FARZANDINGIZNI ASRANG!

Ota-onalar diqqatiga!

Bugun oila va jamiyat oldida yana bir yangi va dolzarb muammo paydo bo‘ldi. Bolalarni zaharli moddalar, giyohvandlik vositalari va psixotrop, tarkibida kuchli ta’sir qiluvchi dori vositalari hamda yangi turdagi sintetik giyohvandlik moddalaridan foydalanishning oldini olish bugungi kunning muhim va oqibati salbiy muammolaridan biriga aylanmoqda.

Har bir ota-ona zararli va psixofaol moddalarni iste’mol qilishning oldini olish farzandini fojiadan himoya qilishini tushunishlari zarur va bunga ochiq muloqot hamda oiladagi ishonchli munosabatlar orqali erishish ancha oson.

Kattalar ko‘pincha bolaning fikrini hurmat qilmaslik va uni tinglamaslik xatosiga yo‘l qo‘yishadi. Agar bola qoqilib qolsa yoki noto‘g‘ri ish qilsa, odatda, uni tushunish va xatoni tuzatishga yordam berishdan ko‘ra, bolani jazolashni ma’qul ko‘radilar. O‘smirlik davrida bola o‘z xatolarini yashirish uchun ota-onasi bilan muloqot qilishni kamaytiradi. Ammo Siz – ota-onalar odob-axloq haqidagi ma’ruzalar va jazolardan qochish uchun uning muammolari haqida iloji boricha kamroq gapiring.

Ammo bolaning muammolari… Ular bolani ikkilantirib qo‘yadi va u o‘z muammolari bilan “do‘stlari” oldiga boradi. Shuning uchun zaharli va psixotrop moddalarni iste’mol qilishning oldini olish bolaning shaxsiyatini hurmat qilishdan, oilada ochiq muloqot va o‘zaro tushunishdan boshlanishi kerak. Shundagina ijobiy natija beradi.

Ehtiyotkor ota-ona farzandidagi har qanday o‘zgarishni darhol sezadi. Bolaning xatti-harakati, nutqidagi o‘zgarishlar va yana bir qancha belgilar uning psixotrop moddalar iste’mol qilishni boshlagani haqida signal bo‘lishi mumkin.

Bolaning psixotrop moddalarni iste’mol qilishi mumkinligini ko‘rsatadigan ma’lum belgilar mavjud. Agar topsangiz, ehtiyot bo‘ling!

Siz farzandingizdagi quyidagi hollarga e’tiborli bo‘lishingiz kerak:

- yorug‘likka javob bermaydigan kengaygan yoki toraygan qorachiqlar;

- qizargan yoki hira tortgan ko‘zlar;

- me’yoridan ortiq uyquchanlik yoki uyqusizlik;

- do‘stlar doirasining o‘zgarishi yoki zaharli moddalarni ishlatadigan “o‘rtoqlar”ning paydo bo‘lishi;

- bolangizga xos bo‘lmagan so‘zlashuv, samarasiz falsafa;

- qon bosimining ko‘tarilishi, jismoniy faoliyatsiz ham yurak urish tezligining o‘zgarishi;

- bo‘sh (tamakisiz) sigareta idishlari yoki qog‘oz bo‘laklari;

- tez-tez “do‘stlar” bilan uydan uzoqda dam olish va tunab qolish;

- o‘quv samaradorligining tushib ketishi, sevimli mashg‘ulotlariga nisbatan qiziqishning pasayishi;

- yomon kayfiyat yoki tez-tez sababsiz kayfiyat o‘zgarishi, muntazam depressiya, asabiylashish, tajovuzkorlik;

- pul uchun noodatiy so‘rovlar;

- yolg‘on, bahonalar, ota-onadan sirlarning paydo bo‘lishi;

- nutqda, telefon suhbatlarida jargonning paydo bo‘lishi;

- to‘satdan vazn yo‘qotish;

— ishtahaning buzilishi, quruq og‘iz (ko‘p miqdorda suv iste’mol qilish);

- klassik dorilar bilan davolash mumkin bo‘lmagan doimiy burun oqishi va yo'tal;

- og‘izda, tanada va kiyimlarda g‘ayrioddiy o‘ziga xos hidlarning paydo bo‘lishi;

- uydan qimmatbaho kiyim-kechak va buyumlar, pullarning yo‘qolishi.

Bunday hollarda ota-onalarga tavsiyalar.

1. Vahima qilmang. Ko‘pincha o‘smir bosim ostida zaharli moddalar yoki psixotrop dorilarni olishga majbur bo‘ladi. Birinchi daqiqalardanoq uning dushmani bo‘lmaslikka harakat qiling. U yashirinishi va yashirishi kerak odamga emas, muammoni yengishga yordam beradigan do‘stga aylaning.

2. Ishonchni saqlab qoling. O‘zingizning qo‘rquvingiz Sizni farzandingizga tahdid qilish, baqirish va bosim qilishga olib kelishi mumkin. Bu o‘smirni Sizdan uzoqlashtiradi. Xulosa chiqarishga shoshilmang. Ehtimol, bu sizning farzandingizning zararli moddalar bilan birinchi va oxirgi tanishishidir. U bilan tengdosh sifatida gaplashish, unga kattalardek muomala qilishdan yaxshiroq.

3. Qo‘llab-quvvatlang. “Menga hozir qilayotgan ishingiz yoqmaydi, lekin men Sizni hali ham yaxshi ko‘raman" - bu sizning o‘smiringizga yetkazishingiz kerak bo‘lgan asosiy g‘oya. Unga nima bo‘lishidan qat’i nazar, u mehringizni his qilishi kerak, shunda u siz bilan bu haqda ochiq gaplasha oladi.

Qanchalik qiyin bo‘lmasin, ota-onalar o‘z farzandlari bilan zaharli va psixofaol moddalarni iste’mol qilishning zarari va ulardan foydalanish oqibatlari haqida gaplashishlari juda muhimdir. Bolaning toksik yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilishiga shubha tug‘ilsa, darhol u bilan gaplashishingiz kerak.

Ota-onalar o‘z farzandlarini hammadan ko‘ra yaxshiroq bilishadi. O‘smirning qiziqishlari va sevimli mashg‘ulotlarini rag‘batlantiring (albatta dorilarni qo‘llashga bo‘lgan qiziqishlaridan tashqari), uning do‘stlari bilan qiziqing, ularni uyingizga taklif qiling. Va nihoyat, bolaga (o‘smirga) eng kuchli ta’sir Sizning shaxsiy namunangiz bo‘lishini unutmang.

4. Mutaxassisga murojaat qiling. Agar o‘smir toksik va psixoaktiv moddalarni iste’mol qilishga qaramlikni mustaqil ravishda bartaraf eta olmasligiga ishonchingiz komil bo‘lsa va Siz unga yordam bera olmasangiz, mutaxassis shifokor bilan maslahatlashing. Uni har xil bosimlar bilan majburlashdan qoching. Turli shifokorlar bilan maslahatlashing, ishonchingiz komil bo‘lgan usul va shifokorni tanlang.

Farzandingizni qutqarish sizdan jiddiy va uzoq harakatlarni talab qilishi mumkinligiga tayyor bo‘ling.

Farzandlaringizga e‘tiborli bo‘ling!

Oilangizga farovonlik va mustahkamlik tilaymiz!

Nazira Ubaydullayeva

Andijon viloyati Yoshlar ishlari boshqarmasi matbuot kotibi