AL-RISALA-TUBE
FromKUTAA 13 ƒƒαα SEENAA RASUULAA IRRAA.Baatii Ramadaanaa, Amata Hijirii 8ffaa kheeysa Fat’hiin Makkaa,Injifannoon Islaamaa guddoon argamte. Rabbiin Injifannoo saniinAmantii Isaatii fii Rasuula Isaa sallallaahu aleeyhi wasallam olSababaan duulli “Ghazwatu Fat’hi Makkaa” (Injifannoo Makkaa)argamteef: Banii Bakrii fii Qureeyshiin wal tahanii gosa Khuzaa’aatan Sulhii Hudeeybiyyaa irratti Rasuula sallallaahi wasallam wajjiintahuuf wa’ada seente gananii nama 20 irraa ajjeesan.69Amr bin Saalim Al-Khuzaa’ii Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallambira Madiinaa dhufe. Rasuula Sallallaahu Aleeyhi Wasallam OsumaMasjida kheeysa taa’aa jiru itti ol seenee gubbaa dhaabbate.Ajjeechaa dagutti Qureeyshii fii Banii Bakri Isaan irratti raawwatteRasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa Amr bin SaalimTumsamte (siifin tumsa)” je’een.Eegasi Makkaa irraa gosti Khuzaa’aa Maanguddoo gama Rasuulaasallallaahu aleeyhi wasallam ergan, waan argame hunda addaQureeyshiin dagachiisanii gosa Khuzaa’aa irraa ajjeesuun SulhiiHudeeybiyaa diiguu akka tahe waan hubatteef, ni sheenooyte.Saniif jecha Abuu Sufiyaan akka walii galtee haaroomsuuf gamaRasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam ergan. Abuu SufiyaanMadiinaa dhaqee osoo hin milkaayin Makkaatti deebi’e. 69 . Gosti Banii Bakri fii Gosti Khuzaa’aa gaafa Jaahiliyyaa wal lolanii walirraa ajjeesaturan. Hoggaa Sulhiin Hudeeybiyyaa argamte gosti Khuzaa’aa Wa’adaa fii BeellamaRasuulaa sallallaahu Aleeyhi wasallam jala seenan. Gosti Banii bakri ammooQureeyshii wajjiin taate. Qaphxii walii galtee Sulhii Hudeeybiyyaa irratti Gosti feeteQureeyshii jala yoo seente, wa’ada Qureeyshiin qabdu qabdi, akkasuma gostiNabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam wajjiin tahuu filattes waanuma Isaan qabanDuuba Gosti Banii Bakrii Halkan tokko haaloo gaafa Jaahiliyyaa Khuzaa’aa irraaqaban baafachuuf Khuza’aa quba hin qabne Marsanii nama 20 irraa ajjeesan. GariinOsoo Salaatu, kaan osoo rafu dafxaatti daganii fixan.Gosti Khuzaa’aa balaa isaan tuyxeef Iyyannoo gama Rasuulaa sallallaahu aleeyhiwasallam galfatan. Sababaa saniif duulli Fath Makkaa argamtu dandeeyse.Lu’lu’u Al-Maknuun: 4/6Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Injifannoo Guddoof qophiijalqabe. Rasuulli sallallaahu Aleeyhi wasallam: “Yaa RabbiBasaastuu nurraa qabi, Oduu (teenya) Qureeyshii irraa qabi.”Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Sahaaboota Isaa duulaafqophii akka godhan ajaje, gosoota Baadiyyaa tan Islaamooytehunda akka qophaawanii duulaaf bahan itti ergeRasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam ifiif Qophaawuu fii Sahaabootaanqophaawaa jechuu malee, Eeysatti akka duulu hin beeysisne.Rasuulaaf salallaahu aleeyhi wasallam nama kuma 10 tahuutu walittiqabameef, Sun Irra guddaa Waraanaa kan eega Nabiyyummaatiiwalitti qabame. Madiinaa irraa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallamRamadaana 10, bara Hijirii 8ffaa bahe.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam osoo gama Makkaah deemaajiru ilma Adeera Isaa Abuu Sufiyaan bin Al-Haaris fii Ilmi adaadaaIsaa Abdullaahi bin Abii Umayyaa bin Al-Mughiiraa qunname,lamaanu Islaamummaa qeebalanii gama Madiinaa Hijraaf deemaaRasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Soomana osoo afaanii qabuudeemsa Isaa gama Makkaa itti fufe, namni Isa wajji jirus Soomanaqaban. