1.6.4. Цистит
Doctor XurshidbekЦистит – қорин пастидаги сийдик қопининг шикастланиши бўлиб, тик туриб бемалол пешоб ажратишга қўймайди.
Бу доим ва барча ҳожатхоналарда аёлларнинг катта навбатларини ҳосил қилувчи айнан ўша муаммо.
Бу нима
Сийдик қопи деворини яллиғланиши бўлиб, бунда:
1. кам-камдан, тез-тез пешоб ажратишга кучли чақириқлар (бир соат ичида бир неча марта ҳожатхонага югуришингга тўғри келади);
2. чақириқлар оралиғида сийдик қопини тўлиқ бўшамаганлик ҳисси;
3. пешоб ажратиш вақтида ва якунида ачишиш ва кучли санчиқ. Санчиқнинг ўзи бўлса бу уретритдир.
4. пешобнинг ўзгариши – кўпинча оддий кўзга ҳам "хирароқ" кўринади, қон пайдо бўлиши мумкин;
5. баъзан: тана ҳароратини максимум 37.8 даражага кўтарилиши;
Ёдда тут: агар юқоридаги ҳолатлар сени безовта қилса ва тана ҳарорати 38 даражадан ошса, белда оғриқ бўлса – бу буйраклардан бўлиш мумкин ва зудлик билан докторга югур!
Эм
Жентелменларда цистит кўпинча иккиламчи бўлади. Одатда простатит, простата раки, тошлар фонида ривожланади. Бу зудлик билан врачга бориш зарурлигини билдиради. Лекин юқоридаги каби муаммолар ёши катта эркакларнинг деярли барчасида бор.
Шундай қилиб ёш жентелмен пешобининг хиралашиши уретрада ёқимли касалликларнинг (таносил касалликлари), ёки буйракда муаммо борлигини билдиради. Чунки асоратланмаган носпецифик цистит (аёллардаги каби) нафақа ёшигача бўлмайди.
Жи
Аёлларни кўпинча ўткир цистит хурсанд қилади. Бу етарлича тарқалган касаллик бўлиб, аёл ҳаётининг ярмидан кўпи у билан кечади. Олат эгаларида (айнан шу сабабли!) ўткир цистит ҳавфи анча кам. Аёлларда бўлса уретра кенг ва қисқа бўлганлиги сабабли инфекция сийдик қопига осон тушади.
Ичак таёқчалари, хламидия ва бошқа мико/уреаплазма каби болаликдан ледиларнинг урогенитал йўлларда бўлган шартли-патоген флоралар ҳам цистит ёки пиелонефритга сабаб бўлади олади.
Ҳар бир цистит ҳуружлари даврий бўлиб турадиган аёл бундан бутунлай қутула олмаслигини билиши керак. Сиз сийдик қопидаги ичак таёқчаларини қанчалик тоза ўлдириб юборишингизга қарамай, вақт ўтиши билан яна сийдик қопига кириб келаверади. Антибактериал воситалари микробларни сонини камайтиради, фаоллигини камайтиради, сийдик қопи шиллиқ қаватига тикланиб олиш учун вақт олиб беради. Бироқ бу кейинги ҳуружгача холос. Микроорганизмларда ўрганиш бўлганлиги сабабли ҳар сафар қайта антибиотик қўлланилганида таъсири камайиб бораверади ва препаратни алмаштиришга тўғри келади.
Юқумли
Барча инфекция билан боғлиқ ва рутин аниқланадиган циститлар икки гуруҳга бўланади:
- Ўткир цистит. Бу спорадик тарзда кечади: ярим йилда бир ёки йилига икки марта рўй бериши – энг кенг тарқалган вариантдир;
- Қайталанувчи. Бунда одатда сурункали циститнинг ҳуружи эмас, айнан ҳар сафар янги цистит бўлади. Бу ҳар ярим йилда камида 2 марта ёки ҳар йили камида 3 марта юзага келади. Бундай ҳолатлар барча циститларнинг 25% қисмини ташкил қилади. Одатда даволанмайди ёки турли самарасиз ўтлар билан даволанади.
