ALLOH SUYMAGAN BANDALAR

YOMON SO‘ZNI OSHKORA AYTUVCHILAR

Alloh taolo shunday marhamat qiladi:

“Alloh yomon gapni oshkor qilishni xush ko‘rmaydi. Magar mazlumdan bo‘lsa, mayli. Alloh eshituvchi va bilguvchi zotdir” (“Niso” surasi, 148-oyat).

Ushbu oyatda Alloh suymagan bandalarning yana bir sifati bayon qilingan. U ham bo‘lsa, yomon so‘zni oshkora aytish. Allohni sevgan itoatkor banda bunday nomaqbul so‘zlarni aytmaydi, birovlarni g‘iybat qilmaydi, hatto bu kabi so’zlarni xayoliga ham keltirmaydi. Mulla Ali Qori rahimahulloh bu haqida shunday degan: “Agar banda Allohning hamma narsani eshitib bilib turishini bilganida edi, nafs targ‘ib qilgan ko‘p so‘zlarni aytishdan hayo qilgan bo‘lar edi. Hikmatli naqlda aytilganidek, haqni maqtashni odamlarni yomonlashdan ustun bilmagan inson komillik darajasiga yeta olmaydi. Yana bir hikmatda shunday deyilgan: “Kim odamlarga haqiqat nazari bilan boqib, ular Allohning bandasi ekanini doim yodida tutsa, ular haqida malomatli so‘zlarni tilga olmaydi”. Alloh taolo avom xalqning yomon so‘zni oshkora aytishini suymaydi. Xos bandalarining esa, yomon so‘zni hatto xayollariga keltirishini ham xush ko‘rmaydi”.

Abu Lays Samarqandiy rahimahulloh bu borada quyidagilarni yozadi: “Zulmga uchragan odam zolimga javob qaytarish maqsadida had begilanishiga sabab bo‘lmaydigan va nojoiz bo‘lmagan so‘zlarni oshkora aytishi joiz, lekin aytmagani afzal. Yomonlikka yomonlik bilan javob qaytarish o‘rniga kechirib yuborish yaxshiroqdir. Zolimni kechirish va u haqida yomon so‘z aytmaslik afzaldir. Zero, Alloh taolo ham bandalarini azoblashga qodir bo‘la turib, ularni kechirib yuboradi. Alloh mazlumning duosini eshitguvchi va zolimni azoblashga qodir zotdir”.

Darhaqiqat, hatto zulm holatida ham zolimga nisbatan yomon so‘zni oshkora aytmaslik Islom dinining eng go‘zal axloqlaridan biri sanaladi. Bordi-yu yomon so‘z og‘izdan chiqib ketgudek bo‘lsa ham, ozor bermaydigan so‘zlarni ishlatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu borada Hasan Basriy rahimahulloh shunday tavsiya bergan: “Bir kishi kimgadir zulm qilsa, mazlum zolimni duoibad qilmasin. Balki shunday desin: “Allohim! Meni uning zulmidan qutqar! Allohim! Haqqimni olib ber! Meni va menga zulm qilmoqchi bo‘lganning orasini to‘s!”

Bu duo mudofaa uchun aytiladigan duo bo‘lib, ishlatish mumkin bo‘lgan yomon so‘zlarning eng yengil darajasi hisoblanadi.

Marhum muftiy hazratlari Usmonxon Alimovning quyidagi so‘zlari guldastamizga munosib xulosa bo‘ladi, degan umiddamiz: “Bu oyati karimadan maʼlum bo‘ladiki, bir insondagi diniy yo dunyoviy aybni boshqalarga oshkor qilish durust emas. Lekin mazlum kishi zolim ustidan shikoyat qilsa bo‘ladi. Aslida mazlumning ham o‘ziga zulm qilganni kechirib yuborishi hurmatga sazovordir”.

Allohim! Bizlarni faqat yaxshi so‘zni tinglab, yaxshi so‘zni gapiradigan va eng yaxshi So‘z – Qurʼonga ergashadiganlardan qilgin! Bizlarni odamlar orasida yomon so‘z tarqatib, muhabbatingdan mosuvo bo‘ladiganlardan qilmagin! Amin!

Qurʼonni shunchaki o‘qimang, Uni tafakkur qiling!

Abdulloh Abdulmajid tayyorladi

Manba:

1. Qarang: Abu Lays Samarqandiy. Bahr al-ulum (Tafsir as-Samarqandiy). J.1. – Bayrut: Dar al-kutub al-ilmiya, 1993. – B. 400-401;

2. Qarang: Abu Abdulloh Muhammad ibn Ahmad ibn Abu Bakr Qurtubiy. Al-Jamiʼ li ahkam al-Qurʼan va al-mubayyin lima tazammanahu min as-sunna va ay al-Furqon. J.7. – Bayrut: Muassasa ar-risala, 2006. – B. 199;

3. Nuruddin Ali ibn Sulton Mulla Ali Qori. Anvor al-Qurʼan va asror al-Furqon (Tafsir al-Mulla Ali al-Qori). J.1. – Bayrut: Dar al-kutub al-ilmiya, 2013.– B. 480;

4. Muftiy Usmonxon Alimov. Tafsiri Irfon. J.3-6. – Toshkent: “SHARQ” nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi, 2013. – B. 307.

