Бешикдан то қабргача... ёки коррупция “пиллапоя”лари

ЯНА коррупция ҳақида. Чунки коррупция ҳаётимизни сувдек, ҳаводек, нондек эгаллаб олди. Унга қарши курашиш ҳақида қанча кўп гапирилса, унинг шохлари шунчалик кўп ўсаётганлигидан ташвишдамиз.

Улуғларимизнинг “Бешикдан то қабргача илм изла”, деган ҳикматли сўзларининг ўрнини ҳам бугун “Бешикдан то қабргача пора...”, деган истеҳзолар, иборалар эгаллаб олгандек.

Тўғри, мамлакатимизда коррупцияга қарши кескин кураш давом этмоқда, ҳатто бу кураш ўн чандон кучайтирилди ҳам. Аммо нимагадир ундан қутулиш ўрнига баттар унга қулдек эргашиб кетаяпмиз. Порахўрликни, давлат миқёсидаги катта-катта порахўрликларни фош этаяпмиз. Аммо ҳар гал порахўрлик, ўғирлик, таъмагирликларни суғуриб олсак-да, унинг илдизини унутиб қолдираяпмиз. Бу илдизлардан янги новдалар пайдо бўлмоқда...

Бу ниҳоллар БЕШИКДАН бош­ланади.

Оддийгина мисол. Туғуруқхонада янги чақалоқ туғилди. У инга-ингалаб йиғлаяпти. Доялар ҳаяжонланиб, “Суюнчи беринг! Суюнчи беринг!”, деб югургани-­югурган. Оталар хижолат бўлиб, “Ҳозир, ҳозир, мана суюнчи, ана суюнчи!”, дея чўнтак ковлайди. Янги чақалоқ коррупциянинг бир япроғига сабабчи бўлганлигини қаердан билсин. Бундан ҳам баттарроғи, яъни бу даргоҳда коррупциянинг хавфли ўчоқлари ҳам бор — гоҳида митти чақалоқларга оқ сут беришдан бош тортган тошмеҳр, ношукур оналар, мурғак гўдакларни сотишдан қўрқмайдиган оқ халатли айёрлар ҳақида қулоқ эшитади.

БОЛАЛАР БОҒЧАСИДА... ЮЛҒИЧЛИК

Болакай тетапоя қилиб, юришни, тили чиқиб гапиришни ўрганади. У энди болалар боғчасига қатнаяпти, ташқи оламнинг ичига кираяпти.

Болакай жуда билағон, ҳамма нарсани билишни истайди. “Коррупция нима, боғча опа?”, деб сўрайди у боғча опасидан, телевизорлар орқали тез-тез тилга олинаётган бу сўзни тушунмаса ҳам. Тарбиячи жавоб беради: “Ойинг туғилган кунимга совға олиб келсин, ана шундан кейин тушунтираман”. Болакайнинг хотираси зўр. У бу гапни ойисига етказади. Совға пора эканлигини билмайдиган болакай поранинг новдасига айланади, улғаяди.

Мактабгача таълим муассасалари ҳақида кейинги вақтларда жуда ёмон салбий мулоҳазалар кўпайиб кетди. Бундан тўрт-беш йил олдин суд қарорлари асосида Навоий шаҳридаги боғча мудираларининг болаларга муддати ўтиб кетган, ҳатто қуртлаган озиқ-овқатларни берганлиги тўғрисида бир неча бор мақола ҳам ёзишга тўғри келган. Ўшанда болаларнинг ҳақига хиёнат қилиб, судланган “боғча опалар”нинг аксарияти орадан ҳеч қанча вақт ўтмасдан бошқа бир болалар боғчасига мудираликка тайинланганлигини эшитиб, ҳайрон қолгандим. Уларнинг кирдикорлари шу тарзда ёпилиб, улар ­яна бошқа болалар боғчаларида ўрганган одатларини давом эттиришига мутасадди раҳбарлар бекорга “кўникиб” қолмаганини тасаввур қилиш қийин эмасди.

Мактабгача таълим муассасаларидаги аҳволни ҳозир ҳам жуда рисоладагидек, деб бўлмайди. Чунки “боғча опа”лар болаларга аталган озиқ-овқатни ўғирлаётган чоғида тез-тез қўлга тушиб, шармандаи-шармисор бўлиб юрганлигини кўпчилик яхши билади.

 ЖОНАЖОН МАКТАБЛАРДА... КОРРУПЦИЯ

Тарбия йўлларининг узун сўқмоқлари ҳаммамизни мактабга олиб боради. Биз 1966-1976 йилларда ўрта мактабда ўқиганмиз. Бирорта ўқитувчимизни табриклаш у ёқда турсин, ҳатто ­уларнинг туғилган кунларини ҳам билмасдик. Улар шунга йўл бермаган. Синфдан-синфга кўчиш ёки битириш имтиҳонларига ҳам ҳозиргидек шоҳона дастурхонлар эмас, мактабимиз ҳовлисидаги катта боғда пишган ўрик ва олчалар имтиҳон столига қўйиларди. Уни ҳам ўқитувчиларимиз эмас, имтиҳон тугагандан сўнг ўзимиз ердик. Мактабимиз ҳовлисидаги гуллардан бир даста узиб, шиша идишга солиб муаллимларимизга эҳтиромимизни билдирганмиз.

