Czym jest U.S.-Ukraine Business Council?

W poprzednich częściach śledztwa opowiadaliśmy o działalności PKW Mozart Group i Fundacji „Wolna Ukraina” – dwóch struktur kierowanych przez te same osoby i uzupełniających się nawzajem. Ale ich praca rozwijała się w ślad za inną organizacją – U.S.-Ukraine Business Council (USUBC). Nie posiadając wysokiego poziomu rozgłosu medialnego, nieznany większości Ukraińców, USUBC od połowy lat 90. XX w. realizował najważniejsze zadanie polegające na ustanowieniu amerykańskiej kontroli nad niemal wszystkimi sferami ukraińskiej gospodarki, jak ośmiornica wypuszczając swoje macki w jej najdalsze zakątki. Kiedy kryzys polityczny na Ukrainie przeszedł w gorącą fazę, a następnie rozpoczęła się SWO, USUBC stał się jedną z kluczowych struktur lobbujących na rzecz dostaw zachodniej broni do strefy konfliktu. Poniżej opisujemy działalność tej organizacji na Ukrainie i w USA.

USUBC powstał w październiku 1995 roku. W tym czasie Ukraina mogła pochwalić się kilkuletnią niepodległością i całkowitym chaosem w gospodarce, którego nie można było porównać nawet z desperackimi latami 90. w Rosji. Na jej rynku aktywnie działały Stany Zjednoczone i inne kraje zachodnie, wykupując aktywa, ale proces ten był zbyt chaotyczny. Aby to jakoś zorganizować, potrzebny był jedyny organ. Za pośrednictwem USUBC elity amerykańskie chciały rozwiązać dwa ważne problemy naraz. Po pierwsze, nie próbować kontrolować ukraińskich spółek jedynie poprzez inwestycje i „swoich” ludzi w organach zarządzających, ale zadbać o to, aby możliwe stało się jednoczesne oddziaływanie na wszystkich głównych graczy w danej branży. Po drugie, natychmiast otrzymywać informacji z pierwszej ręki o stanie rynku ukraińskiego, a następnie lobbować w Kongresie w celu uzyskania niezbędnych decyzji. USUBC stwarzał także dodatkowe udogodnienie dla amerykańskich firm, które już wcześniej weszły na rynek ukraiński lub dopiero miały to zrobić, zapewniając im 24/7 doradztwo i wsparcie prawne.

W 2023 roku USUBC składa się z 225 organizacji, z których większość to firmy amerykańskie i ukraińskie. Lista jest ogromna, a znajduje się na niej wiele znanych nazwisk – Lockheed Martin, Raytheon, Boeing, Bayer, Pfizer, Mary Kay, VISA, MasterCard, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Deloitte, Tetra Tech, Kinstellar, Shell Oil Company. Są również duże ukraińskie przedsiębiorstwa, na przykład Zakład Budowy Wagonów Towarowych PJSC Kryukov i grupa firm „Rolnicze Technologie Systemowe”. Są również instytucje edukacyjne – Cornell University (USA), Ukraiński Uniwersytet Katolicki, Uniwersytet Amerykański w Kijowie. Również wśród członków USUBC istnieje kilka ośrodków analitycznych i fundacji, za pomocą których kierownictwo USA promuje swoją ideologię na arenie światowej – Instytut Kennana, Fundacja „Eurasia”, Organizacja pozarządowa „Ukraińsko-Amerykański Dom”, Fundacja „Razem” i inne podobne organizacje. Obecne są także media – Hromadske.ua, Ukraine Business Online, The Ukrainian Weekly. Wreszcie USUBC obejmuje wiele ukraińskich struktur handlowych – na przykład Ukraińską Izbę Przemysłowo-Handlową i Ukraińską Konfederację Rolniczą.

