پیام سید محمد خاتمی به انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران
بسم الله الرحمن الرحیم
شانزده آذر را باید در متن حرکت ملت ایران که از دو قرن پیش آغاز شده است و هم‌چنان ادامه دارد دید و فهمید و تحلیل کرد؛ نه به عنوان حادثه ای جدا و بی‌ارتباط با دیگر حوادث و رویدادهایی که در این دوران بوده است.
شانزده آذر از سوی دیگر نسبیتی دارد با دانشگاه و دانشجو و نیز نقشی که دانشگاه به ویژه دانشجوی متعهد که قلب تپندۀ ملت است در این فرایند دارد.
و بالأخره شانزده آذر با آمریکا و سیاست‌های توسعه‌طلبانه و دخالت‌جویانه‌اش در کشور مناسبت دارد و این نسبت با روی کار آمدن باند ماجراجو و خطرناک نه تنها برای ما که برای جهان حساسیت پیدا کرده است.
(ملت) امریست متحدث و متعلق به دورۀ جدید تاریخ بشری ولی مردم و کشور عزیز ایران از ده‌ها قرن پیش وجود داشته است. قبض و بسط سرنوشت ملت و کشور ما به خصوص در دوران اخیر سبب فراز و فرود فراوان در تاریخ شده است و آن را بارورتر و پرژرفا تر کرده است و در همه حال ایران، ایران بوده است و ایرانی ایرانی و چه بخواهیم و چه نخواهیم به عنوان ملت ده ها سال است که در تاریخ حضور خود را در تاریخ اعلام کرده.
قوم‌های مختلف با گویش‌ها، منشها، انگاره‌ها و انگیزه‌های متفاوت اما دارای سرزمین‌های مشترک و منافع مشترک در صورت ملّت یگانه شده‌ایم و رنگین‌کمان زیبایی به نام ملت ایران در تاریخ خودنمایی کرده و می‌کند.
این ملت در فرایند رشد تاریخی خود به اجماع خواستار رهایی از استبداد وابستگی به اجانب و عقب ماندگی و بی‌عدالتی بوده و هست و از یاد نبریم که مایۀ فرهنگ ایرانی، دینی است و اسلام عزیز این مایه را درخشان‌تر و دل‌پذیرتر کرده است و در چهارده قرن اخیر بیش‌ترین تأثیر و نفوذ را در متن جامعۀ ما داشته است و حتی آنان که به آیینی دیگری غیر از اسلام دل‌بستگی داشته اند از اسلام به عنوان مایه فرهنگ متاثر بوده اند؛ به خصوص که به لحاظ فرهنگی و نه ضرورتاً سیاسی اسلام آن‌گونه که در ایران رواج داشته است هیچ‌گاه در صدد نفی گرایش‌های دیگر نبوده و نوعی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را توصیه کرده است.
در مشروطیت ملت به رسمیت شناخته شد و انقلاب باشکوه اسلامی نیز که پیشنهادش جمهوری اسلامی بود نظام نوپا را بر پایه خواست و ارادۀ ملت استوار کرد و علل قاعده اگر جمهوریست باید همۀ اجزا این ملت را شهروندانی به حساب آورد که از حقوق و نیز مسئولیت‌های شهروندی برخورداراند.
ملت ایران در مسیر پر فراز و نشیب خود برای رسیدن به آزادی استقلال پیشرفت و عدالت توأم با ارزش‌های الهی و انسانی با مشکلات فراوان روبرو بوده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها فزون‌خواهی و سلطه‌طلبی قدرت‌های جهانی بوده است و ایران گرچه اساساً هیچ‌گاه مستعمره نبوده است ولی رسماً تحت استیلای بیگانه و به خصوص در دورانی آشکارا میدانی بوده است که روس و انگلیس بازیگران مهم آن بوده‌اند و حکومت‌های نا عادل و متقلب به منافع مردم و کشور و وابسته به بیگانه ابزار در دست جنایت‌کاران خارجی بوده است.