Циститларнинг сабаблари бўйича хит-парад:
1. Цистит келтириб чиқарувчи энг машҳур микроб (95% гача ҳолатда) – ичак таёқчаси ёки E.Coli дир. Одатда ўз ёрдаминг билан сийдик қопига киради ва яллиғланишга сабаб бўлади.
2. Кумуш медални стафилококк олади. Стафилококк одатда ўша ерда яшайди, ва кам ҳолларда (5-20%) ўз уйига ҳужум қилади. 40% ёзги циститлар ва пиелонефритларнинг сабабчиси стафилококклардир. Қишда эса тегишмайди. Ўйлаб олишга вақт беришади.
3. Бронза медални 1% дан кам цистит келтириб чиқарувчи клебсиелла, энтерококкларга берамиз. Биз уларни кўриб чиқмаймиз.
Совуқ рейтингга кирмайди: совуқда қолиш ва калта юбка кийиш цистит келтириб чиқармайди. Чунки циститни бактериялар келтириб чиқаради. Умумий совуқда қолиш албатта организмни ҳимоясини сусайтиради ва ўзи аввалдан бўлган инфекцияни қўзғайди, лекин "ҳаводан" янги туширмайди.
Интерстициал
Бу жуда кам учрайди, шунинг учун урология бўйича ўқув қўлланмангдан ўқиб олаверасан.
Бу қандай ишлайди
Кўпгина аёллар цистит билан оғрийди. Кўплари эса буни нималигини билмайди, ҳам. У нега юзага келади?
Ҳавф омилларидан бошлаймиз:
- кўп жинсий алоқа (айниқса турлича – турли партнёрлар билан ва турли усулларда) ва ёмон гигиена;
- ҳожатхонани узоқ излаш: сенинг онанг/бувинг "қизларга чидаш мумкин эмас, мумкин эмас, мумкин эмас!" деганда ҳақ эди. Ўзингни қўлга ол ва шаҳдам қадамлар билан кичигига имкон қадар тезроқ бор. Охиригача чидаш (сийдик қопини тўлиқ бўшатмаслик ҳам) пешобни юқорига, буйракларга қайтишига сабаб бўлади. Пиелонефрит шу ердан келиб чиқади.
- суюқликларни етарлича ичмаслик: албатта, кўп ичиш керак, доимо. Қачонки касал бўлгандагина эмас.
- нотўғри гигиена: ҳа-ҳа, кўпчилик аёллар ўзларининг интим жойини тўғри ювишни билмайди: буни албатта олдиндан орқага бажариш керак. Анусдан уретрага бактерияларни "экмаслик" керак.
Қўшимча ва унчалик қизиқарли бўлмаган (циститда албатта буларнинг ҳам аҳамияти бор) факторларга қуйидагилар киради: контрацепция мақсадида диафрагмалардан фойдаланиш, ОИВ, постменопауза, диабет, сийдик-тош касаллиги, анатомик ўзига ҳосликлар (стриктуралар, нуқсонлар, дефектлар ва б.), ҳомиладорлик, ўсмалар, генетика ва кўплар катетр қўйилиши.
Асоратлари
Тор соҳа мутаҳассислари бўлган нефрологларнинг (улар айнан буйрак билан шуғулланишади) айтишича сийдик йўллари пастки қисмлари инфекциясининг (цистит, уретрит каби) буйракка етиб, пиелонефрит юзага келтиргунча йўли бир қадам ҳам эмас. Орада 30 см.лик сийдик йўли бор ҳолос. Пешобни тутиб туриб инфекцияни бир ярим кунда буйракка чиқиб олишига етарли.
Ҳожатхонага тез-тез югуриш уятли эмас. Қисиб туришдан эса маъно йўқ. Таҳлилларни топшириб врачингиздан таблеткаларни олсангиз, бу сизни буйракларингизни асрайди ва кейинчалик юзага келадиган асоратларни олдини олади.
Бироқ! Ичак таёқчаси, уреаплазма, микоплазма, хламидийдан (Яширин инфекциялар бўйича мақолага қаранг) худди совут урологлари ва гинекологлари истаганидек қутулиш амалий жиҳатдан имконсиз. "Иммунитетни мустаҳкамловчи" қандайдир мўжизавий препаратлар фойда бермайди. Бу микроорганизмлар барча аёлларда бор, бироқ уларнинг кўпчилиги умуман зарарли таъсир қилмайди. Иммунитет бу алоҳида мавзу.
