ARK KALESI

Buhara hanlarının ve daha sonra emirlerin de ikametgahı olan Ark kalesi, Buhara'nın en eski anıtıdır. Modern tabanından çok daha derinlerde, çağımızın başlangıcındaki arkeolojik katmanları gizleniyorlar.

Yüzyıllar boyunca Ark kalesi, büyüklüğün, gücün ve erişilemezliğin sembolü olan emirin ana ikametgahı olarak kalıyordu. Bugün Ark kalesin'de bulunan binalar XVIII sonlarında - XX yüzyılın başlarında inşa edilmiştir. Bugün, Ark, batıdan doğuya doğru biraz uzamış olan, düzensiz bir dikdörtgeni andıran büyük bir toprak yüksekliğidir.

Ark kalesı hakkında ilk bilgi Narşahinin (899–960 y)  “Buhara Tarihi” nde yer almaktadır: “Buhara hükümdarı Bidun buhar-hudat, bu kaleyi inşa etti, ancak kısa sürede çöktü ve daha sonra hükümdar, Büyük ayı takımyıldızı andıran yedi sütun üzerine kale inşa etmeyi öneren hikmet sahibi insanları çağırdı.Bu şekilde inşa ettiler ve artık  Ark kalesı çökmiyordü. "

Ark kalenın ana girişi, mimari olarak, üst kısmı teraslı bir odanın inşa edildiği galerilerle birbirine bağlanan iki sütun şeklindeki kule şeklinde tasarlanmıştır. Ark kale kapısına giriş, iki tarafta masif taş korkuluklarla çitle ile çevrili olan bir rampadır (tahtapul). Rampanın uzunluğu yaklaşık 20 m'dir, duvarlardan birinde büyük bir deri kamçı (Emir'in gücünün sembolü) asılıydı.  

Kapıdan girince  su, kum ve mahkumlar için birkaç oda bulunan, hatta birinin içinde ünlü yazar Sadriddin Ayni'nin kaldığı uzun ve karanlık bir koridor (dolon) başlar.

Ark’ın kendisinde binalardan oluşan büyük bir kompleksi var. Doğu tarafında olan arkın yarısı şu anda bir arkeolojik alanıdır.           

Ark  feodal şehrin merkezı haline geldiği için saray, devlet dairesi, hapishane, hazine ve cami onun içerisinde yerleşıyordu. Dolayısıyla ülkenin  yönetimi buradan gerçekleştiriliyordu.

Ark kalesının batısında, Arap dönemin öncesinde,bir zamanlar kalabalık  şehir merkezi olan Registan Meydanı kuruldu. XIII.Yüzyıla kadar meydan, divanların (bakanlıkların) idari binaları ve asaletin sarayları ile doldurulıyordu , ama daha sonrasında çarşı binaları ile doldurulmayı başladi.

Ark'ın girişinin önünde bir cephanelik, silah atölyeleri, baş askeri komutanın kabul odası, büyük bir Poynda camisi,mahalle camileri, kasap atölyelere ayıt olan içinde hastahane ve poliklinik bölümlerinde gelecekteki doktorlar eğitim alan Bozori Gusfand ve Dorul-şifo-medreseleri vardı.  Burda da tahıl, et, tuhafiyeler, çay, kağıt ve mürekkep, beşikler, büyük baş hayvanlar, karpuzlar, kavunlar, ahşap mutfak eşyaları ve diğer ürünlerin de satışı yapılıyordu.  

Ark kalesı tasarımında - düzensiz bir dikdörtgendır, batıdan doğuya biraz uzanmış olan. Duvarların uzunluğu 789.6 m, alan 3.96 hektar'dır. Registan Meydanı'nın seviyesinden yükseklik 16 ila 20 m arasında değişmektedir.Arkı'nın törensel yükseltilmiş ön kapısı, XVII. yüzyılda inşa edilmiş bir galeri (nagorahona) içeren bir portal ile dekore edilmiştir. Burada, gün boyunca, şehirlelerin zamanı geri sayım yaptığı  makom döngüsü gerçekleştiriliyordu.

Ark kalenın tüm alanını sembolik iki bölüme ayrılabiliriz: batı ve doğu olarak . Doğu tarafta olan yarısı şimdi arkeolojik bir alan ve inceleme için kapalıdır. Ark kalesı şunları içeriyordu: emir'in evi, cami, harem binası, selamhane , hizmet odaları; giysi , halılar, tabaklar, hazineler, yatak takımların depoları; emir'in kişisel muhafız kışlaları, yaşam alanları ve konutlar, cephanelik, mücevher atölyesi ve darphane .

Dolon(koridor), XVIII.Yüzyılda büyük bir mahalle camisi tarzında inşa edilen Cami adlı camisine götürür:dört sütunlu kış salonu ve üç tarafından da aivanla çevrili olana. İç dekorasyon XIX - XX yüzyılın başıllarında olandekorlar için tipiktir. Caminin en parlak kısmı bir mihrap nişi ve kesonlara bölünmüş ahşap bir tavandır.

Buradaki son onarım 1910-1920'de ganç oymacılığı yapan Özbek halk ustası olan Usto Şirin Muradov'un katılımıyla yapıldı. Şimdi bu camide, el yazması kitapların eşsiz sergilerini sunan Kaligrafi Tarih Müzesi var.

Ark kalenın korunmuş olan anıtlarından biri- Buhara Emirin taht odasıdır  kurinişhane, tören ve kutlamalar yapıldığı .