با کودتای ننگین انگلیس امریکایی علیه دولت ملی دکتر مصدق و بر ضد حاکمیت ملت، قدرت تازه به دوران رسیدۀ امریکا وجه میراث‌خواری و جانشینی خود از استعمار کهن را از جمله در ایران نشان داد. با کودتای ننگین دوران تازه ای از اختناق، بازداشت، حبس، حصر، شکنجه و اعدام در ایران با کمک آمریکا رواج یافت و چند ماه بعد از کودتا معاون رئیس جمهور ایالات متحده به ایران آمد تا دست‌مریزاد بگوید به دست‌نشانده‌های خود و از پیروزی بر ملت ایران اظهار خشنودی کند و در این موقعیت خطیر بود که دانشگاه در آن فضای سرد و تلخ فریاد کشید تا بگوید ملت زنده است و با خون پاک جوانان بر زندگی ملت و اعتراض به حکومت کودتا و پشتیبانان آن به خصوص امریکا شهادت داد. سیری که از ۲۰۰ سال پیش آغاز شده بود یک بار بعد از مشروطیت در اثر هرج و مرج ناشی از تفرقه و تشخیص ندادن اولویت‌ها به خصوص از سوی کنش‌گران سیاسی اعم از دینی و غیر دینی و نیز دخالت‌های خارجی و به خصوص با استقرار دیکتاتور رضاخانی دستاورد بزرگ مشروطیت به مومیایی ویترینی تبدیل شد؛ یعنی ملت در سیر خود شکست خورد ولی باز هم ملت بعد از شهریور ۲۰ اعلام حضور کرد. حضوری که با نهضت ملی و دولت ملی برآمده از آن آشکار شد ولی باز هم با کودتای ۸ مرداد ملت شکست خورد ولی از پای نایستاد تا در چهرۀ باشکوه انقلاب اسلامی حضور مبارک خود را به جهانیان اعلام کرد.
باری، شانزده آذر را باید بانگ بیدار باش ملت دانست و وظیفۀ امروز دانشگاه و دانشجو نیز اعتراض به خودسری و بداندیشی و کژتابی و توطئه‌گری بیگانه، به خصوص باند حاکم کنونی آمریکا و پافشردن برخواست تاریخی ملت یعنی استقلال، آزادی و پیشرفت و عدالت که با توجه به هویت فرهنگی ملت این همه باید بر اساس دین و پشتیبانی دین باشد؛ البته در صورتی که دین در عرصه حیات جهانی پنهان ببینیم و بدانیم که نه تنها با آزادی و استقلال و پیشرفت و عدالت مخالف نیست بلکه مؤید آن است.
به خصوص وظیفۀ دانشگاهی و دانشجویان مسلمان در این زمینه سنگین‌تر است و هنوز و نیز در آینده شعار مهم همۀ ما استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی است.
توطئه‌های بیرونی و فشارهای ظالمانه و ناجوان‌مردانه‌ای که به ملت و کشور وارد می‌آید و رویکردهایی که منافع ملی را در نظر ندارد یا در تشخیص آن اشتباه می‌کند و تداخل‌های موجود و احیاناً ناکارآمدی‌ها، همگی سبب شده است که علی‌رغم تلاش فراوان مسئولان و به خصوص دولت محترم، فشارهایی بر مردم و به خصوص طبقات محروم‌تر وارد آید.
باید همه دست به دست هم بدهیم و ضمن ایستادگی در برابر فزون‌خواهی‌ها و توطئه‌های بیرونی، در درون نیز بتوانیم با هم و با جدی شمردن حاکمیت مردم بر سرنوشت خود و تأمین حقوق اساسی مردم و آزادی‌های بنیادین، مسیر توسعه و پیشرفت موزون و پایدار همه جانبه را با همۀ مشکلات طی کنیم و بدون این که از اصول و آرمان‌های اصیل خود دست برداریم، واقع‌گرا، همگی از دولت و ملت و حاکمیت و مردم نه رویاروی هم که در کنار هم قرار گیریم.
حاکمیت، حق و حرمت مردم را در عهد پاس دارد و مردم نیز در کنار حکومت، در جهت ارتقا سطح معنوی و مادی کشور و سرافرازی آن بکوشند. در این زمینه دانشگاه و دانشجو باید پیشتاز و نقش افرین باشد و چنین باد.
سیدمحمد خاتمی - ۱۶ آذر ۱۳۹۷