Ўқитувчимизга энг катта совғамиз табрикнома ёки бўлмаса бир дона китоб бўлган. Устозларимиз ҳеч қандай тамаларсиз бизга сабоқ берган, ҳеч қачон қўлимизга қарамаган, бизни ўз боласидек ардоқлаган.

Эсимда, анча йиллар аввал шаҳар мактабларидаги Алифбе байрамлари, битириш кечаларидаги дабдабалар ҳақида мақола ёзиб, ота-оналар катта-катта пул йиғиб, бир тўйчалик зиёфатлар ­уюштиргани етмаганидек, боласига таълим берган ўқитувчининг бўйнига тилла занжир таққанларини танқид қилганимда баъзи муаллимлар мендан ранжиган эди.

Кейинги “ўзгаришлар”га ишга киришнинг “баҳо”лари ошиб кетганини, ҳатто озгина 3-4 соатгина қўшимча дарс қўшиб олиш учун қилинаётган каттагина “буромад”лар, туғилган кунлару байрамларда устозларга “замонавий” иззат-икромларни эшитсангиз, тарбиячининг тарбиялангани шуми, дейишингиз аниқ.

Ишчи-ходимларга ёзилган мукофотларга фақат имзо чекиб, “комиссия келганда ишлатиладиган жамғарма” тузиб олиш фақат мактабда эмас, балки ҳар жойда борлиги ҳам ҳеч кимга сир эмас.

ОЛИЙ ТАЪЛИМНИНГ “ОЛИЙ ЎЙИН”ЛАРИ...

Агар коррупция бўлмаганида, ўтган йиллар давомида қанча-қанча иқтидорли ёшларнинг ўз кучи билан олган баллари, исмини тўғри ёза олмайдиган лапашанг эркатойларнинг сотиб олинган баллари соясида қолиб кетмасди. Ҳар йили жон куйдириб, тайёргарлик қилганига қарамасдан билимли йигит-қизларнинг ўқишга кира олмасдан, умид­лари пучга чиқиб ортга қайтмасди, руҳи синмасди.

Ҳайриятки, олий таълимдаги “олий ўйин”ларга Президентимизнинг қатъий тўсиқлари чек қўймоқда... Аммо ҳали ҳам пора талвасасида ўзини оловга ураётган “парвона”лар кўп.

Коррупциянинг кўзга кўринмас асоратлари, бутун умрни мажруҳ қиладиган жароҳатлари бор. Дип­ломи бору билими йўқ жарроҳга ҳаётингизни топшириш қанчалик даҳшатли? Савиясиз тарбиячидан “билим” олиб, қаергача ҳам бора оласиз? Саводсиз архитектор қурган иморатларда хотиржам яшай оласизми? Худди шундай у ҳайдовчими, йўл, кўприк қурувчими, ошпазми, ким бўлишидан қатъи назар у уқувсиз бўлса, жамият учун ҳам, инсон учун ҳам жуда хавфли, ҳам кони зарар.

Ўқишга киришдаги кирдикорларга чек қўйилиб, таълимда тар­тиб ўрнатиш ўрнига оралиқ синовлар, диплом ишлари учун бўлаётган бугунги “савдо”лар ҳақида матбуотда, ижтимоий тармоқларда ҳамон муҳокамалар авжида. Очкўзликнинг оғир оқибатлари ўрганган кўнгли ўртанса қўймаётган айрим кимсаларни ўйлантирмаяпти. Олғирликнинг оғир тошлари бошларини ёрган бўлса ҳам айримлар коррупция гирдобидан чиқиб кетолмаяпти.

Қийинчиликларни енгиш, кўп­роқ ишлаб маблағ топиш учун Ватандан ташқарида азоблар билан соғлигини йўқотиб, оғир ишларни бажараётган ватандошларимизнинг сарсон-саргардонлигида, ­юрт учун фидойи жонкуярларнинг муносиб турмуш шароитларига эга бўла олмаётганлигида, иқтидорлилар қолиб, кўрсаводларнинг амал курсиларини эгаллаётганлигида ўша мудҳиш жиноят қуроли бўлган коррупциянинг касри бор, ҳиссаси бор.

Вақти-соати келиб, Яратганнинг омонатини топширар бўлсангиз, сўнгги манзилга ҳам сизни пора кузатиб қўяди. Энг оҳорли, энг яхши кўрган кийимларингиздан покловчига бераётган жигарларингиз фарёд қилади. Гўрковга пул тўланмаса, ҳатто қабрга ҳам ётолмайсиз... Бешикдан то қабргача пора... деган “ақида”нинг ­ана шундай “тамойил”лари бор.

Агар “Ватан” сўзи биз учун фақат шунчаки сўз бўлмаганида эди, ­агар биз шу Ватанни, шу мушфиқ, меҳнаткаш халқни ўзимизни, лоақал ўз мансабимиз ва манфаатлармизни севганчалик сева олганимизда эди, биз бугун қанчадан-қанча хунук иллатлар қаршисида тиз чўкмаган, коррупцияга қул бўлмаган бўлардик...

 Маруса ҲОСИЛОВА,“Инсон ва қонун” мухбири

Ҳуқуқ олами каналига уланиш учун линкни босинг👇👇 https://t.me/joinchat/AAAAAE_2IK9N02cf7bK96g