1.5.1. ЎРВИ
Doctor XurshidbekЎРВИ – баҳорги-кузги касалликлар гуруҳи.
Синонимлари: ўткир респиратор вирусли инфекция, ОРЗ, шамоллаш, юқори нафас йўллари инфекцияси.
Бу нима
Исботланган фактларга кўра касаллик вақтида битта ЎРВИни бошқасидан, гриппдан фарқлаб бўлмайди. Шу сабабли замонавий тиббиёт барча шамоллаш ва юқумли касалликларни ЎРВИ гуруҳи остига бирлаштирган.
Вирусларни ажрата олмасликка ҳар бир кишининг индивидуал ўзига хослиги, респиратор вирусларнинг ўзаро ўхшашлиги, касалликни қисқа вақт давом этиши сабаб бўлади. Лекин 99.99% аниқ ташҳис айтувчи усуллар ҳам бор. Улар “лаборатор таҳлиллар” деб аталади. Афсуски, бундай қимма усулларда текширув узоқ вақт ҳам давом этади. Лаборатор таҳлил натижаси чиққунга қадар касаллик тузалиб ҳам бўлади. Шу сабабли бундай текширувлар кўпинча илмий мақсадларда ва икки ҳафтадан ортиқ касалланганларга ташхис қўйиш учун ишлатилади.
Риновируслар
Грипп тўғрисида эпидемик маълумот бўлмаса кўпгина ЎРВИларнинг сабабчиларидир. Яъни, грипп эпидемияси бўлмаса 95% ҳолатда ЎРВИга риновируслар сабаб бўлади. Ажратишдан маъно борми? “Даволаш” бўлимини ўқигач вирусларни ажратиш фақатгина илмий мақсадлар учунлигини англаб етасиз. Клиник нуқтаи-назаридан грипп бир кишида оддий ЎРВИ шаклида кечса, бошқаларида иситма билан, оғир кечади.
Ҳеч қандай симптомлар, инкубацион давр, ўзаро фарқлари келтирилган жадваллар риновирус билан оғриган кишини грипп вируси билан оғриган кишидан фарқини ишончли ажратиб бера олмайди. Фақатгина лаборатория усулида аниқлаш мумкин, лекин буёғи хардкор. Бу вирусининг “гапирувчи фамилияси” шундан иборатки бошқалардан кўра бурун кўпроқ оғрийди. Бошқа фарқи йўқ: отит билан, пневмония билан, синуситлар билан асоратлариши мумкин. Худди бошқа ўткир респиратор касалликлар каби.
Грипп
Куз ва баҳорнинг эталони. Грипп жуда юқумли, ёмон ва кўпинча унчалик ҳам ўлимга олиб бормайдиган касаллик бўлиб, деярли барчага танишдир. Касалланганларнинг учдан бири ҳеч қандай белгиларсиз касалликни ўтказишади.
Грипп вирусини ўлдириш мумкинми?
Шубҳасиз. Айримларини ўлдиришга озгина вақт кетади. Фақатгина тўғри даволанилса. Масалан, 2- ва 3-авлод нейраминидаза ингибиторлари (бу сўзларни ёдлашга ҳаракат ҳам қилманг) билан. Занамивир ва Оселтамивир грипп вирусига таъсир этадиган ягона препаратлардир. У ҳам бутунлай йўқотмайди.
Парагрипп
Катталарда оддий гриппдан фарқ қилмайди. Шу сабабли унчалик ҳам аҳамияга эга эмас. Болаларда эса дифтерия каби кечиб, педиатрларга ташхис қўйишда қийинчилик туғдиради. Аммо бизнинг замонда дифтерия билан вакцинага қаршилар зарарланишади. Уларнинг сони эса унчалик ҳам кўп эмас.
Аденовируслар
Ринит ва фарингитлар ташқари аденовирус конюктивит (кўзларни йирингсиз қизариши ва қуруқшаши) келтириб чиқариш орқали ўзи ҳақида маълумот беради. Статистикага кўра бу вирус билан кўпинча болалар ва ўсмирлар зарарланади. Алоҳида ҳоҳиш-истакларга кўра Суайр-Жеймс синдромини келтириб чиқариши мумкин.