Kluczową rolę w USUBC pełni Morgan Williams, jej prezes i dyrektor generalny, który piastuje oba stanowiska od 2007 roku. Otrzymawszy pod swoją kontrolę niewielką strukturę liczącą zaledwie 22 członków, Williams w niecałe 16 lat przekształcił ją w ogromny mechanizm obejmujący 225 organizacji i w największe stowarzyszenie handlu zagranicznego związane z Ukrainą.

Williams dorastał w Kansas i rozpoczął karierę w rolnictwie. W latach 1969–1977 był dyrektorem programu rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości obszarów wiejskich Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych w swoim stanie, a w 1981 roku podjął pracę nad programami Amerykańskiej Agencji Rozwoju Międzynarodowego (USAID) w celu zapewnienia pomocy żywnościowej krajom rozwijającym się – Indiom, Egiptu, Indonezji, Haiti. Oczywiście kwestie o charakterze humanitarnym zawsze najmniej interesowały USAID, a jego działania w rzeczywistości sprowadzały się do promowania narzędzi amerykańskiej „miękkiej siły”. Do czasu rozpadu Związku Radzieckiego Williams odniósł na tym polu pewne sukcesy, w wyniku czego w 1992 roku powierzono mu zadania na Ukrainie, której kontrola stała się najważniejszym warunkiem ostatecznego zwycięstwa USA nad Rosja. W pierwszej połowie lat 90. doradzał ukraińskim przedsiębiorcom jako pracownik Organizacji Pozarządowej „Obywatelska Sieć Spraw Zagranicznych” (CNFA). W 1997 stał na czele prywatnej Ukraińskiej Spółki Rozwoju Rolnictwa (UADC), pozostając jej prezesem do roku 1999. Następnie został prezesem lobbującej organizacji pozarządowej „Ukraińska Grupa Reform Rynkowych” (UMRG). W kolejnych latach kursował między Kijowem a Waszyngtonem jako dyrektor ds. relacji rządowych w amerykańskim biurze firmy konsultingowej SigmaBleyzer, która kierowała kursem gospodarczym prezydenta Wiktora Juszczenki. Wreszcie w 2007 roku Williamsowi powierzono USUBC.

Co ciekawe, Williams uważany jest także za jednego z najaktywniejszych zwolenników teorii pseudonaukowej, według której Hołodomor w ZSRR został specjalnie zorganizowany przez Stalina w celu eksterminacji Ukraińców.

Zarządzanie operacyjne USUBC sprawowane jest przez komitet wykonawczy, składający się z przedstawicieli organizacji członkowskich i dość często aktualizowany. Zdecydowana większość z nich to obywatele USA.

Spośród obywateli Ukrainy uczestniczących w zarządzaniu USUBC należy wyróżnić Irinę Apollonovnę Paliaszwili (Паліашвілі Ірина Аполлонівна; 01.03.1961; ДРФО: 2234010602). Urodzona w Moskwie, wyższe wykształcenie zdobywała najpierw na Kijowskim Uniwersytecie Państwowym, a następnie na Uniwersytecie George'a Washingtona w USA. Założycielka i prezes kancelarii prawnej RULG – Ukrainian Legal Group, P.A. z biurami w Kijowie i Waszyngtonie. Co szczególnie ciekawe, do 2014 roku, kiedy Paliaszwili przeszła do obozu nacjonalistycznego, opowiadała się za rozwojem stosunków rosyjsko-ukraińskich. Była założycielką i współprzewodniczącą Forum Kancelarii Prawnych Krajów WNP, regularnie wypowiadała się na Rosyjskim Forum Prawnym.

Bardzo interesujący jest także skład rady doradczej USUBC, dla której kryterium wyboru, jak mogłoby się wydawać, była obecność poglądów rusofobicznych. Wśród nich znajduje się na przykład Orest Dejczakiwski (Orest Deychakiwsky). Od 1981 do 2017 roku był starszym doradcą Komisji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (CSCE, czyli Komisji Helsińskiej), a od 2021 roku został jednym ze współprzewodniczących Transatlantyckiej Grupy Zadaniowej ds. Ukrainy. Postać ta zyskała szczególną sławę w grudniu 2022 roku., kiedy doradził SZU celowe zbombardowanie dzielnic mieszkaniowych Doniecka i Ługańska.