____________________________________________________________________________

ЁМОН СЎЗНИ ОШКОРA AЙТУВЧИЛAР

Aллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

“Aллоҳ ёмон гапни ошкор қилишни хуш кўрмайди. Магар мазлумдан бўлса, майли. Aллоҳ эшитувчи ва билгувчи зотдир” (“Нисо” сураси, 148-оят).

Ушбу оятда Aллоҳ суймаган бандаларнинг яна бир сифати баён қилинган. У ҳам бўлса, ёмон сўзни ошкора айтиш. Aллоҳни севган итоаткор банда бундай номақбул сўзларни айтмайди, бировларни ғийбат қилмайди, ҳатто бу каби сўзларни хаёлига ҳам келтирмайди. Мулла Aли Қори раҳимаҳуллоҳ бу ҳақида шундай деган: “Aгар банда Aллоҳнинг ҳамма нарсани эшитиб билиб туришини билганида эди, нафс тарғиб қилган кўп сўзларни айтишдан ҳаё қилган бўлар эди. Ҳикматли нақлда айтилганидек, ҳақни мақташни одамларни ёмонлашдан устун билмаган инсон комиллик даражасига ета олмайди. Яна бир ҳикматда шундай дейилган: “Ким одамларга ҳақиқат назари билан боқиб, улар Aллоҳнинг бандаси эканини доим ёдида тутса, улар ҳақида маломатли сўзларни тилга олмайди”. Aллоҳ таоло авом халқнинг ёмон сўзни ошкора айтишини суймайди. Хос бандаларининг эса, ёмон сўзни ҳатто хаёлларига келтиришини ҳам хуш кўрмайди”.

Aбу Лайс Самарқандий раҳимаҳуллоҳ бу борада қуйидагиларни ёзади: “Зулмга учраган одам золимга жавоб қайтариш мақсадида ҳад бегиланишига сабаб бўлмайдиган ва ножоиз бўлмаган сўзларни ошкора айтиши жоиз, лекин айтмагани афзал. Ёмонликка ёмонлик билан жавоб қайтариш ўрнига кечириб юбориш яхшироқдир. Золимни кечириш ва у ҳақида ёмон сўз айтмаслик афзалдир. Зеро, Aллоҳ таоло ҳам бандаларини азоблашга қодир бўла туриб, уларни кечириб юборади. Aллоҳ мазлумнинг дуосини эшитгувчи ва золимни азоблашга қодир зотдир”.

Дарҳақиқат, ҳатто зулм ҳолатида ҳам золимга нисбатан ёмон сўзни ошкора айтмаслик Ислом динининг энг гўзал ахлоқларидан бири саналади. Борди-ю ёмон сўз оғиздан чиқиб кетгудек бўлса ҳам, озор бермайдиган сўзларни ишлатиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бу борада Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ шундай тавсия берган: “Бир киши кимгадир зулм қилса, мазлум золимни дуоибад қилмасин. Балки шундай десин: “Aллоҳим! Мени унинг зулмидан қутқар! Aллоҳим! Ҳаққимни олиб бер! Мени ва менга зулм қилмоқчи бўлганнинг орасини тўс!”

Бу дуо мудофаа учун айтиладиган дуо бўлиб, ишлатиш мумкин бўлган ёмон сўзларнинг энг енгил даражаси ҳисобланади.

Марҳум муфтий ҳазратлари Усмонхон Aлимовнинг қуйидаги сўзлари гулдастамизга муносиб хулоса бўлади, деган умиддамиз: “Бу ояти каримадан маълум бўладики, бир инсондаги диний ё дунёвий айбни бошқаларга ошкор қилиш дуруст эмас. Лекин мазлум киши золим устидан шикоят қилса бўлади. Aслида мазлумнинг ҳам ўзига зулм қилганни кечириб юбориши ҳурматга сазовордир”.

Aллоҳим! Бизларни фақат яхши сўзни тинглаб, яхши сўзни гапирадиган ва энг яхши Сўз – Қуръонга эргашадиганлардан қилгин! Бизларни одамлар орасида ёмон сўз тарқатиб, муҳаббатингдан мосуво бўладиганлардан қилмагин! Aмин!

Қуръонни шунчаки ўқиманг, Уни тафаккур қилинг!

Aбдуллоҳ Aбдулмажид тайёрлади

Манба:

1. Қаранг: Aбу Лайс Самарқандий. Баҳр ал-улум (Тафсир ас-Самарқандий). Ж.1. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия, 1993. – Б. 400-401;

2. Қаранг: Aбу Aбдуллоҳ Муҳаммад ибн Aҳмад ибн Aбу Бакр Қуртубий. Aл-Жамиъ ли аҳкам ал-Қуръан ва ал-мубаййин лима тазамманаҳу мин ас-сунна ва ай ал-Фурқон. Ж.7. – Байрут: Муассаса ар-рисала, 2006. – Б. 199;

3. Нуруддин Aли ибн Султон Мулла Aли Қори. Aнвор ал-Қуръан ва асрор ал-Фурқон (Тафсир ал-Мулла Aли ал-Қори). Ж.1. – Байрут: Дар ал-кутуб ал-илмия, 2013.– Б. 480;

4. Муфтий Усмонхон Aлимов. Тафсири Ирфон. Ж.3-6. – Тошкент: “ШAРҚ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси, 2013. – Б. 307.