щям дя хариъи юл-кяляринин щцгугшцнасларынын, политологларынын «Хариъи юлкяляря кон-с-титусийа щцгугу», «дювлят щцгуг нязяриййяси», «политолоэийа» курсу цзря йаздыглары ядябиййатлардан истифадя олунуб.
Ы Фясил.Федерасийа-дювлятин сийаси-ярази гурулушунун формасы кими.
1.1 Дювлятин сийаси-ярази гурулушун анлайышы вя формалары
Щяр бир дювлятин яразиси йерлярдя идаряетмянин тяшкили, дювлятин функсийаларынын щяйата кечирилмяси мягсяди иля инзибати вя сийаси ящямиййятили щиссяляря бюлцнмцшдцр. Дювлятин бу тяркиб щиссяляри айры-айры юлкялярдя мцхтялиф ъцр адландырылыр. Мясялян, районлар, штатлар, яйалятляр, кантонлар вя с. Дювлятин бу шякилдя яразисинин щиссясяляря бюлцнмяси дювлятин сийаси-ярази гурулушуну тяшкил едир.
Дювлят щцгуг нязяриййясиня мялумдур ки, дювлятин формалары дедикдя 3-башлыъа цнсцр нязярдя тутулур: Идарячилик формасы, сийаси-ярази гурулуш формасы, сийаси режим.
Дювлятин сийаси-ярази гурулушу формасы-Дювлятин вя онун тяркиб щиссяляри арасында, дювлят щакимиййятинин бюлэцсц цзря, мяркязи вя йерли органлар арасында гаршылыглы мцнасибятлярин характерини ашкар едян милли вя инзибати ярази гурулушудур. 1 1 . Хропанйук В.Н. «Дювлят вя щцгцг нязяриййяси» Бакы - 1998 сящ.59
Дювлятин сийаси-ярази гурулушу формасы ашаьыдакылары ящатя едир.
- Дювлятин дахили структурларынын щансы щиссялярдян ибарят олмасы;
- Дювлятин тяркиб щиссяляринин щцгуги статусу вя онларын органларынын гаршылыглы мцнасибятляринин характери;
- Мяркязи вя йерли дювлят органлары арасында мцнасибятлярин характери вя с.
Узун мцддят щцгуг ядябиййатында сийаси-ярази гурулушу анлайышы явязиня цмумляшдириъи ифадя кими «Дювлят гурулуш формасы» термини ишлядилмишдир. Лакин гурулуш сюзц чохмяналы олдуьундан бу термин тянгидя мяруз галмышдыр. Чцнки дювлят гурулушу анлайышы эениш мянада баша дцшцлцр, бу щям дювлятин сийаси-ярази гурулушуну, дювлят органларанын системини вя с. ящатя едир. Сонралар бязи ядябиййатларда «дювлят гурулушу» анлайышы «кцтляви щакимиййятин ярази тяшкили» анлайышы иля явяз едилмишдир. Лакин «кцтляви щакимиййятин ярази тяшкили» щаггында фясиля щямдя йерли юзцнцидаряетмянин ярази тяшкилиня аид мясяляляр дахил едилмишдир. Лакин мялум олдуьу кими йерли юцзцнцидаряетмя дювлят щакимиййяти системиня дахил дейилдир.
Бцтцн бунлары нязяря алараг йухарыда гейд олунан терминляр явязиня «дювлятин сийаси-ярази гурулуш формалары» вя «дювлятин сийаси-ярази тяшкилинин формалары» сюз бирляшмяляринин истифадя едилмяси даща мягсядя уйьундур.
Щцгуг ядябиййатында дювлятин ясас ики сийаси-ярази гурулуш формасы фяргляндирилир: Унитар вя Федератив дювлят. Бязян Конфедерасийада айрыъа дювлят формасы кими фяргляндирилир. Лакин Конфедерасийа дювляти сяъиййяляндирян бцтцн яламятляря малик олмадыьындан ону гяти шякилдя айрыъа бир дювлят формасы кими гиймятляндирмяк олмаз. Беля ки, Конфедерасийа мцстягил суверен дювлятдяр тяряфиндян юз цмуми вязифя-лярини ялагяляндирилмиш формада щялл етмяк мягсяди иля йарадылан бирлик формасыдыр. 1 1 . Щясян Ширялийев. Яли Ящмядов «Политолоэийа» Бакы - 1997 сящ.173 Конфедерасийалар мцвафиг мцгавиляляр ясасында форма-лашыр. Бурайа дахил олан дювлятляр юз дахили, бязян щятта хариъи мцстягиллийини тамамиля сахлайыр вя мцстягил щярякят едирляр. Онларын йаранмасы бир гайда олараг хариъи тясир алтында баш верир. Чох вахт бу мцщарибя тящлцкяси иля баьлы олур. Конфедерасийаларын ашаьыдакы хцсу-сий--йятлярини эюстярмяк олар.