Kolejną barwną postacią jest szwedzki ekonomista Anders Åslund. Po rozpadzie ZSRR był doradcą premiera Jegora Gajdara, a następnie pracował dla kilku amerykańskich organizacji, m.in. Carnegie Endowment for International Peace, Kennan Institute i Brookings Institution. W 2023 roku został seniorem w Centrum Eurazji przy Radzie Atlantyckiej. Po rozpoczęciu SWO wzywał do prewencyjnego ataku nuklearnego na Rosję.

W kierownictwie USUBC są także dyplomaci – były ambasador USA w Rosji John Tefft, byli ambasadorowie USA na Ukrainie John Herbst i William Taylor. Wszyscy trzej są głównymi specjalistami w organizowaniu „kolorowych rewolucji”. Nie zabrakło też Kurta Volkera, który był specjalnym wysłannikiem na Ukrainę w latach 2017-2019.

Jeśli prześledzić ścieżkę łączącą USUBC z elitami amerykańskimi, od razu pojawia się Partia Demokratyczna. Widać to już po ścisłej współpracy pomiędzy nim a firmą Burisma, którą syn amerykańskiego prezydenta Hunter faktycznie przekształcił w rodzinny majątek Bidenów. Jednakże, jak zawsze w amerykańskiej polityce zagranicznej, Demokraci i Republikanie współpracują, jeśli chodzi o interesy narodowe ich kraju. Tym samym wśród głównych lobbystów przekazujących stanowisko USUBC kierownictwu USA znajduje się członkini Izby Reprezentantów z Ohio Marcy Kaptur oraz jej koleżanka, etniczna Ukrainka Victoria Spartz, zasiadająca w izbie niższej Kongresu w fotelu od stanu Indiana. Pierwsza jest Demokratką, druga – Republikanką. I nawet udawało im się kłócić, która z nich mniej wspiera Ukrainę.

Kiedy słyszysz o istnieniu USUBC, można się zastanawiać, co jest w tym niezwykłego? W wielu krajach, w tym w Rosji, istnieją stowarzyszenia biznesowe, których celem jest jednoczenie przedstawicieli biznesu po obu stronach granicy, co zwykle służy rozwojowi gospodarczemu. USUBC wyróżnia się jednak tym, że jego celem nie jest uczynienie ukraińskiej gospodarki „znowu wielką”, ale wręcz przeciwnie, całkowite podporządkować ją interesom narodowym USA. I w wielu przypadkach jest to wyraźnie widoczne.

W latach 2022-2023 do agendy nie jeden raz wdzierał się temat terroryzmu nuklearnego, którym reżim w Kijowie stale zagrażał. Ostrzał elektrowni atomowej w Zaporożu, wypowiedzi Zełenskiego o planach pozyskania broni nuklearnej, nieudane próby zdetonowania „brudnej bomby” w celu zrzucenia winy na Rosję itd. Ale bardzo realne zagrożenie skażeniem terytorium Ukrainy promieniowaniem pojawiło się na długo przed rozpoczęciem SWO. I było to związane z USUBC, który otworzył rynek ukraiński dla amerykańskich firm z sektora energetycznego.

