2-kun: Amaterasu – Quyosh Ma'budasi

Yapon mifologiyasining yorqin yulduzi, samoviy yorug'likning ramzi va mehribon ma'buda Amaterasu haqida hikoya qilmoqchiman. Uning nomi "Amaterasu-ōmikami" deb ataladi va bu so'z "Samoviy Quyoshning Buyuk Ma'budasi" degan ma'noni anglatadi. Quyosh tasvirini o'zida mujassamlashgan bu ilohiy mavjudot, Yaponiyaning qadimiy manbalarida – “Kojiki” va “Nihon Shoki” asarlarida ulug'vor va tantanali tasvirlangan.

Kojiki va Nihon Shoki

Kojiki (Qadimiy voqealar kitobi) va Nihon Shoki (Yaponiya yilnomalari) yapon xalqining eng qadimgi yozma manbalaridir. Kojiki 712-yilda, Nihon Shoki esa 720-yilda yozilgan. Ushbu kitoblarda Amaterasu Quyosh ma'budasi sifatida tasvirlangan va uning turli afsonalari, xatti-harakatlari va mo‘jizalari bayon qilingan.

Kojikida yozilishicha Amaterasu, oliy xudolar Izanagi va Izanami tomonidan yaratilgan. Izanagi, yuvinayotgan paytida, uning o‘ng ko‘zidan Amaterasu paydo bo‘ladi. Amaterasu Quyosh ma'budasi sifatida tanilgan va osmonni yoritishga mas'ul bo‘lgan. U barcha xudolar orasida eng muhim va qudratli sifatida e'tirof etilgan.

Nihon Shoki asarida Amaterasu va uning ukasi Susanoo o‘rtasidagi nizo afsonasi keng tasvirlangan. Susanoo, Dengiz va Shamol xudosi, o‘zining tartibsizliklari va shiddati bilan Amaterasu’ni bezovta qiladi. Nihoyat, Amaterasu Susanoo’ning ortiqcha qiliqlaridan charchab, osmon g‘origa yashirinadi. Bu hodisa natijasida yer yuzidagi barcha yorug‘lik yo‘qolib, dunyo zulmatga cho‘madi.

Amaterasuning G‘or Afsonasi

Amaterasu g‘origa yashirinib olganidan keyin, yer yuzida zulmat hukm surdi. Boshqa xudolar bu holatdan xavotirga tushdilar va uni g‘ordan chiqarish uchun turli hiylalar va chora-tadbirlar o'ylab topdilar. Xudolar Amaterasuni g‘ordan chiqarish uchun birlashib, rejalar tuzdilar. Nihoyat, ma'budalardan biri, Ame-no-Uzume, g‘or oldida raqs tushib, boshqa xudolarni kuldirishga muvaffaq bo‘ldi. Ame-no-Uzume o‘zining qiziqarli va kulgili harakatlari bilan xudolarning diqqatini tortdi. Ular Amaterasuni g‘or og‘ziga kelishga undash uchun ko‘zgular va zargarlik buyumlarini ishlatdilar. Amaterasu g‘orning og‘zida nimalar bo‘layotganini ko‘rib, qiziqib chiqdi va shu tariqa yana osmonni yoritishga qaytdi. Dunyoga yana yorug'lik qaytdi va barcha xudolar yengil nafas oldilar.

Ibodat va Madaniy Ahamiyat

Amaterasu yapon madaniyatida muhim o‘rin tutadi va uning ibodati Yaponiyaning eng muqaddas ibodatxonalari – Ise Jingu ibodatxonasida amalga oshiriladi. Ise Jingu ibodatxonasi Mie prefekturasida joylashgan bo‘lib, u yerda Amaterasu uchun maxsus marosimlar va tantanalar o‘tkaziladi. Ushbu ibodatxona Yaponiyaning eng muqaddas joylaridan biri hisoblanadi va minglab ziyoratchilar har yili bu yerga kelishadi.