- Конфедерасийаларын мяркязи щакимиййят органлары, ващид Конститусийасы, вятяндашлыьы, ващид валйутасы олмур.
- Конфедерасийанын органлары иттифагын бцтцн цзвляри цчцн императив (мяъбури) щакимиййятя малик олмур. Иттифага дахил олан цзвлярин щяр бирини али щакимиййят органы мяркязи органын мцвафиг гярарыны тясдиг етдикдян сонра о, иъра цчцн мяъбури характер алыр.
- Конфедерасийа субйектляри онун тяркибиндян чыхмаг щцгугуна маликдирляр. Федерасийадан фяргли олараг, Конфедерасийада сессесийа ъящди сепаратчылыг, гийам кими дейил, конфедерасийа субйектинин иттифаг мцгавилясини позмасы кими гиймятляндирилир.
- Конфедерасийада суверинитет Конфедерасийанын цзвц олан дювлятляря мяхсусдур. Фактики олараг, Конфедерасийанын суверенлийи бейнялхалг щцгуг тяряфиндян танынмыр, чцнки онлар суверен щакимиййятинин щяйата кечирилмяси цчцн яразийя вя ящалийя малик дейил.
- Конфедерасийаларда йалныз мцгавиля иля нязярдя тутулан цмуми вязифялярин йериня йетирилмяси цчцн дювлят органлары йарадылыр. Лакин ващид мящкямя органлары олмур.
- Конфедерасийанын бцдъяси иттифаг цзвляринин кюнцллц юдямяляри щесабына йарадылыр. Конфедерасийа органлары верэи гоймаг, мяъбури пул юдямялярини мцяййян етмяк сялащиййятляриня малик дейил.
Щазырда дцнйада конфедерасийа йохдур. Лакин бязи ядябиййатларда Авропа бирлийи Конфедерасийа кими эюстярилир. Тарихян конфедерасийаларын бир сыра нцмуняляри олуб: 1815-1866 алман иттифагы, 1776-1787АБШ, 1815-1848 Исвечиря иттифагы вя с. Конфедерасийа йарат-маг ъящди дцнйанын мцхтялиф реэионларында ХХ-ясрдя дя мювъуд олуб. Мисал олараг, Гамбийа вя Сенегалын бирляшдийи Сенегамбийа Конфедерасийасы эюстяриля биляр.
Конфедерасийаларын тарихи тяърцбяси эюстярир ки, Конфедерасийа адятян мцвяггяти характер дашыйыр. Сонда Конфедерасийа йа Феде-расийа чеврилир, йа да мцстягил дювлятлярин йаранмасы иля нятиъялянир.
Гейд олундуьу кими дювлятин сийаси-ярази гурулушунун ясас формаларындан бири дя унитар дювлятдир. Унитар дювлят- яразиси инзибати ярази ващидляриндян ибарят олан ващид дювлят формасыдыр. Федерасийа унитар дювлятдян ашаьыдакы ъящятляриня эюря фярглянир.
- Федерал щакимиййят органлары вя федерасийа субйектляри арасында сялащиййятлярин конститусион, мцгавиляви, конститусион-мцгавиляви бюл-эцсц;
- Федерасийа субйектляринин ярази бцтювлцйцнц тямин едилмясинин конститусион тяминатынын нязярдя тутулмасы;
- Федерасийа субйектляринин онлара аид олан сялащиййятлярин щяйата кечирилмясиндя сярбястлийи;
- Федерасийа субйектлярини умумдювлят мясяляляринин щяллиндя иштирак етмяси;
- Федерасийа субйектляри юз иъраедиъи, ганунвериъи вя мящкямя органларына малик олмасы вя с.
Мцасир дюврдя дювлятин сийаси-ярази гурулушунун формаларынын инкишафынын мцщцм истигамятляриндян бири дя унитаризмин вя федера-лизмин позитив ъящятляриндян, цстцнлцкляриндян истифадя едилмясиня йю-нялиб. Беляликля, дювлятин сийаси-ярази гурулушуну кечид формасы олан Реэионалист дювлятляр йараныр. Бу просес юзцнц даща чох Испанийада вя Италийада эюстярир. Диэяр дювлятлярдян фяргли олараг, Италийа вя Испа--нийада юлкянин бюлцндцйц бцтцн ярази ващидляриня мцхтариййят верилиб. Дювлят беля мухтар гурумларын мяъмусундан ибарятдир. Федератив дювлятлярдя олдуьу кими реэионларын юз ганунвериъи вя иъра щакимиййяти органлары вар. Лакин унитар дювлятлярдя олдуьу кими. Реэионларын юз Конститусийасы йохдур. Эюрцндцйц кими, реэионалист дювлятляр мцяййян мянада унитар дювлятлярдян, федератив дювлятя кечид формасы кими характеризя олуна биляр.