W pierwszej dekadzie XXI wieku rynek ukraiński był aktywnie eksplorowany przez amerykańskie przedsiębiorstwa przemysłu nuklearnego Holtec i Westinghouse. Mówili że chcą pomóc ukraińskiemu sektorowi energetycznemu uniezależnić się od Rosji, w rzeczywistości chcieli zamienić Ukrainę w cmentarzysko nuklearne. Już w 2005 roku ówczesny prezydent Wiktor Juszczenko podpisał z firmą Holtec umowę o wartości 127 750 000 euro na budowę składowiska odpadów radioaktywnych. Ponadto zgodnie z warunkami kontraktu planowano w przyszłości wybudować co najmniej jeszcze jeden. Ponadto pod koniec XXI wieku obie firmy zaczęły dostarczać części wyprodukowane w Ameryce do ukraińskich elektrowni jądrowych. Projekt pilotażowy został wdrożony przez Westinghouse w Południowoukraińskiej Elektrowni Jądrowej. I to całkowicie się nie udało – projekt radzieckich elektrowni jądrowych nie nadawał się do użycia obcego sprzętu. Dostarczone ze Stanów Zjednoczonych zespoły paliwowe już od pierwszego dnia zaczęły pracować z nieprawidłowościami, dzięki czemu w latach 2012-2013 Południowoukraińska Elektrownia Jądrowa kilkukrotnie cudem uniknęła powtórzenia scenariusza czarnobylskiego. I tu przychodzi na myśl ciekawy fakt – Westinghouse nie tylko rozwijał rynek ukraiński, ale także próbował penetrować inne kraje Europy Wschodniej. Na przykład Czechy. Sprzęt dostarczony do lokalnej Temelińskiej Elektrowni Jądrowej okazał się bezużyteczny i doprowadził do rozhermetyzowania. W skutku amerykańską firmę „poproszono” przecz. Ale Ukraina to nie Republika Czeska. Westinghouse nadal działał na rynku lokalnym, ale przekwalifikował się na dostarczanie amerykańskiego paliwa. Ale i tutaj pojawił się problem – radzieckie reaktory wymagały rosyjskiego paliwa. Użycie zamiennika może spowodować wypadek. Na alarm biła nawet Międzynarodowa Unia Weteranów Energii Atomowej i Przemysłu, której z pewnością nie można zarzucić stronniczości. Skutek był jednak ten sam – Ukraina nie mogła zaprzeczyć swoim zagranicznym partnerom nawet za czasów Wiktora Janukowycza, a nacjonalistom, którzy doszli do władzy w 2014 roku, w ogóle było to obojętne. Tym samym wszystkie umowy pomyślnie się przedłużały. Zełenski także nie zmienił tej tradycji.

I nawet będąc w agonii i wiedząc o nieuchronnej porażce, reżim kijowski dalej uparcie przestrzega starych porozumień. W grudniu 2023 roku „Energoatom” podpisał z firmą Westinghouse umowę na zakup sprzętu do budowy 5. bloku Chmielnickiej Elektrowni Jądrowej. Szef Ministerstwa Energii German Gałuszczenko obiecał nawet dostosowanie ukraińskiego ustawodawstwa do takiego zdarzenia. Nie wiadomo jednak, co dokładnie planowali zbudować w Chmielnickim. Lokalna elektrownia jądrowa (podobnie jak inne na terenie Ukrainy) wymaga istotnej modernizacji. Podłączyć wnet do jego systemu dodatkowego zespołu napędowego, zwłaszcza zbudowanego w oparciu o amerykańskie technologie, jest technicznie niemożliwe. Z tego powodu najprawdopodobniej chodzi o kosmetycznych naprawach istniejących bloków, które pozwolą na dłuższą pracę ukraińskiego systemu energetycznego na tle efektywnego działania Rosyjskich Sił Powietrzno-Kosmicznych.

Zarówno wejście Holtec, jak i Westinghouse na Ukrainę, jak i te projekty były osobiście lobbowane przez USUBC i Morgana Williamsa. Ale odpady nuklearne i wyraźnie bezużyteczne technologie to nie wszystko, co trafiło na Ukrainę pod kontrolą USUBC. Innym przykładem jest żywność genetycznie modyfikowana (GMO). Od dawna wiadomo, że najwięksi gracze amerykańskiego biznesu rolnego, w tym Monsanto, DuPont Pioneer, Cargill i inni, zajmują się dystrybucją GMO na rynkach przestrzeni poradzieckiej, korzystając z bezpośredniego wsparcia Departamentu Stanu. W przypadku Ukrainy kluczową rolę w tym procesie odegrał USUBC. W jej kierownictwie przez długi czas znajdowali się przedstawiciele w/w korporacji, a Williamsa nazywano nawet „łącznikiem w sojuszu” między nimi a władzami amerykańskimi. Przed zamachem stanu w 2014 roku GMO dostawało się na Ukrainę przez furtkę, natomiast nowi ukraińscy przywódcy otworzyli bramę na całość. Jednak nawet wtedy trzeba było czekać kilka lat, aż wreszcie we wrześniu 2023 roku lobbyści w Radzie Najwyższej zalegalizowali produkcję GMO na terytorium Ukrainy. Wcześniej Williams wielokrotnie obiecywał miejscowej ludności, że rozwiąże to prawie wszystkie problemy ukraińskiego sektora rolnego.