Bu üç taraftan da ince ahşap sütunlarda duran aivanlarla çevrili olan  , tuğla döşeli olan geniş bir avlusudur.  

Derin aivan-şahnişin’deki avlunun uzunlamasının ekseninde, emirin tahtı kurulmuştu. Oyulmuş mermer sütunlar üzerinde olan boyalı ahşap bir gölgelik altında bulunan bu mermer "taht", 1669 yılında Nurata ustaları tarafından yapıldı. 1753'te Özbek Mangıt kabilesinden olan Muhammed-Rahim "emir" unvanıyla Buhara tahtına burada geçti. Buhara Hanlığı, Buhara Emirliği olarak adlındırılmaya başladı.

Aynı avluda, aslanları ima eden iki mermer yaratık figürleri tarafından "korunan" bir hazine vardı.

Emir yardımcısı (başbakan) Kuşbegi idi. O neredeyse Emirin adına tüm işlerini yapardı. Şehrinde Emirin yokluğunda kişbeginin Ark'ı terk etme hakkı yoktu.

Yetkililer(devlet memurları) Kuşbegi'ye itaat ediyordu. Emir'in danışma konseyine kıdemli sivil ve askeri yetkilileri, din adamlarını –ulemayaları ve hakimleri içeriyordu. Hacı-kalyan - Emire en yakın kişi, emirin öpüştüğü tek kişi ve sarayına kemersiz girebilen kişi  da vardı. Taht odasının karşısında Saishane – seyıs hane avlusu var. Bu avlunun tesislerinden birinde, at ve askeri teçhizatın orijinal sergileri sunulmaktadır.  

Ark kalesınde'de korunmuş olan bir başka avlusu, birinde yerel tarih müzesinin bir sergisi olan, bir ve iki katlı binalarla inşa edilmiştir. Müze 1927 yılında açılmıştır. Sergisi coğrafyadan, ilkel toplumsal sistemden günümüze kadar olan Buhara vahasının tarihini anlatıyor. Başka bir müzenin sergisi, Buhara bölgesinin doğal kaynaklarını anlatıyor.  

Çartak'tan sonra,selam meydanı- karşılama meydanı görünür. Her sabah Ark kalesın'de yaşayan herkesin emiri selamlamak için burada görünmesi gerekiyordu. Burada da birkaç müze bölümü vardır. Sergiler arasında eski ritüel eşyalar, el sanatları - demircilik,  kumaş dokuma, bakır damgalama, altın ile nakış, çomlekçilik, para banknotları, epigrafi,  dervişlerin kıyafetlerı, müzik aletleri, taht, kişisel eşyalar ( Emirın kıyafetlerı, ayakkabıları), Buhara Emirliğin bayrağı; Hindistan, Çin, İran'dan ithal eden ürünler ve Rusyadan da dahil olan hediyeler var.

Ortaçağda Rudaki, Firdousi, Avicenna, Al-Farabi ve daha sonra Ömer Hayyam da Ark kalesın'de çalıştı. Burada Avicenna bile hakkında yazdığı eşsiz bir kütüphane de vardı: “Bu kütüphanede bilmediğim ve hayatımda daha önce hiç görmediğim kitapları buldum. Onları okudum ve her bilim adamının kendı bilimindeki yerini daha iyi anladım .Benim önümde hiç tahmin edemeyeceğim bilgi derinlillerine bir kapı açıldı. ” Büyük olasılıkla, kütüphane savaşlardan birinde yağmalandı.

Ark, 1920 yılına kadar (Sovyet iktidarının kurulmasından önce) Buhara Emirliği yöneticilerinin ana ikametgahıydı ve bugün bu görkemli tarihi anıt bir devlet müze koruma alanıdir.

METODOLOJİK TAVSİYELER:

1. “Ark” kalesiyle tanıştırıken, grubu merkeziy portal girişi ve yan duvarlardan biri, tercihen sağ tarafındaki olan açıkça görülebilecek şekilde Registan Meydanı'nda yerleştırın.

2. Alan geniş ve açık olduğundan, özellikle sıcak ve yağmurlu zamanlarda hava koşullarını dikkate almak gerekir.

3. Kalenın içine girmeden önce, turistleri antik Buhara'nın tarihsel genel görünümü ile tanıştırın.

4. Rampa ve dalon da çikarken, grubunuzun yaş göstergelerini dikkate alınarak yürütün.

5. Ark kalenın içinde grubunuzu kompakt yaparak hareket edin.

6. Müzenin küçük salonlarında başka turist grupları varsa, rehber başkalarına saygı duyarak sesini azaltmalıdır.  

7. Kompleksı gösterirken ve onun tarihiyle ilgili anlatırken, rehberın açiklama süresi 90 dakika olmalıdır.  

8. Mekanı bağımsız bir inceleme ve fotoğraf çekimi için turistlere en az 30 dakika süre verilir. 

Metın yazarı: Abdunabieva D.A. - Turizm Geliştirme Enstitüsü'nün Eğitimsel ve Metodolojik Gelişmeleri Koordinasyon Dairesi bölüm departmanı uzmanı .

Çevirmen: Adigamova.A.V.-Özbekistan Tur rehberi-çevirmen 1 kategori.

Özbekistan Cumhuriyetı turizm geliştirme Devlet Komitesi altında turizm geliştirme Enstitüsü

👉 Join it: https://t.me/guide_portfolio