Дювлятин сийаси-ярази гурулушунун бир формасы да федерасийадыр. «Федерасийа» термини латын сюзц «федераре»дян йаранмышдыр ки, онун да мянасы «бирляшдирмяк» «иттифагда мющкямляндирмяк» демякдир.
Федерасийа-цмуми мягсядляр цчцн бирляшмиш щцгуги вя гисмян сийаси сярбястлийя малик олан дювлят гурумлардан ибарят олан, мцряккяб дювлят формасыдыр.
Федератив дювлятин мцряккяблийи онунла баьлыдыр ки, юзцндя цзв дювлятляри вя йа дювлят гурумларыны бирляшдирир. Бу дювлят грумлары да, суверен дювлятя хас олан бязи яламятляря малик олур. Мясялян, Конститусийа, ганунвериъи щакимиййят, эерб, байраг, щимн вя с.
Федератив дювлятин тяркибиня дахил олан бу дювлят гурумлары мцх-тялиф ъцр адландырылыр: штатлар (АБШ, Щиндистан, Мексика вя с.), тор-паглар (Алманийа Федератив Республикасы, Австрийа), яйалятляр (Кана-дада, Пакистанда вя с.), ямирликляр (Бирляшмиш Яряб Ямирликляри) вя с.
Адятян федерасийаларын тяркибиня дахил олан дювлят грумлары федерасийа субйектляри адландырылыр. Бязи юлкялярдя федерасийанын тяр-кибиня федерасийа субйектляри иля йанашы, субйектлярин щцгуги статусуна малик олмайан диэяр яразилярдя дахилдир. Бура яразиляр вя йа иттифаг яразиляри, мцлкляр, федерал вя йа пайтахт даиряси, ассосиатив дювлятляр дахилдир.
Мцасир дюврдя федерасийа дювлятин сийаси-ярази гурулушуну эениш йайылмыш формаларындандыр. Щал-щазырда дцнйада 25-я гядяр федератив дювлят мювъуддур. Авропада 7 (Австрийа, АФР, Белчика, Исвечиря, Сербийа вя Черногорийа, Боснийа вя Щерсоговина, Русийа Феде-расийасы), Асийада 4 (Щиндистан, Малазийа, Пакистан, БЯЯ), Амери-када 6 (АБШ, Канада, Бразилйа, Венесуела, Мексика, Арэентина), Африкада 4 (Комор адалары, Ниэерийа, Танзанийа, Ефиопийа), вя Океа-нийа да 3 (Австралийа, Папуа-Йени Гвинейа, Микронезийа Бирляшмиш Штатлары) Федератив дювлят вар.
Федератив дювлятин тяркиби йекъинс дейил. Бура щям эцълц сийаси, игтисади гцдрятя малик олан дювлятляр (АБШ, Канада, АФР), йцксяк инкишаф етмиш юлкяляр (Исвечиря, Белчика вя с.), орта сявиййяли инкишаф етмиш юлкяляр (Арэентина, Бразилйа вя с.) вя инкишаф етмякдя олан юлкяляр (Ниэерийа, Ефиопийа вя с.) дахилдир. Федерасийаларын яксяриййяти ири вя орта дювлятлярдир. Дцнйа ящалисинин 1/ 3-я гядяри федерасийаларда йаша-йыр.
Мцасир федерасийаларын щяр бири юзцня мяхсус спесифик хцсусиййятляря маликдир. Федерасийалар идарячилик формасына эюря, сийаси режимя эюря, йаранмасы шяраитиня эюря вя с. яламятляриня эюря бир-бириндян фярглянир. Бунунла беля, федератив дювлятлярин яксяриййяти цчцн сяъиййяви олан цмуми ъящятляри эюстярмяк олар.
1.Федерасийанын яразиси онун айры-айры субйектлярини вя гейри-субйектляринин яразисиндян ибарятдир.
2.Иттифаг дювлятиндя али ганунвериъи, иъра вя мящкямя щакимиййяти федерал дювлят органларына мяхсусдур. Федерал дювлятлярдя бцтцн федерасийа субйектляри цзяриндя цмуми щакимиййятя малик олан ганунвериъи, иъра вя мящкямя органлары иля йанашы, айры-айры федерасийа субйектляриндя дя мцвафиг органлар олур.