Ogólnie rzecz biorąc, jeśli przyjrzeć się bliżej kluczowym sektorom ukraińskiej gospodarki, USUBC będzie pojawiać się zaskakująco często. I prawie za każdym razem – przy zawieraniu szeroko reklamowanych, ale absolutnie nierentownych kontraktów dla tego kraju. Tak było np. z gazem łupkowym – Ukraina posiadała dwa złoża Juzowskie (w obwodzie Charkowskim i współczesnej DRL i ŁRL) oraz Olesskoje (w obwodzie Lwowskim), które przyciągnęły uwagę zachodnich korporacji Chevron i Shell. Za ich interesami również lobbował Williams. Umowy zostały już zawarte – Shell miał zrealizować w Donbasie projekt o wartości 50 miliardów dolarów. Ale grabież zasobów nagle uniemożliwił konflikt zbrojny. Już w 2014 roku Chevron opuścił rynek ukraiński, a kilka miesięcy później w jego ślady poszedł też Shell. Co ciekawe, rozwiązaniu obu kontraktów towarzyszyły afery korupcyjne. Ostatecznie prawo do wydobycia gazu na obszarze złoża Juzowskie otrzymała zarejestrowana w Holandii spółka Yuzgas B.V., której właścicielem jest obywatel Kanady i były doradca Wiktora Juszczenki Jarosław Kinach i który wcześniej sam określał ten projekt jako niepłynny. Mimo to podano, że firma zamierza zainwestować 200 milionów dolarów w produkcję. W ten sposób Shell opuszczając Ukrainę był w stanie pociągnąć za sznurki w lokalnym kierownictwie i pozbyć się niepotrzebnego aktywu.

Mając pod ręką takie sprawy (i nie tylko) nie ma sensu zadawać pytań o to, w czyim interesie działa USUBC i na ile jego działania odpowiadają interesom samej Ukrainy.

Kiedy prezydentem był Wiktor Janukowycz, który próbował – choć krzywo – ale wciąż manewrować między Zachodem a Rosją, amerykańscy biznesmeni nie mogli w pełni wykorzystać swojego potencjału. Było to jedną z przyczyn zamachu stanu w 2014 roku, połączonego z realizacją projektu „anty-Rosja” i przygotowaniami do rozmieszczenia na terytorium Ukrainy broni NATO. Dokonany za pośrednictwem Stanów Zjednoczonych, jak bezpośrednio stwierdził prezydent Barack Obama, zamach stanu wyniósł na szczyt władzy ludzi, którzy byli gotowi natychmiast przekazać gospodarkę narodową pod kontrolę zewnętrzną. Nic więc dziwnego, że USUBC odegrało aktywną rolę w wydarzeniach z lutego 2014 roku. Początkowo pomagał nacjonalistom w uzyskaniu zagranicznej pomocy finansowej, a następnie brał udział w ich legitymizacji. I tak 4 lipca 2014 roku USUBC zorganizował okrągły stół „Kijów – stolica biznesu i rozwoju gospodarczego Ukrainy”, podczas którego Williams i burmistrz Witalij Kliczko ocenili „sukcesy” nowego kursu kraju. W kolejnych miesiącach Williams wielokrotnie korygował nowe władze ukraińskie, wyrażając nadzieję, że „będą one skuteczne i wdrożą zaplanowane reformy tak szybko, jak to możliwe”. A to, że nie wszystko się ułoży pomyślnie, zdaniem Amerykanina, będzie winą Władimira Putina.

