АНТEННАМИЗ ҚАЁҚҚА ҚАРАГАН?
Маҳаллада ғалати бир гап тарқалди: нима эмиш, қўй оғзидан чўп олмаган Неъмат ота аслида унчалик мўмин одам эмас экан. Оиласи билан кечки дастурхон устида жамулжам бўлиб телевизор кўриб ўтиришганида, бирдан ўрнидан туриб, этагини силкибдида:
– Э, падарига лаънат! – деб сўкинганича, ёш боладек аразлаб чиқиб кетибди.
Унга нима бўлди ўзи? Кимдир билиб-билмай кўнглига тегиб қўймадимикан?
Шу пайт тўнғич ўғли гап нимадалигини пайқаб қолибди. Шарт ўрнидан туриб, телевизорни ўчирибдида, ертўлага олиб тушиб ташлабди.
Ҳақиқатан ҳам, турли хусусий телеканалларда бир қориндан талашиб тушган эгизаклардек ўхшаш мавзудаги, бир хил форматдаги «ўзимизнинг сериаллар»ни оила даврасида томоша қилиш одамни хижолатга солиб қўяди. Масалан, «Менинг юртим» телеканалида намойиш қилинаётган «Сарвиноз» деган аччиқ ичакдек чўзилган сериал сюжетига назар ташлайдиган бўлсак, Сарвиноз дегани эрга тегиб ҳам собиқ ошиғининг қутқусидан қутулолмайди. Бир маҳаллар уни севган йигит автофалокатга учраганида, онаси болам бояқишнинг руҳи кўтарилсин, деб Сарвинозни уйига чақиртиради. У ҳам «бағрикенг ва тушунган» эрини етаклаб номаҳрам жабрдийданинг олдига бемалол кириб бораверади. Қарангки, ўз навбатида собиқ ошиқнинг хотинини ҳам бошқа бир кимса жигарсўхталарча севади ва «висолсиз муҳаббат» фироғидан аламзада бўлиб, тишини ғижирлатиб, муштини тукканича келинпошшанинг ортидан қолмайди...
Бундай сюжетларни ўйлаб топадиган «ижодкорлар» инсонлар тақдирини тўптошдек сочиб ўйнашади. Бу замонавий эртакларига каттаю кичик ишонади, деб ўйлашади, шекилли.
«Номус» деб аталган сериалдаги беномусликни тарғиб қилишда «Сарвиноз»ни ортда қолдирадиган воқеа-ҳодисаларни кўриб, ёқа тутамламай иложингиз йўқ. Муаллифларнинг бир-бирига туфлаб ёпиштирилгандек саёз ва сунъий лавҳалар билан тўлиб-тошган бундай сериалларни томошабинга тақдим қилишдан кўзланган асл мақсади нима, деган савол туғилади. Наҳотки, бор-йўқ муддао томошабинларни жалб этишу рекламани кўпайтириб, чўнтакни қаппайтириш бўлса. Ҳаётнинг аччиқ-чучугини тотган, оқ-қорани таниган тажрибали одамку бу «аживалар ўйини»дан энсаси қотиб, Неъмат ота каби этак силкиб туриб кетиши мумкин. Аммо ҳали суяги қотмаган, ойнаи жаҳонда гапирилган гапу кўрсатилган воқеаларни мутлоқ ҳаёт ҳақиқати сифатида қабул қиладиган ёшларчи? Улар келгусида енгилтак қаҳрамонларга тақлид қилмаслигига ҳеч ким кафолат беролмайди.
Энди «Миллий» телеканалининг кўз кўриб, қулоқ эшитмаган воқеаларга бой «Йиғлаган қизлар» номли сериалига келсак, шоввозлар туркларнинг ахлоқсизликни тарғиб қилувчи «Фазилат хоним ва унинг қизлари» фильмининг ўзбекча вариантини суратга олиб, анойи томошабиннинг бошини айлантириб ётишибди. Туркчасида Фазилатхоним ва қизларининг бой одамларни «овлаш» йўлидаги саргузаштлари ҳикоя қилинган бўлса, «Йиғлаган қизлар» сериали ижодкорлари шу қадар бачкана ва ишонарсиз саҳналарни суратга олишганки, ҳайратдан эмас, нафратдан ёқа ушлайсиз.
Хўш, унинг муаллифлари эри қамалиб кетган аламзада аёлнинг уч қизини «бозорга солиб, қозон қайнатиши»ни қайси ўзбек оиласида учратишган экан? Қаранг-а, қамоқдан қайтган ота ўзининг қиморбозликка муккасидан кетган ўртанча қизини билмасдан севиб қолармиш! «Қайси ўзбек хонадонидан қиморбоз қиз чиққан экан?» деб изтиробга тушиб турган пайтингизда учинчи қиз «эрга тегиш операцияси»ни бошлаб юборади. Яхши кўрган йигити қолиб, бойваччаларга бирин-кетин эрга тегиб чиқаверади. Иккинчи қиз синглисининг собиқ севгилисига бехос кўнгил қўйганига нима дейсиз? Оиладаги тўнғич қиз турмушга чиққанига ўн беш йил бўлсада, ҳамон бефарзанд. Онаси эса дўқ-пўписа қилиб қўрқитиш орқали топармон-тутармон куёвидан доимий равишда пул ундириб юради. Аввалига у бояқиш куёвни бепуштликда айблаб, қизимни сендан ажратиб оламан, деб дағдаға қилади. Аслида эса, айб қизида экан. Пул деса иймонини сотишдан ҳам тап тортмайдиган она ўзи ёллаган енгилтак аёл билан куёвининг «тўшак саҳналари»ни суратга олиб, унга қарши «кучли далиллар» тўплайди. Хўш, қани бу ерда мантиқ, ўзбекона одоб-ахлоқ, уят ва андиша? Қайси ўзбек аёли ўз қизига кундошлик балосини раво кўради? Бу қўшхотинлиликнинг яширин тарғиботими? Шу ўринда бир савол: азиз томошабин, агар сизга бозорда ёки бирор дўконда муттаҳамлар ўтмас матоҳини алдаб тиқиштирса, индамай рози бўлиб кетаверасизми? Ҳақингизни талаб қилмайсизми? Сериалчи шоввозлар эса бемалол устингиздан кулиб, ўзларининг «айниган» маҳсулотини онгингизга тиқиштираётган бўлса, ўзингизни ҳақоратлангандай ҳис қилмайсизми? Менимча, юқоридаги каби сериалларга бошқача изоҳ бериш мумкин эмас.
Шу ўринда яна бир савол: киношунослар, кинотанқидчилар қаерга қарашяпти? Тахминий жавоб ўзимда бор. Улар ёки ушбу сериалларга «танқиддан тубан» деб қарашади ёки уларнинг «антеннаси» бошқа ёққа қараган.
Хуллас, ҳозирча Неъмат отага ўхшаган ор-номусли инсонларга сабр-тоқат тилашдан бошқа иложимиз йўққа ўхшайди.
Моҳигул НАЗАРОВА
«Жадид» газетаси 2024 йил 19 апрель 17-сон