3. Федерасийа вя онун субйектляри арасында сялащиййят нисбяти федерал конститусийаларла мцяййян олунур. Федерал конститусийаларда бир гайда олараг, дювлятин бцтцн тяркиб щиссяляри цчцн ящямиййят кясб едян цмуми мясяляляр федерал щакимиййят органларына щяваля едилир. Мясялян, дювлятин мцдафияси, хариъи сийасят, малиййя, верэи гойулушу, федерасийа субйектляри арасында мцбащисялярин щялли вя с.
Федерасийа субйектляринин сялащиййятляриня эениш мясяляляр дахил едилир, щансылар ки, ващид шякилдя тянзимлянмясиня ещтийаъ йохдур. Мясялян, йерли идарячилик органларынын тяшкили, иътимаи гайданын вя ятраф мцщитин мцщафизяси, иътимаи файдалы ишляр вя хидмятляр вя с.
4. Бир гайда олараг, федерасийа субйектляри тясиседиъи щакимиййятя малик олурлар. Онларын юзляринин хцсуси конститусийаларынын гябул етмяк имканы олур. Лакин бязи федерасийаларда субйектляря беля щакимиййят верилмир. Мясялян, Щиндистанда 26 штат арасында йалныз Ъамму вя Кяшмир штаты юзцнцн конститусийа ганунуна маликдир. Канада яйалятляринин, Венесуела штатларынында конститусийалары йохдур.
Федерасийа субйектляринин тясиседиъи щакимиййяти федерал конститусийа иля мющкямляндирлир. Лакин федерал конститусийалар «Субординасийа присипини» нязярдя тутур. Бу присипя уйьун олараг суб-йектлярин конститусийалары тамамиля федерал конститусийайа уйьун олмалыдыр. Мясялян, АФР-ын Ясас ганунун 28-ъи маддясиня эюря: торпагларын конститусийалары республика, демократик, сосиал-щцгуги дюв-лятин ясас принсипляриня вя юлкянин ясас ганунларына уйьун ол-малыдыр.
Уйьунлуг присипиня о щалда да, ямял едилир ки, федерасийа субйекти федерасийанын тяркибиня дахил оланадяк малик олдуьу конститусийанын йеня гцввядя сахлайыр (АБШ-ын Массачуси штатынын 1780, Нйу-щемшер штатынын 1783-ъц илдя гябул едилян конститусийалары щяля дя фяалиййят эюстярир). Лакин бу конститусийалар сонралар федерал конститусийалара уйьунлашдырылыр.
5. Федерасийа субйектляри юз сялащиййятляри дахилиндя ганунвериъилик актлары гябул едя билярляр. Беля ганунвериъилик актлары федерасийа субйектинин яразисиндя фяалиййят эюстярирляр. Онлар иттифаг ганун-вериъилийиня уйьун олмалыдырлар. «Федерал ганунларын цстцнлцйц прин-сипи» бцтцн федератив дювлятлярин конститусийаларында якс олунур. Мяся-лян, Малазийанын конститусийасына эюря «яэяр дювлятин гануну федерал гануна зидд оларса, бу вахт цстцнлцк щцгугу федерал гануна верилир». Дювлятин гануну ися федерал ганунла зиддиййят тяшкил едян щиссяси етибарсыз щесаб олунур.
Гейд олунмалыдыр ки, федератив дювлятлярдя федерал ганунвериъи органлар тяряфиндян бцтцн федерасийа субйектляри цчцн дейил, конкрет федерасийа субйектляриня аид олан ганунлар гябул едиля биляр. Бу щалда щямин федерасийа субйектляринин ганунлары мцвафиг федерал ганунлара уйьун олмалыдыр.
6. Федерасийа субйектляри юзцнц щцгуги вя мящкямя системиня малик ола билярляр. Федератив дювлятлярдя иттифаг конститусийасы вя диэяр норматив щцгуги актлар федерасийа субйектляринин мящкямя орган-ларынын фяалиййятинин тяшкили, сялащиййятляриня даир нормалары юзцндя ъямляшдирир. Бир гайда олараг, федерасийа субйектляринин сайындан асылы олмайараг, мящкямя системи ващид нцмуняйя уйьун гурулур. Буна мисал олараг, АБШ-ын мящкямя системи эюстяриля биляр. АБШ-да штатын йцксяк мящкямя инстансийасы кими штатын али мящкямяси чыхыш едир. Онун тяркибини йа штатын ящалиси сечир, йа да штатын губернатору штатын сенатынын разылыьы иля тяйин едир. Штатын али мящкямяси ясасян ашаьы мящкямя органларынын гярарларындан верилян апеллйасийа шикайятляриня бахыр. АБШ-ын али мящкямяси кими, штатын али мящкямяси дя юз штатыны яразисиндя конститусийа нязарятини щяйата кечирир. Онлар штатын ганунларынын, конститусийаларынын федерал ганунлара уйьунлуьуна нязаряти щяйата кечирир. Штатын али мящкямяси федерал конститусайайа зидд олан штатын конститусийасынын истянилян щиссясини етибарсыз щесаб едилмяси барядя гярар гябул едя биляр.