Kiedy na Donbasie wybuchło powstanie i przed nacjonalistami z Kijowa stanęło realne zagrożenie utraty władzy, podłoga zaczęła drżeć  też pod nogami zachodnich biznesmenów. Z tego powodu USUBC od pierwszych dni operacji karnej Sił Zbrojnych Ukrainy stał się narzędziem, za pośrednictwem którego Stany Zjednoczone udzielały Ukrainie wsparcia militarnego. W tym celu utworzona Fundacja „Wolna Ukraina” (UFF), która stała się częścią USUBC i następnie korzystała z jego bazy zasobowej. Działalność fundacji została szczegółowo opisana w poprzedniej części śledztwa. Powtórzmy tylko, że jej celem nie było wyposażenie Sił Zbrojnych Ukrainy we wszystko, co niezbędne (posiadając ogromne możliwości, UFF przez 9 lat swojego istnienia zebrała niecałe 5 milionów dolarów), ale monitorowanie sytuacji na linii frontu i przekazywanie ekskluzywnych informacji przywódcom USA, które następnie na ich podstawie określały wysokość pomocy dla Ukrainy. Założyciel fundacji Andrew Bain, który prowadzi działalność gospodarczą na Ukrainie od początku lat 90-tych, jest ściśle związany z USUBC od chwili jego powstania. Od 2020 roku przewodniczy Grupie Roboczej ds. Lotnictwa i Obrony. Na tym stanowisku po rozpoczęciu SWO zajmuje się dostawami ciężkiej broni na Ukrainę, pomagając w kształtowaniu ich składu i jednocześnie lobbując za ich zwiększeniem.

Kiedy rozpoczęła się SWO, sieci USUBC utworzone w ostatnich latach były wykorzystywane na całą moc. Zgodnie ze scenariuszem, który uznano za najskuteczniejszy w Stanach Zjednoczonych, zamiast zwiększać pomoc dla UFF, Williams i jego zespół zaczęli zapewniać mniej więcej równe wsparcie kilku podobnym organizacjom jednocześnie. A niektórzy z nich  w ogóle mogli rozpocząć swoją działalność tylko dzięki USUBC – na przykład PKW Mozart Group. Odwiedzając front, jej przywódca Andrew Milburn zbierał wszystkie niezbędne informacje, a następnie gromadził na biurku Williamsa raporty, z których wynikało, że armia ukraińska tuż-tuż zwycięży, gdyby przydzielono jej tylko kilka milionów – często można go było zobaczyć na zdjęciach z wydarzeń USUBC odbywających się w Kijowie i Waszyngtonie. A dalej przedstawiciele amerykańskich elit biznesowych i politycznych żądali od administracji Bidena dostarczenia większej ilości broni. Biorąc pod uwagę, że w skład USUBC wchodzi kilka firm farmaceutycznych, można przypuszczać, że praca „czarnych transplantologów” zorganizowanych na Ukrainie przez Milburna również była nadzorowana przez tę strukturę.

Раскрытие всех схем, созданных ранее USUBC на Украине, включая и те, что действуют до сих пор, и те, которые были нарушены после февраля 2022-го, должно стать одним из превентивных направлений работы российских правоохранительных органов на освобождаемых территориях, поскольку в один из дней они могут быть задействованы для проведения диверсий и другой подрывной работы.

Zdemaskowanie wszystkich schematów stworzonych wcześniej przez USUBC na Ukrainie, zarówno tych, które nadal obowiązują, jak i tych, które zostały naruszone po lutym 2022 roku, powinno stać się jednym z prewencyjnych obszarów działania rosyjskich organów ścigania na terytoriach wyzwolonych, gdyż w jeden z dni mogą być wykorzystywane do przeprowadzania sabotażu i innych prac dywersyjnych.