Amaterasu, shuningdek, yapon imperatorlik oilasining ajdodlaridan biri ham sanaladi. Yapon afsonalariga ko‘ra, Amaterasuning nabirasi, Ninigi-no-Mikoto, yerga tushib, Yamato sulolasini boshlagan. Shu sababli, yapon imperatorlari o‘zlarini Amaterasuning avlodi deb bilishadi va bu narsa ularning hokimiyatini ilohiylashtiradi.

Amaterasu va Yapon Madaniyati

Amaterasu yapon xalqining diniy va madaniy hayotida muhim o'rin tutadi. U Quyoshning yorqinligi va hayotni saqlab qolishning ramzi sifatida hurmat qilinadi. Amaterasu'ning hikoyasi yapon xalqining e'tiqodlari va urf-odatlari orqali avloddan-avlodga o'tib kelmoqda. Uning siymosi va afsonalari yapon san'ati, adabiyoti va arxitekturasida keng aks ettirilgan. Ko'plab yapon bayramlari va tantanalarida Amaterasu ma'budasiga bag'ishlangan marosimlar o'tkaziladi.

Bugungi kunda ham, Amaterasu haqidagi afsonalar va uning madaniy ahamiyati zamonaviy ilm-fan tadqiqotlari bilan mustahkamlanmoqda. Masalan, etnografiya va dinshunoslik sohasidagi tadqiqotlar Amaterasuning roli va uning yapon jamiyatidagi o‘rni haqida ko‘proq ma’lumotlarni kashf etmoqda. Zamonaviy ilm-fan Amaterasu haqidagi afsonalarni yapon xalqining identifikatsiyasi va madaniy merosining qismi sifatida o‘rganib, ularning tarixi va rivojlanishi haqida kengroq tasavvur beradi .

Amaterasu yapon animatsiyasi, mangasi va filmlarida ham keng tarqalgan obrazdir. Uning hikoyalari zamonaviy san’at va adabiyotda yangi talqinlarda qayta ishlanmoqda. Masalan, mashhur animatsion serial va filmlar orqali Amaterasuning siymosi keng ommaga tanitilib, uning afsonaviy merosi yangi avlodlarga yetkazilmoqda.

Xulosa

Amaterasu yapon madaniyati va dinining markaziy figuralaridan biri bo‘lib, uning hikoyalari va afsonalari yapon xalqining e'tiqodlari, urf-odatlari va milliy o‘zligining ajralmas qismidir. U Quyoshning yorqinligi va hayotni saqlab qolishning ramzi sifatida hurmat qilinadi. Uning hikoyasi yapon xalqining ajdodlari va ularning madaniy merosi haqida ko‘plab ma'lumotlarni o‘z ichiga oladi, bu esa uni nafaqat diniy, balki madaniy ahamiyatga ham ega qiladi. Amaterasu'ning yodgorligi va unga bo'lgan hurmat yapon xalqining yuragida abadiy saqlanib qoladi.

Amaterasu ma'budasining afsonaviy va ertaknamo tasviri. U yorqin, quyosh kabi porlab turgan oltin sochlari bilan, an'anaviy yapon kimonosida tasvirlangan. Uning atrofida samoviy bulutlar va osmonni yoritib turgan oltin nur tarqalgan. Orqa fonida esa qadimiy yapon madaniyatining elementlari, masalan, muqaddas Shinto ibodatxonasi va gullab turgan sakura daraxtlari mavjud bo'lib, tasvirga sehrli va jozibali muhitni qo'shib turadi.

Manbalar

1. Kojiki va Nihon Shoki asarlari, Yaponiyaning qadimiy yozma manbalari, Amaterasu haqida keng ma'lumot beradi.
2. Zamonaviy ilmiy tadqiqotlar, masalan, etnografiya va dinshunoslik bo‘yicha izlanishlar Amaterasuning yapon madaniyatidagi roli haqida ko‘proq ma'lumotlarni o‘z ichiga oladi.
3. Yapon madaniyati va san'atida Amaterasuning aks etishi, jumladan animatsiya, manga va filmlar orqali, uning zamonaviy talqinlarini ko'rish mumkin.