Штатын ян ашаьы инстансийа мящкямяси кими, полис мящкямяляри, бялядиййя мящкямяляри, аиля мцбащисяляри цзря мящкямя, вярясялик ишляри цзря мящкямя вя диэяр мящкямяляр чыхыш едир. Нисбятян йухары мящкямя инстансийасы штатын даиря мящкямясидир. Бязи ири штатларда ашаьы инстансийа мящкямяляриндян верилян апеллйасийа шикайятляриня бахмаг цчцн «Гыса мцддятли апеллйасийа мящкямяляри» йарадылыр.
Гейд олунан мящкямя системи иля баьлы бу гайдалар АБШ-ын яксяр штатларында ейнидир.
7. Федерасийада икили вятяндашлыг олур. Щяр бир вятяндаш щям иттифагын, щям дя мцвафиг дювлят гурумунун вятяндашы щесаб олунур. Икили вятяндашлыг яксяр федерасийаларын конститусийаларында якс олунуб. Лакин бязи федерасийаларда (Щиндистан, Малазийа вя с.) йалныз иттифаг вятяндашлыьы таныныр. Гейд олунмалыдыр ки, федерасийа субйектляринин хцсуси вятяндашлыг щцгуги иля тямин едилмяси практики олараг щцгуги нятиъяляря сябяб олмур. 1 1 . А.А.Мишин. Конституционное право зарубежных стран. Москва. 1999. сящ. 90
8. Ики палаталы парламент системинин мювъуд олмасы (Бикамерализм) Тарихян икинъи дцнйа мцщарибясиндян сонра бу гайдайа мцяййян истисналар олмушдур. Илк дяфя Пакистан Ислам Республикасында 1956-ъы илдя Конститусийада бир палаталы парламент системинин йарадылмасы нязярдя тутулмушдур. Лакин 1973-ъц илдя Конститусийайа эюря Пакистан парламенти ики палаталы мцяййян едилмишдир. Милли мяълис вя сенат.
Бир палаталы парламент системи 1961-ъи ил Камерунун Конс-титу-сийасында да якс олунмушдур. Лакин 1972-ъи илдя Камерунда феде-расийа ляьв олунмушдур.
Мцасир дюврдя бцтцн федератив юлкялярдя бикамерализм мюв-ъуддур. Йухары палата федерасийа субйектляринин нцмайяндяляриндян тяшкил олунур вя федерасийа субйектляринин мянафейлярини тямсил едирляр. Федерасийа субйектляринин йухары палатада нцмайяндяляри иля тямсил олунмасы ики присип ясасында щяйата кечирилир: бярабяр вя гейри - бярабяр нцмайяндялик.
Бярабяр нцмайяндяликдя - щяр бир федерасийа субйекти ящалисинин сайындан асылы олмайараг, йухары палата да бярабяр сайлы нцмайяндя иля тямсил олунурлар (АБШ сенатына щяр штатдан ики сенатор сечилир, Исвеч-рянин иттифаг мяълисиня щяр кантондан ики депутат тяйин олунур).
Гейри-бярабяр нцмайяндялик присипиня эюря-федерасийа субйект-ляринин йухары палата да нцмайяндяляринин сайы федерасийа субйект-ляринин ящалисинин сайындан асылыдыр. Мясялян, АФР-да 2 милйонадяк ящалиси олан торпаглар цч сяс, 2-6 милйон ящалиси олан торпаглар дюрд сяс, 6 милйондан чох ящалиси олан торпаглар 5 сяс щцгугуна маликдир.
Бязи юлкялярдя федерасийа субйектлярини ящалисинин сайы нязяря алынараг, щяр бир субйектин ганунвериъи органда нцмайяндяляринин сайы дягиг мцяййян олунур. Мясялян, Канадада Онтарио, Квебек яйалятляри-24, Йени Шотландийа-10, Британийа Колумбийасы-6 нцмайяндя иля тямсил олунур.
Федератив дювлятлярдя бярабяр нцмайяндялик принсипи онунла нятиъялянир ки, азсайлы ящалиси олан, сийаси вя игтисади ъящятдян эеридя галан федерасийа субйектляри йухары палатада мцяййян тясир имкаларына малик олурлар.
