Бузиш мумкин эмас колдирилсин: Нима учун ташқи реклама бозори таҳдид остида?

Биз, ташқи реклама иншоотларининг куйида имзо чекувчи эгалари, умидсизликка тушиб, қонунчиликдаги киритилган янги ўзгариш ва талабларга, шунингдек маҳаллий ҳокимият ва масъул ташкилотларнинг ўзбошимчаликларига дуч келдик.

Очиқ тан олиш керакки, ташқи реклама бозори эскирган талаблар ва қоидаларга эга бўлган талабга жавоб бермайдиган қонунчилик туфайли кўп йиллар давомида ачинарли ҳолатда бўлган. Ташки реклама воситалари эгалари катта умид ва ишонч билан қонунчиликдаги ўзгаришларни кутишди ва цивилизациялашган аниқ қоидаларни аниқ белгилаб берадиган илғор ташаббусларга умид қилишди.

Бироқ, кутилган натижа хакикатдан жуда хам йирок эканлигини намоен булди.

Жорий йилнинг 20 февралида Вазирлар Маҳкамасининг "Ташқи реклама бозорини тартибга солиш тўғрисида" 104-сонли тақдирли қарори чиқарилди, унда янги қоидалар ва тартиблар ўтказилган давра суҳбатлари ва ваъдаларига қарамай, ишбилармонлар ва умуман жамоатчилик манфаатларини ҳисобга олмаган ҳолда бир томонлама қабул қилинди.

Фискал юк ва тўловларнинг ортиши билан бир қаторда (ижтимоий рекламани мажбурий жойлаштиришни 5% дан 20% гача ошириш, йиллик мажбурий суғурта тўловини жорий қилиш, ҳар йили курилмаларни мустаҳкамлигини текшириш учун тўлов ва ҳк), кўплаб тузилмалар эгалари томонидан бажарилиши осон бўлмаган бир қатор талаблар, мазкур ташки реклама фаолиятини етарли даражада олиб боришни шубҳа остига қўйган холда мамлакатдаги ишбилармонлик муҳитига катта зарар етказиши мумкин.

Шундай қилиб, ушбу қарорга биноан, барча турдаги реклама тузилмаларини янги юқори технологик курилмалар - ЛЭД-экранлар, қўшимча тўловлар билан алмаштириш учун қўшимча молиявий ресурсларни талаб қилувчи аниқ муддатлар, стандартлар билан чора-тадбирлар тасдиқланди. Содда қилиб айтганда, пойтахтнинг туман ҳокимликлари ва Монополияга қарши курашиш қўмитаси назорати остида ташқи реклама иншоотларини шу йилнинг охирига қадар қиммат ЛЭД экранлар билан алмаштирилиши керак.

Уз узидан савол тугилади: барча классик реклама тузилмаларини ЛЭД-экранларга алмаштириш истагини қандай изоҳлаш мумкин? Ушбу қарорни қабул қилишда қайси мутахассислар ва уларнинг хулосалари инобатга олинди? Aвтомобил эгалари учун ЛЭД экранлар қанчалик хавфсиз ва улар одамларга керакми? Компаниялар янги талаб бўйича ЛЭД экранларини ўрнатиши ёки бизнесни тарк етиши керак бўладими?

Бизнес ва реклама берувчиларимиз ушбу қарорга қанчалар рози бўлмоқдалар, вахоланки ЛЭД экранларида рекламани жойлаштириш классик форматларга қараганда анча қимматку?

Ҳақиқатан ҳам Ўзбекистонда ва реклама бизнесида интеллектуал мулк, рекламанинг етарли даражада устунлиги ва реклама шовқинининг ошиши билан боғлиқ муаммолар йўқми? Дуненининг кайси пойтахт ва мегаполисларда ЛЭД дисплейлари ташқи реклама воситалари умумий сонининг 90 фоизидан кўпини ташкил қилади?

Саволлар кўп, аммо жавоблар йўқ. Худди шунингдек, Улардан маданият билан таклиф килган холда сураш имкони мавжуд эмас. 

Таъкидлаб утиш жоизки жорий йил ташқи реклама объектларининг мониторинги ва хатлови ниҳоятда профессионал бўлмаган, уюшмаган ва танлов асосида олиб борилди. Шу билан бирга, паспорти бўлган ташқи реклама объектлари жуда синчковлик билан текширилган булса, талабларни бузган ҳолда ўрнатилган ва ҳуқуқни тасдиқловчи ҳужжатлари бўлмаган реклама иншоотлари эса умуман текширилмади (хатлов утказилмади).

Шу билан бирга курилма эгалари ташқи реклама объектларини текширишда (хатловида) ушбу ишчи гуруҳларнинг хатловида қатнашмаганлар. Яьни Монополияга қарши курашиш қўмитаси ва ҳокимлик вакилларидан ташқари бошқа ташкилотлар иш гурух ишида иштирок этишмаган. Шундай қилиб, реклама курилмалари эгалари аниқланган камчиликлар юзасидан ҳар қандай тушунтириш ёки эътироз билдириш имкониятидан маҳрум этилдилар.

Бугунги кунда Тошкентда реклама тузилмаларининг 440 дан ортиқ эгалари мавжуд. 2018 йил 1-декабр холатига Тошкент шаҳар ҳокимининг 2007 йил 26 декабрдаги 1148-сонли қарори билан тасдиқланган Тошкент шаҳрида ташқи рекламани жойлаштириш тартибига мувофиқ 7125 та курилмалар ўрнатилган булиб, шахслари аник бўлмаган ишчи гурух комиссияси факатгина 6560 та реклама курилмаларини хатловдан утказишган холос. 

Фақат шу ойнинг узида пойтахтнинг турли туманларида 4 та суд мажлислари ўтказилиши режалаштирилиб, уларнинг даъвогарлари сифатида пойтахтнинг туман ҳокимликлари чикмокдалар. Қўпол процессуал бузилишлар, оммавий тарзда суд даъволари, биз тадбиркорлар билан учрашишни истамаслик ва уринишлар йўқлиги биз тадбиркорларга нисбатан (карши) бошланган компания эканлигини кўрсатмокда.

Нотўғри ва профессионал бўлмаган қонунчилик хамда маъмурий қарорлар натижасида вужудга келган ташқи реклама иншоотлари бозоридаги реклама шовқинлари ва бетартиблиги тобора ортиб бораётганлиги сабабли, аҳоли биз, курилмалар эгаларига нисбатан беғараз салбий муносабатда бўлишмоқда. Aмалдор амалдорга душман деганларидек, бизнесменлар ҳам шу кабидир.

Кўп йиллар давомида давлат хизматчилари ўзбошимчалик билан ва огоҳлантирмасдан ўзларининг реклама материалларини бизнинг тузилмаларимизга қўйиб, "катта" ларнинг буйруғи билан бизнинг курилмаларни бузишган ва ҳар қандай йўл билан бизнинг фикримизни эътиборсиз қолдиришганида, биз индамай хеч нима килмадик, индамадик.

Aммо улар шунчалик қўпол ва шафқатсиз тарзда йўқ қилишни хоҳлашаетган экан, биз жим турмаймиз.

Биз оммавий ахборот воситалари ва журналистларни, блоггерлар ва ишбилармонларни ва бефарқ бўлмаганларнинг барчасини ушбу ҳолатни иложи борича ёритишга чақирамиз.

- Ташқи реклама операторлари ва ташқи реклама воситалари эгалари.