Кўпинча ЎРВИларнинг айнан шу варианти синусит ва отит билан асоратланади.
РСИ
Респиратор-синцитиал вирус билан кўпинча чақалоқлар оғрийди. Бу вирус келажакда астма келтириб чиқариши билан аҳамиятли. Катталарда эса бу вирус келтириб чиқарган касаллик ЎРВИнинг бошқа гуруҳларидан фарқ қилмайди.
Бу қандай ишлайди
Каламушларда ўтказилган текширувлар натижасига кўра риновируснинг ўсиб-кўпайиши учун оптимал ҳарорат 32 даражага тенг. Нафас йўлларининг узоқ вақт маҳаллий совуқда қолиши касаллик ривожланишига асос бўлади.
Доктор, менга нима бўлади?
Сиз даволансангиз ҳам, даволанмасангиз ҳам бир ҳафта давомида тузаласиз. Агар “грипп билан оғриган киши қандай касалликлардан вафот этади?” деган саволга ўта қизиқмасангиз ҳар қандай шамоллаш ва гриппда уйда ётиш керак. Айтиб ўтаман: бу гуруҳга таҳминан 5% грипп оғир кечадиган ҳолатлар кириб, кўпинча ОИТС билан оғриган бўлади. Бундай беморларга умуман ҳар қандай юқумли касалликлар билан оғриш мумкин эмас.
ЎРВИнинг давомийлиги 5-7 кун. Буни ҳеч қандай қисқартириб бўлмайди. Чунки бу биологияга асосланган: шу вақт давомида вирусга қарши антитана ва интерферонлар ҳосил бўлади. Бурунга рекомбинат интерферон (ёки бошқа аҳлатлар) томизиш орқали жараённи тезлата олмайсиз.
Ҳолатинигизни парацетамол ёки ибупрофен билан (катталарда қон кетиш ҳавфи, болаларда Рея синдроми ҳавфи туфайли аспирин мумкин эмас) яхшилаб туриш, антиконгестантлар билан бурун бирса очишингиз (бир ҳафтадан узоқ эмас!), нафас йўлларини балғам кўчирувчилар ва муколитиклар билан тозалаб туришингиз мумкин. Бўлди, шу холос.
Даволаш
Шамоллашни даволаш усуллари тўғрисида унутинг. Улар мавжуд эмас!
У йўқ, йўқ ва яна бир карра йўқ! Бунинг учун тиббиётни авф этинг ва эркакча тушунинг!
“Мана мен, оилам, Надя бувим арбидоферофуфломуцил ичдик ва бизга ёрдам берди! Интернетда ҳам ёзишларича яхши препарат экан!”
- дориларни севувчи типик вакил
Жавоб:
1. Сиз ва сизнинг кузатувларининг ҳеч нарсани исботламайди. ОАВ ва интернет – айниқса. Самарани фан исботлайди. Ҳалққа эса уларни В.В.Власов, Доктор Комаровский, доктор Яковлев, Эдзард Эрнст ва Стивен Хокинг каби ақлли одамлар етказади.
2. Рекламалардаги миллионлаб препаратлар – ҳеч нарса билан самараси исботланмаган аҳлатдир. Баъзан салбий самараси ҳам бор. Батафсил РСП.да гаплашамиз.
3. Халқ усуллари ва гомеопатия каби бошқа жодугарликлар ўтган асрдаёқ ишлашни тўхтатган.
Нега шундай? Чунки: 5 кунда турли горчичниклар ва компресслар, арбидол, банкалар, виферон ва оцилококцинум, физиология ва биология қонуниятлари асосида тузалиб кетадиган ЎРВИни даволашни исботлашни имкони йўқ.
Шунинг учун ҳеч ким буни исботлагиси ҳам келмайди, яхшиси сизга ишламайдиган дорини сотади. Сиз ҳам бундан хурсанд.