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam jabeenya dheebuutirraabishaan mataa fii fuula Isaa irratti dhangalaase.Rasuulli salallaahu aleeyhi wasallam bakka Al-Kadiid ja’amtu tanUsfaani fii Qudeeyd jidduu jirtu hoggaa gahe, Sahaabootaan akkanaje’e: “Dhugumatti Adawwii teeysanitti dhihaattanii jirtan soomanahiikuutu (furuutu) isiiniif irra jabeenya (taha).”Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam soomana ni hiike, Ilmaannamaatis Isaa wajjiin hiikan. Eegasii Rasuulli sallallaahu aleeyhiwasallam akka namni Isa arguuf weelkaa bishaanii fudhatee bishaanRasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Al-Juhfaa bakka ja’amtuhoggaa gahe, Adeera Isaa Abbaas bin Abdul Muxxalib Hijiraa gamaMadiinaa kan deemaa jiru wal qunnaman. Rasuulli sallallaahualeeyhi wasallam Abbaas bin Abdu Al-Muxxalib IslaamawuunAbbaas bin Abdu Al-Muxxalib Rabbi irraa haa jaalatuu, waraanniMuslimootaa gama Makkaa deemaa akka jiru hin beeyne. Inni namabooddee/xumura gama Madiinaatti hijiraa godhuuf deemaa ture.Duula “Ghazwatu Fat’h Makkaa” boodaan Hijiraan ni dhaabbatte.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Fathii Makkaa boodaanHijraan hin jirtu.” Je’e.Hijiraan Hadiisni hin jirtu je’een, Hijiraa Makkaa irraa gamaMadiinaa godhamaa turte itti baana.Ammoo Hadiisni Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Abbaasiin:“Yaa Adeeroo! gammadi, ati nama xumura Hijiraaf baheeti,Akkuma ani booddee Nabiyyootaa tahetti.” Jedhu ImaamuAhmadtu sanada haalaan da’iifaatiin odeeyse.Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam irraa hadiisni kuni hin sabanne.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam deemsa Isaa gama Makkaa ittifufe, Yeroo Ishaa’ii hoggaa bakka Az-Zahraan ja’amtu gahe,Sahaaboota Isaa Ibidda qabsiisutti ajaje, Isaanis Ibidda qabsiisan.Rabbiin ol tahe Qureeyshii ija qabe, Oduun Rasuulaa sallallaahualeeyhi wasallam guutumatti Isaanirraa cufamte. Rasuulli sallallaahualeeyhi wasallam ajjeechaa Isaan gosa Khuzaa’aa irraatti hojjataniifmaal akka dalagu hin beekan. Oduu Isaatis quba hin qaban.Abuu Sufiyaan, Hakiim bin Hizaam fii Budeeyl bin Warqaa’i wajjiinoduu barbaada Makkaa irraa bahan.Hoggaa Marra Az-Zaahraan gahan, Ibidda akka malee hedduu tanqabsiifamte fagoodhaa arganii rifatan. Ibiddi Isaan argan Ibiddawaraana Muslimootaa kan lakkoofsi Isaa kuma 10ti.Yeroo san Abbaas bin Abdu Al-Muxxalib Rabbi irraa haa jaalatuu,nama tokkollee taatu yoon argadhee jechuun barbaadutti seene.Nama Qureeyshiitti dhaqee dhimma Nabiyyii sallallaahu aleeyhiwasallam itti himuun Isaan dinniinu barbaada. Waraanni itti dhufaajiru kan humna Isaaniiti olii waan taheef akka harka kennanii nagayabahan dhaamsa dabarsuuf nama barbaadaa jira.Tanuma Jiddu Abbaas Abuu Sufiyaan Damiinticha Makkaa arge,Isa waliin Hakiim bin Hizaam fii Budeeyl bin Warqaa’i jira. AbbaasAbuu Sufiyaan harka akka kennuu fii Qureeyshiin akka hin lolleAbuu Sufiyaan hoggaa guddina Waraana Nabiyyii sallallaahualeeyhi wasallam kuma 10 tahuu beekhe, Akka dandeeytii NabiyyiinSallallaahu