Федератив дювлятлярдя йухары палатанын тяшкил олунмасы ики методла щяйата кечирилир. а) сечкили (АБШ, Мексика, Венесуела вя с.). б) тяйин олунмагла (Канада сенаты, АФР Бундесраты вя с.).
9. Федерасийаларда ясас цмумдювлят хариъи сийасят фяалийятини иттифаг дювлят органлары щяйата кечир. Онлар федерасийаны бейналхалг мцнасибятлярдя тямсил едирляр.
Гейд олунан бу яламятляр мцасир дюврдя яксяр федерасийалара аиддир. Бу яламятляр щям дя, дювлятин сийаси-ярази гурулуш формасы кими федерасийаны унитаризмдян фяргляндирмяйя имкан верир.
Федератив дювлятляри бязян иттифагларда адландырырлар. Мясялян, Кеч-миш Совет Сосиалист республикалары иттифагы, Исвечря иттифагы, Австралийа иттифагы вя с. Алманийа Федератив Республикасы - Бундес-републиъ Деутсъщланд - щярфи мянада тяръцмядя Алманийа иттифаг Республикасы кими адландырылмалыдыр. Онун федерал органлары мцвафиг олараг - иттифаг президенти (Бундес праесидент), Иттифаг Канслери (Бундес Канзлер) тяръцмя едилмялидир.
Бязи мцяллифляр федерализми унитаризмя нисбятян даща демократик дювлятин сийаси - ярази гурулушу формасы кими характеризя едирляр. Федерасийанын демократиклийи онунла характеризя олунур ки, о щакимиййятин тамамиля мяркяздя ъямляшмясинин гаршысыны алмаьа йюнялиб. 1 1. Б.А.Страшун. Конституционное право зарубежных стран. Москва-1996. сящ. 667. Дювлят щакимиййятинин бир гисми федерасийа субйектляриня верилир. Лакин бязян бу формал характер дашыйыр. Мясялян, кечмиш ССРИ-дя.
Федератив дювлятляр ясасян республика идарячилик формасына малик олурлар. Лакин истисналарда вар (Мясялян, БЯЯ). Малазийада Федерасийа субйектляринин бир гисми республика идарячилик формасына, диэярляри ися монархийа идарячилик формасына маликдир. Лакин юлкя башчысы функсийасыны монархийа идарячилик формасына малик олан федерасийа субйектляриндян биринин башчысы монарх-султан щяйата кечирир. Белчика, Канада, Австралийа монархийа олсаларда, бу федерасийаларын субйектляри республика идарячилик формасы цзря тяшкил олунублар.
Щцгуг ядябиййатында федерализмин идарячилийин тяшкилинин сямяряли системи кими ясасландырылмасына йюнялян бир сыра консепсийалар мюв-ъуддур. Мясялян, Дуалист федерализм консепсийасы федерал щаки-миййят органлары вя федерасийа субйектляри арасында таразлыьын тямин олун-масыны нязярдя тутур. Бу вахт онларын щяр бири юзцня мяхсус сяла-щиййятляря маликдир, бири диэяринин фяалиййятиня гарышмыр (бу консепсийа АБШ-ын йрандыьы илкин дюврлярдя мювъуд олуб). Сонралар Кооператив федерализм консепсийасы ишляниб щазырланыб. Бу консепсийа федерал органларла, федерасийа субйектляринин гаршылыглы ямякдашлыьыны, бирэя фяалиййят эюстярмясини нязярдя тутур. Бу идейа мцасир дюврдя яксяр федератив дювлятлярин конститусийаларында тясбит олунуб.
1. 3 Федератив дювлятин йаранмасы формалары вя гурулушу.
Федератив дювлятлярин йаранмасы мцхтялиф цсулларла баш верир.
Ы . Цмуми мягсядляр цчцн мцстягил дювлятлярин бирляшмяси. Мяся-лян, 1964-ъц илдя Танганика вя Зянзябирин бирляшмяси нятиъясиндя Тан-занийа йаранмышдыр.
ЫЫ. Фактики ъящятдян бир сыра дювлятчилик яламятляриня малик олан дювлят грумларынын вя йа сийаси ващидлярин бирляшмяси, иттифага дахил олмасы нятиъясиндя. Мясялян, АБШ-да штатларын, Исвечрядя кантонларын, БЯЯ-дя ямирликлярин бирляшмяси.
ЫЫЫ. Дювлят щакимиййят органларынын актлары иля дювлятин йенидян тяшкил олунмасы нятиъясиндя. Мясялян, 1956-ъы илдя федерасийанын йенидян тяшкили заманы Щиндистан, 1973-ъц ил Конститусийасынын ясасян Пакистан.
