کسبوکار در بحران: بقا میان جنگ و بیاعتمادی
موسسه رحمانکیوان محیطمافی_مدیرعامل دیجینکس_
ما قبل از جنگ دوازده روزۀ اخیر با مجموعهای از بحرانها روبهرو بودیم شامل لغو برجام و بازگشت تحریمها، خشکسالی، گرانشدن بنزین، هواپیمای اکراینی، کرونا، جنبش مهسا، سقوط هواپیمای رئیسجمهور و ناترازی گاز و برق
رشد تقاضا در روزهای جنگ
جنگ تنها برای ما آشکارتر کرد که در سراشیبی بدی قرار داریم.
البته اینطور نیست که تمامی کسبوکارها در پی جنگ با بحران روبهرو شوند و چه بسا که جنگ موجب رشد تقاضا در برخی کسبوکارها بودهاست. برای نمونه، در همین جنگ دوازده روزه با رشد ناگهانی تقاضا در فیدیبو، طاقچه، بازیهای آنلاین داخلی، جاباما، جاجیگا و... روبهرو بودیم که البته نمیتوان گفت این رشد تقاضا به تمامی خوب است؛ رشد تقاضای ناگهانی میتواند منجر به بحران داخلی یک کسبوکار بشود.
با شروع همهگیری کرونا افزایش تقاضای خرید آنلاین، باعث شد دیجیکالا دچار بحران شود. اسلاید زیر چرخه ثبت تا تحویل سفارشها را نشان میدهد:
عوامل ریشهای کمبود ظرفیت در دیجیکالا در ابتدای همهگیری کرونا:
۱.افزایش تعداد کل سفارشات
۲. افزایش تعداد کالاهای سفارش داده شده از متوسط ۳ به ۸ کالا در هر سفارش
۳. بسته بودن پاساژها و کنسلی تامین کالا توسط فروشندگان
۴.خروج دیرهنگام کالاهای موجود در انبار و شلوغتر شدن انبار
۵.افزایش تعداد نیروهای تازهکار و افزایش خطاها و کاهش بهرهوری
حمله روسیه به اوکراین از فوریۀ ۲۰۲۲ شروع شد و باعث شد ۳۰ درصد GDP کشور افت کند. آن زمان ۲۲۸ هزار نفر در حوزۀ فناوری فعالیت میکردند که در سال اول جنگ نزدیک ۵۷هزار نفر مجبور به مهاجرت شدند و حدود ۷هزار نفر به نیروهای مسلح پیوستند. در اوکراین، از آغاز جنگ، بسیاری از دفاتر از شهرهای در معرض جنگ به شهرهای دیگر منتقل شدهاند؛ استارتاپها در بسیاری موارد سرمایۀ لازم را برای ادامۀ کار ندارند.
در مجموع، اوکراینیها با تجربۀ انفجارهای ناگهانی، قطعی برق، قطعیهای ارتباطی، ترس از دست دادن نزدیکان و فشار روانی زیاد روبهرو هستند، شرایطی که ما هم تا حدی در جنگ دوازده روزۀ اخیر تجربه کردیم. اما میان ما و اوکراین تفاوتهایی وجود دارد. دو وجه تمایزی که ایران و اوکراین داشتند یکی این بود که اتحادیۀ اروپا شدیداً از اوکراین حمایت کرد و بسیار کمکهای بلاعوضی از ناحیۀ نهادهای بینالمللی به استارتاپهایشان شد، به طوری که در این مدت نزدیک ۴۶۰ میلیون دلار جذب سرمایه شد و به قدری رشدشان خوب بود که طی ده ماه اول جنگ حدود ۷ میلیارد دلار در حوزۀ فناوری درآمد داشتند و حتی صادرات آیتی داشتند و خیلی از پلتفرمهایی که بیرون نیاز هستند در اوکراین ایجاد میشد. همچنین در این دوره حدود 35درصد خانمها در حوزۀ کارآفرینی استارتاپی فعال بودند، در حالیکه در این دوره متوسط مشارکت خانمها در اروپا در این حوزه ۲۹درصد بود.
به علاوه، ارزش استارتاپها در این سه سال سه برابر شد. و این تفاوت میان دولتی است که به مردمش اعتماد نمیکند و تکنولوژی را ابزار جاسوسی میداند و دولتی که با اعتماد به مردم و تکنولوژی شرایطی فراهم میکندکه تکنولوژی کشور را نجات میدهد و GDP رشد مییابد. در جنگ اوکراین، در پی حمایت اتحادیۀ اروپا از این کشور و استفاده از استارلینک، با رشد بخش آیتی و افزایش ارزش استارتاپها در اوکراین روبهرو بودیم؛ استارتاپهایی که با دولت همراه بودند؛ یعنی وقتی اعتماد دولتمردان اتفاق میافتد، استارتاپها به جای اینکه منفعل باشند، به کمک دولت میآیند، همانطور که در اوکراین در زمان جنگ روی داد و استارتاپهایی ابزارهایی برای شناسایی زودتر پهبادها ساختند؛ استارتاپهایی ابزار هشدار حملات هوایی درست کردند؛ و استارتاپهایی به کمک مردم آسیبدیده شتافتند و غیره.
. نمونههایی از استارتاپهای موفق و الگوها
● Awesomic: (طراحی دیجیتال on-demand) در ۲۰۲۲ مبلغ ۸۰۰٬۰۰۰ دلار سرمایه جذب کرد، و از صندوق حمایتی Google for Startups نیز کمک دریافت کرد.
● Ajax system: (تولید محصولات امنیتی خانه هوشمند) حفظ تولید، عرضه جهانی و توسعه محصول در زمان جنگ، ایجاد اپ هشدار حملات هوایی با ۲۴میلیون دانلود
● Preply: (آموزش زبان انگلیسی) جذب ۱۲۰میلیون دلار سرمایه در حین جنگ
● توجه ویژه به Defence Technology توسط دولت و رشد استارتاپها در این حوزه بخصوص برای مقابله با ریزپرندهها
دو عامل کلیدی تعیینکنندۀ وضعیت کسبوکارها در دوران جنگ هستند: یکی ارتباط با دنیا و دیگری سطح اعتماد میان دولت و مردم و چون اوکراین از این لحاظ وضعیت بدی نداشت، کسبوکارها، به خصوص کسبوکارهای دیجیتال این کشور در دوران جنگ با بحران جدی روبهرو نشدند.
مستاصل نباشیم
محیطمافی درباره بحرانهای جامعه ایران و کارآفرینی در این شرایط توضیح داد: «ما باید هیجاناتمان را به رسمیت بشناسیم. این اتفاق به تنهایی قدم خیلی بزرگی است. من ناامیدم اما این ناامیدی من را به استیصال نرسانده. هیچ پیشبینی از آینده ندارم. فکر میکنم باید به احساساتمان اعتماد کنیم و آنچه را که فکر میکنیم درست است انجام دهیم. مستأصل نباشیم. ولی ادای امیدواربودن هم نباید درآوریم و نباید به خودمان دروغ بگوییم.»
بخشی از گزارش نشست «در سایه نابرابری و جنگ:اقتصاد کسب و کارها» را خواندید.
موسسه رحمان