Aleeyhi Wasallam loluu hin qabne hubate, Akkasittiharka kennuuf walii gale.Abbaas, Abuu Sufiyaan fuudhee gama Nabiyyii sallallaahu aleeyhiwasallam fideen. Makkaa nagayaan dabarsee akka kennu itti hime.Abuu Sufiyaan hoggaa Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam irrattiol seene, Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi Wasallam IslaamummaattiEegas Nabiyyiin Sallallaahu aleeyhi wasallam Abuu Sufiyaaniinakkana je’een: “Namni mana Abuu Sufiyaan seene nagaya bahe,namni Masjida seene nagaya bahe, Namni hulaa Isaa ifirratti cufatenagaya bahe.”Abuu Sufiyaan gama Makkaah deebi’ee warra Makkaatiin wal gahe,Oduu Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam itti hime, akka Isaanloluuf dandeeytii hin qabne hubachiise, akkasuma namni manaIsaatii bahe tokkolleen akka nagaya hin baane Isaan akeekkachiise.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam waraana Isaa gama Makkaaakka sosso’an ajaje, ammas Sahaabootaan: “Nama Isiniin lole maleehin lolinaan, Dubartootaa fii daa’immannis hin ajjeesinaa.” Je’een.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Makkaah gama gubbaa Isiitiinbakka Kadaa’i ja’amtuun gadi seene, waraana Isaa “Katiibat Al-Khadraa’i” (Birgeedii magariisa) wajjiin Makkaa seene. Guyyaansuni Jum’aa baatii Ramadaana 19, amata Hijiraa 8ffaa dha. Guyyaansun guyyaa hin irraanfatamne.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Hoggaa Makkaa seenu GaalaIsaa Al-Qaswaa’i yaabbateeti deemaa ture. Rasuulli SallallaahuAleeyhi Wasallam Rabbii Isaa kan Injifannoo guddoo san isaakenneef, gad if qabaa haala taheen Makkaah seene.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Gaala Isaatirraa sagalee olfuudhee suuraa Al-Fat’hii qara’a ture. Warri Makkaa ammoo manaIsaanii kheeysaa waan argame dinqisiisfataa dawwataa turan.Bakka Kheeyf ja’amtutti daasni akka Isaaf dhaabbamutu Rasuullisallallaahu aleeyhi wasallam ajaje, daasni bakka Inni ajajettidhaabbatteef. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam achi kheeysaUmmu Haani’i hayyama gaafattee Rasuula sallallaahu aleeyhiwasallam irratti ol seente. Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam:“Baga dhufte Ummu Haani’i” jechuun Isii qeebale.Ummu Haani’i akki jette Rasuulaan sallallaahu aleyhi wasallam:“Yaa Rasuula Rabbii! abalu fii abaluuf anaatu magantaa seeneefiinagaya godhe” nama lama kana fira Isii maqaa dhooytee itti himte.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa Ummu Haani’i nama atinagaya akka argatu magantaa seenteef nagaya goone.” Je’een.Eeganaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam gama Masjida Al-Haraam qajeele. Muhaajiraa fii Ansaaroonni duraa fii duubaan Isamarsanii “LAA ILAAHA ILLALLAAH” “ALLAAHU AKBAR”Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Hajaru Al-Aswad uleemisraaxaa tan harkaa qabuun tuqate, eegasii Ka’abaan taraa torbanaannawe, Moggaa Ka’abaa taaboota 360 ture.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa taaboota sanirraa takkabira gahe ulee misraaxaa harkaa qabuun diraa aayaata tana qara’a:“Ja’i haqni dhufe, dharri dhabame, dharri dhabamaadha tahe.”Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam aayaata san qara’aa taabootahoggaa harka itti laatee fii itti akeeke taabootni kukkkufuutti seente.Hoggaa taabootni tokko lafatti jige Sahaaboonni lafatti dhukkeegodhan. Hanga taabootni 360 naannoo Ka’abaa marsite hundiEegasii Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam tiiysaa Ka’aabaa“Haajibu Al-Ka’aab” kan tahe Usmaan bin Xalhaa Rabbi irraa haajaalatuu yaame. Qulfiin Ka’abaa Isa bira jirti ture.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam akka Ka’abaa banu Isa ajaje,hoggaa banamte Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Umar bin Al-Khaxxaab suuraalee Ka’abaa kheeysa jirtu mara akka haqu ajajeen,Eegasii Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Ka’abaa ol seene, Isawajjiin Bilaal bin Rabaah, Usaamaa bin Zeeydi ol naqe. HulaaKa’abaa cufee Bilaal fii Usaamaa wajjiin achi kheeysa yerooRasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa Ka’abaa seene bakkiInni dhaabbate: Utubaa tokko bita Isaatii dhiise, Utubaa lama jihaamirgaatiin, Utuboota 3 if duubatti dhiisee. Ka’abaan gaafa sanUtubaalee 6 qabdi. Isii kheeysatti Salaata Raka’aa lama salaate.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Ka’aba Kheeysaa hoggaa gadbahe, Warri Makkaa walitti qabamanii Isa eegaa jiran. Rasuullisallallaahu Aleeyhi Wasallam Rabbii Isaa ni qulqulleeysee, ni faarse,Isaaniif gorsa guddaa godhe.Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi wasallam gorsa boodaan AkkanaIsaaniin je’e: “Yaa jammaata Qureeyshii mee maal waanin IsinittiIsaanis: “Kheeyriidha. Ati Obboleysa gaariidha, ilma gaariidha”Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Wannin Isiniin ja’u akkumaYuusuf Obboleeyyaniin je’e ‘komiin Isinirra hin jirtu arraantana’,deemaa Isin hikkamoodha (Xulaqaa’i)” je’een.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam san booda Masjida Kheeysagad taa’e, Harka Isaa kheeysa furtuu Ka’abaatu ture, Aliyyi bin AbiiXaalib itti dhufee: “Yaa Rasuula Rabbii! Ka’abaa eeguu fii Obaa(warra Hajjii obaasuu) walitti nuuf qabi (banii Haashimiif)” je’een.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Usmaan bin Xalhaa eeysaIsaaf yaamame, Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa BaniiXalhaa furtuu Ka’aabaa fudhaa (isin bira) turtuu haala taateen,ilmaa ilmootti dabartuu haala taateen, Zaalima malee namnitokkolleen isinirraa hin fuudhu.” Je’een.Hoggaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Makkaa kheeysattisabate, Warri Makkaa dhufee Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallamWa’ada seeneef. Abuu Bakri As-Siddiiq Abbaa Isaa AbuuQuhaafaa fidee Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam bira dhufe,Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam duratti Islaamawe.Eegasii Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam dubartoota Qureeyshiiirraa Waadaa fuudhe. Gaafa san Rasuulli sallallaahu aleeyhiwasallim Fatwaa hedduu godhe, Sanirraa:Fat’hiin Makkaah (Injifannoon Makkaah) Onnee Gosoota Arabaakheeysatti faana guddoo dhiifte. Gosooleen Arabaa Muslimootaafii Qureeyshii jiddutti lola godhamurraa injifannoon eenyuuf taatiiHoggaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Qureeyshii irrattiInjifannoo argate, Makkaah injifannoon itti deebi’e, Ilmaan namaaAmantii Rabbii tuuta tuutaan seenuu jalqaban