Йухарыдакы щаллардан асылы олараг ики ъцр федерасийалар фярг-ляндирилир:
- Мцгавиля федерасийалары (иттифаг федерасийалары)-беля федерасийалара мисал олараг, кечмиш сосиалист федерасийалары эюстяриля биляр (Чехос-ловакийадан башга). Беля федерасийаларда федерасийа субйектляри юз суверенликлярини вя федерасийадан чыхмаг щцгугуну сахлайырдылар. Бу мцддяа конститусийаларда юз яксини тапмышдыр. Бурадан да «Икигат суверенлик» йяни, федерасийанын вя онун субйектляринин суверенлийи консепсийасы йаранмышдыр. Беля федерасийанын субйектинин разылыьы олмадан онун сярщядляри дяйишдириля билмязди. Гейд олунмалыдыр ки, сосиалист федерасийалары парчалдандыгдан сонра федерасийа субйект-ляринин суверенлийини вя федерасийадан чыхмаг щцгугуну тясбит едян конститусийалар галмамышдыр. Йеэаня истисна Ефиопийанын 1994-ъц ил конститусийасыдыр. Лакин бу щцгуг штатларын дейил, миллятлярин щцгугу кими тясбит олунуб.
- Конститусийа (Мухтариййят) федерасийалары. Беля федерасийаларын субйектляри суверенлийя малик дейил. Онларын сярщядляри бязян мяркязи федерал органлары (парламентин) актларына ясасян дяйишдириля биляр. Бу вахт федерасийа субйектляринин фикри динлянилир, лакин бу мяшвярятчи характер дашыйыр.
Мяркязляшмя дяряъясиндян асылы олараг, ики ъцр федерасийалар фярг-ляндирилир:
- Мяркязляшдирилмиш (Интеграсийа олунмуш) - бу федерасийаларда федерал щакимиййят органларынын, федерал ганунларын федерасийа субйектляриня тясири бюйцкдцр. Мясялян, АФР, Австралийа вя с.
- Нисби мяркязляшдирилмиш (Деволйусийа олунмуш) - мяркязляшмя нисбятян зяифдир. Мяркязляшдирилмиш федерасийалара нисбятян федерасийа субйектляри даща эениш щцгуглара маликдир. Бу федерасийаларда няза-рятин ики формасы вар: Федерал вя Йерли нязарят.
Гурулушуна эюря Асимметрик вя Симметрик федерасийалар фяргляндирилир. Симметрик федерасийаларын тяркибиня йалныз ейни статуслу субйектляр дахилдир. Мясялян, Австрийа вя Алманийа торпаглары вя с. Онларын тяркибиндя гейри-субйектляр олмур. Мцтляг симметрик федера-сийалар субйектлярин там бярабярлийини, онларын ейни статус вя сялащий-йятляря малик олмасыны нязярдя тутур. Яслиндя беля федерасийалар мюв-ъуд дейил. Алманийада торпаглар йухары палатада ейни сайда тямсил олунмурлар, БЯЯ-дя ямирликляр бир палаталы мяшвярятчи Милли Мяълисдя ейни сайлы тямсиличийя малик дейилляр.
Асимметрик федерасийаларын тяркибиня федерасийа субйектляри иля йанашы, гейри-субйектляр дя дахилдир. Асимметрик федерасийаларда суб-йектлярин щцгугу статусунда мцяййян фяргляр олур. Мясялян, Щин-дистанда йалныз Ъамму вя Кяшмир штатынын юз конститусийа ганунун вар. Вя йа Сербийа вя Черногорийа иттифагында дювлят идарячилийиндя, ха-риъи сийасят сащясиндя ясас сялащиййятляр Сербийа мяхсусдур.
Федерасийанын гурулушуна мцхтялиф факторлар тясир едир. Беля факторлара милли, ярази, игтисади вя ъоьрафи амилляр аиддир. Бу факторларын щансына цстцнлцк верилмясиндя асылы олараг, федерасийанын гурулушуна даир цч мцхтялиф йанашма мювъуддур: Милли-Ярази, Ярази вя Комплекс Ярази. Онларын щеч бири тямиз шякилдя тятбиг олунмур. Щяр бири федерасийанын гурулушуна бир-нечя амилин тясирини нязярдя тутур.
Федерасийанын гурулушуна даир ярази йанашмасы эюря федерасийаны милли яламятляр нязяря алынмадан гурулмасы нязярдя тутур. Беля федерасийалара мисал олараг, АБШ, АФР, Латын Америкасынын Федератив дювлятляри эюстяриля биляр. Беля федерасийаларын ярази присипи цзря гурул-масына тясир едян ясас амиллярдян бири юлкя ящалисинин ясасян бир миллятя мянсуб олмасы иля баьлыдыр. Мясялян, Латын Американын федератив юлкя-ляри.