Доктор, менга нима бўлади?
Ҳар бир цистит пиелонефритни олдини олиш учун зудлик билан даволаниши шарт!
Пешоб ажратиш билан боғлиқ ҳар қандай ёқимсиз ҳолатда ва қорин пастидаги оғриқларда урологга (улар фақатгина эркакларнинг пешоб ажратувчи аъзоси билан шуғулланишмайди, иккала жинснинг ҳам пешоб ажратиш тизими муаммолари билан шуғулланишади) югуринг. Доимо.
Даволаш
Врачлар, ҳатто ўзларидан врач ясаб олган пациентлар ҳам циститни самараси исботланмаган турли фитотерапиялар ёрдамида даволашни ёқтиришади. Буни статистика ҳам тасдиқлайди. 60% "российский" циститлар лозим бўлган усулда даволанмайди.
Пешобни бактериологик экма билан таҳлили ёмон бўлмас эди. Бироқ уни жавоби икки кунда чиқмайди. Таблеткаларни эса ҳозир қабул қилиш керак; қўзғатувчи аниқланмасдан туриб қуйидагилардан биттасини берсангиз бўлади:
- Ко-тримаксазол (Бисептол) 3 кунга, 400 мг.дан ёки бир марта 1600 мг;
- Нитрофурантоин 7 кунга, 100 мг.дан;
- Монурал 3 г бир марта;
- агар булар фойда бермаса 3 кунга Фторхинолонлар;
Кучли оғриқларни йўқотиш учун Дротаверин ёки Папаверин бериш мумкин.
Яхшиланиш 3 кун ичида бўлиши керак: қанча эрта бўлса яхши. Кейинроқ таҳлил натижаси чиқса эмпирик эмас, ҳақиқий давони ўтказасиз.
Фойдасиз
Бизнинг одамларга мўжизакор таблеткалар йўқлигини ва барча ўсимликлар самараси текширилганлигини тушунтириш бефойда. Бироқ:
1. Ўсимликлардан таёрланган буйрак учун эритмалар, иссиқ ванналар ва грелкалар, ҳеч қандай исботланган самарага эга эмас ва қўллаш тавсия қилинмайди!
2. Кучсиз самарали эканлиги учун бета-лактамлар тавсия қилинмайди;
3. Профилактика учун касалликка қадар кўп суюқлик ичиш керак. Касал бўлган бундан маъно йўқ. Қайганга зарар – катта ҳажмдаги суюқлик препаратлар концентрациясини ва самарасини пасайтиради.
4. Ҳар қандай иммуностимуляторлар/модуляторлар/корректорлар – бефойда! Биз иммунитетни созлай олмаймиз!
5. Пре/пробиотиклар ва сут маҳсулотлари циститга таъсир қилмайди.
Аччиқ, шўр, кофеинли, цитрусли, алкоголли таомлар ва ичимликлар бечора сийдик қопчаси шиллиқ қаватини таъсирлаши ва сизни қийналишингизни кучайтиришини эътиборга олсак, мумкин эмас. Шунингдек пешоб билан боғлиқ муаммолар турганида пивонинг сийдик ҳайдовчи таъсирини унутинг!
Жакузи, велосипед, пайпоқлар ва ваннадан фойдаланишингиз мумкин.
Профилактика
Бироз специфик, агар касал бўлишни ҳоҳламасанг, нега энди йўқ дейиш керак.
- Доимий кўп суюқлик ичинг ва ҳожатхонага ўз вақтида боринг. Бу энг муҳими.
- Жинсий алоқадан сўнг пешоб ажратишга чиқинг. Эркаклар ҳам (алоқадан олдин 2 стакан сув ва бўлди). Плюс алоқадан олдин ва кейин яхши гигиена.
- Инфекцияланган пешобни охирги томчисига қадар чиқариб юбориш учун пешоб ажратиб бўлган икки-уч бора кучаниб, борини чиқариб юборинг.
Фойдали маълумотлар манзили: https://t.me/OnlineDoctorUz