چهل و پنج سال پیش...

«... وضع ساختمان‌ها و اماکن واقع در اطراف حرم مطهر حضرت رضا (ع) و به‌خصوص مسافرخانه‌ها و زوارخانه‌ها چه از نظر استحکام و چه از نظر فنی و اجتماعی و بهداشتی بسیار نامطلوب و با توجه به این موضوع که در شرایط فعلی سالیانه بیش از هفت میلیون نفر از مسلمانان و جهانگردان در این محل مقدس در رفت‌وآمد می‌نمایند، مسئله بغرنج و پیچیده‌تر دیگر نیز تحت عنوان مسئله‌ی ترافیک محیط بسیار شلوغ و ناهنجاری را در اطراف حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام به وجود آورده که به هیچ عنوان با عظمت و شأن دربار ملائک‌پاسبان امام هشتم شیعیان جهان تطبیق نمی‌نماید و بر این اساس سال‌هاست که اجرای سریع طرح تخریب اماکن واقع در اطراف حرم مطهر حضرت رضا علیه السلام و نوسازی و بازسازی این منطقه تنها راه حل رفع مشکلات شناخته شده است...»

تقریباً از سال‌های پایانی دهه‌ی ۱۳۴۰ فکرنوسازی بافت اطراف حرم مطهر در ذهن مدیران مملکت، استان و شهر بود. ۲۱ اردیبهشت ۱۳۵۳، عبدالعظیم ولیان استاندار خراسان و نایب التولیه شد. اسفند ۵۳ و در پی درخواست شهردار مشهد برای رسیدگی به سقف بازار زنجیر، کار با خراب‌کردن سقف بازار آغاز می‌شود.

پس از لختی توقف، روزنامه‌ها نوشتند که از ۱۸ فروردین ۵۴ تخریب فلکه‌ی خارجی به مساحت ۲۱ هکتار از سر گرفته شد.

کمیسیونی ۵ نفره شامل فرماندار، دادستان، رئیس ثبت، نماینده‌ی شهربانی و ساواک بر کار قیمت‌گذاری و خرید نظارت داشتند. به مالکان دو پیشنهاد داده می‌شد؛ یکی خرید عرصه و اعیان و حق کسب و پیشه و پرداخت نقدی یا واگذاری زمین در طرح تازه‌ی فلکه معادل مساحت عرصه‌ی پیشین. پنج ماه بعد با تخریب ۱۴۰۰ مغازه و ۷ پاساژ و ۱۵ تیمچه و ۲۵ سرا و ۹۸ مسافرخانه یا هتل و ۱۲۶ منزل مسکونی و پرداخت و تامین حقوق مالکان در ۲۰ام شهریور ۱۳۵۴ کار ایجاد فلکه‌ی خارجی به شعاع ۱۸۰ متر از مرکز گنبد به پایان رسید.