Лакин бязи федератив дювлятлярдя бцтцн федерасийа субйектляри вя йа онларын бир гисми милли яламятляря (етник, дил, дин) эюря тяшкил олунуб. Мясялян, Канада да 9 яйалят - инэилис дилли, 1 яйалят - франсыз диллидир. Белчикада федерасийа субйектляринин бири франсыз дилли, диэяри Щолланд дилли, цчцнъцсц гарышыг диллирдир. Щиндистанда 1956-ъы ил конститусийасына эюря штатлар лингвистик (дил) принсип ясасында гурулуб. Бу «бир дювлят- бир штат» гайдасынын мейдана эялмяси иля нятиъяляниб. Ниэерийада штатларын яразиси еля тяшкил олунуб ки, ярази йерли гябиля, тайфаларын йашадыьы ярази иля цст-цстя дцшмясин. Бу миллятчилийин гаршысынын, алынмасына ващид Ниэерийа халгынын формалашмасына хидмят едир.
Милли-ярази йанашмасы ися федерасийанын формалашмасында щям ярази, щям дя милли амиля йер верир. Вахты иля Марксист - Ленинчи федерализмин консепсийасы милли-ярази принсипиня цстцнлцк верирди. Бу йанашмайа эюря, федерасийа милли мясялялярин щялл едилмясинин васитяси кими чыхыш етмялидир. Она эюря дя, федерасийа милли яламят цзря бу вя йа диэяр етник групун йашадыьы яразидя йарадылмалыдыр. Щямин етник група федерасийа субйекти васитяси иля идаряетмя сялащиййятляри верилмялидир.
Мящз бу идейаложи ясас цзяриндя сосиалист федерасийалар йарадылмышдыр. Лакин сосиалист гурулушун даьылмасы иля беля федерасийаларда даьылыб. Гейд олунмалыдыр ки, федерасийаларын етник яламятляр цзря гурулмасы чох тящлцкялидир. Бу федерасийанын мющ-кям-ляндирилмясиня дейил, онун парчаланмасына тякан верир. Мисал олараг, милли-ярази принсипи ясасында гурулан Йугославийа вя ССРИ эюстяриля биляр.
Щцгуг ядябиййатында ярази вя йа милли яламятлярин цстцнлцк тяшкил етмяси бахымындан ики ъцр федерасийалар фяргляндирилир: Милли вя Ярази федерасийалары. Бязян гарышыг федерасийаларда фяргляндирилир. Бура Русийа федерасийасы аиддир. РФ тяркибиня щям милли-ярази гурумлары (Республика, мухтар вилайят), щям дя инзибати-ярази грумлары (яйалят, федерал ящямиййятли шящярляр) дахилдир. Лакин РФ-да чох миллятлилийин мювъуд олмасы иля ялагядар о
Федерасийа – дювлятин сийаси-ярази гурулушунун тязащцр формасы кими дипломная работа. Государство и право.
Реферат: Диагностика внутричерепных гематом. Скачать бесплатно и без регистрации
Контрольная работа: "Лишний человек" в произведениях русских писателей 19 века. Скачать бесплатно и без регистрации
Реферат На Тему История Открытия Плутона
Курсовая работа по теме Государственное лесохозяйственное учреждение 'Климовичский лесхоз' Могилевского государственного производственного объединения (ГЛХУ 'Климовичский лесхоз' Могилевского ГПЛХО)
Реферат На Тему Общие Представления Об Антропогенных Экосистемах
Контрольная работа: Основы делопроизводства 2
Реферат На Тему Подросток И Закон
Горы Сочинение Рассуждение
Реферат по теме Элементы сферической геометрии
Сочинение Про Беларусь 3 Класс
Курсовая работа: Аппаратно-студийный комплекс областного телецентра
Дипломная работа по теме Сущность и содержание процедуры наблюдения
Курсовая работа по теме Герконовое реле
Контрольная Работа По Геометрии Номер 8
Реферат: Хронический пылевой бронхит
Контрольная Работа На Тему Методы И Проблемы Определения Рекреационной Специализации Района
Курсовая работа по теме Волоконно-оптические системы передачи
Реферат На Тему Педагогіка Як Наука Про Виховання Людини
Реферат: Inequality On Women Essay Research Paper How
Курсовая работа по теме Неклассическая философия
Правовое основание изменения содержания трудового договора - Государство и право курсовая работа
История бухгалтерского учета - Бухгалтерский учет и аудит учебное пособие
Современные гипотезы возникновения жизни на Земле - Биология и естествознание курсовая работа


Report Page