“Мен сизларни эшитдим. Шамоллашни даволамасликка қарор қилдим. 5 кунда ўлади. Чидадим. Сабр қила олмадим ва дори ичдим. Шу куниёқ тузалдим! Шох ва мот, атеистлар! Дори самара қилди, сизлар – садистсизлар!”
Жавоб:
146% аниқлик билан касаллик худди шу куни ҳеч қандай “дорисиз” ҳам ўтиб кетар эди. Лекин биз буни ҳеч қачон била олмаймиз. Чунки сизда бошланган ишни оҳирига қадар етказишга ирода йўқ. Ақлли тавсияларга тўлиқ амал қилиш ёки сизнинг ишончингиз ва қўрқувингиз билан ўйнашадиган рекламалар ортидан чопиб юришингизни пухта аниқлаб олинг.
Врачга!
Қуйидаги ҳолларда уйга эскулапни чақиринг:
- бир ҳафтадан сўнг ҳеч қандай ўзгариш бўлмаса;
- тана ҳароратининг 38 даражадан ортиши узоқ вақт (3 кундан ортиқ) давом этса;
- симптомлар ҳафта давомида енгилламаса, аксинча кучайса;
- оғриқ, айниқса кўкрак қафасида оғриқ бор бўлса;
Эслатма: булар (ҳатто барчаси бирга бўлса ҳам) уйга тез тиббий ёрдам чақиришга асос эмас. Бундай ҳолларда яқинингиздаги поликлиникадан участка врачи ёки пуллик тиббий муассасадан оила врачини чақириш лозим!
Профилактика
Иммунитетни ҳеч нарса билан тўғрилаб бўлмайди. Бу созламаларга эга телевизор эмас!
Бу билан дўстлашишга тўғри келади.
Мўжиза бўлмайди, мўжизакор пиллюлалар ҳам. Шунинг учун пулларни тўғри овқатланиш ва фитнесга сарфлаган маъқул. Айнан улар ҳар қандай касалликнинг ҳақиқий давоси саналади.
Лекин бу кимга қизиқ? Ундан кўра ҳар қандай ёмонликларда сақловчи, рекламалардаги лохококцинумни ҳарид қилиш ва ўзини лох деб ҳис этиш осонроқ.
“Ҳар куни кунни бурунга пиёз, асалга аралаштирилган саримсоқ, асаларини қаттиқ аҳлатини лимон сокига аралаштириб қўйиш билан бошлайман. Буларни тўғри қиляпманми?”
Жавоблар:
1. Айтайлик бу чекиш ва фойдасиз дориларни ичишдан кўра яхши. Муаммо шундаки “иммунитетни кучайтириш” учун ҳеч қандай восита йўқ. Бу мушак эмаски, машқ қилиб кучайтиргани. Грипп ва шамоллаш 100%лик даволаш йўли ҳам, профилактика йўли ҳам йўқ. Ҳатто Тамифлю ва Реленза ҳам яхши самара бермайди. Арбидол ва интерферон кабилар ҳеч қачон даволашга яқин келмайди ҳам.
2. Катта дозадаги аскорбин кислотасини ҳам мета-таҳлилларда ўз исботини топмади: айтганча, лимонда ушбу витамин бошқа мевалардан кўра кам. Қачондир бу миқдорга қизққанмисиз? Эхинацея ва наъматак ҳам ҳудди шу каби бефойда.
3. Саримсоқдан тайёрланган фитонцидлар ҳам самарасиз, уларнинг самарасизлиги исботланган. Горчичниклар, банкалар, қалампирли пластир – реал самарасиз чалғитувчи усуллардир.
Жамоат жойларида ниқоб тақиш ҳам сизни респиратор инфекциялардан ҳимоя қилмайди, улар бир қанча зўрроқ. Ниқобни касалланган киши ёки иммунодефицит касалликлар билан оғриган бемор бошқа касалликларни юқтирмаслик учун тақса, фойдаси бор. Вируслардан фақатгина газлардан ҳимояловчи ниқоб (противогаз) реал ҳимоя қилади.
Фойдали маълумотлар манзили: https://t.me/OnlineDoctorUz