ياد خدا روشنى بخش دلها (٣)
فرزاد وليدى - دانشجوى دكتراى علوم قرآن و حديث📎در ادامه ی موضوع ذكر، به برخى از مصاديق ذكر در احاديث پيامبر صلى الله عليه و سلم خواهيم پرداخت.
🔺قبل از ورود به بحث، از مخاطبان گرامى تقاضا دارم توجه كافى را در مطالعه مطلب معطوف دارند.
خداوند متعال در قرآن كريم، بر جداشدن روح از جسم هنگام خواب تأييد و تصریح مى كند. همچنین موضع گيرى پيامبر هنگام خوابيدن و برخاستن از خواب، و تبیین وجوه تربیتی موجود در آن بسيار قابل توجه بوده و نشان از ارتباط عميق ايشان با خداوند متعال دارد.
🔹اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَيُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
الله جانها را در لحظۀ مرگ مىگیرد و [نیز] جان کسی را كه نمرده است، به هنگام خوابش [مىگیرد]؛ آنگاه جانهایی را كه حكم مرگ بر آنها رانده است، نگه مىدارد و جانِ دیگران را تا هنگام معین [مرگ] بازپس میفرستد. در این [امر] براى هر کس که بیندیشد، نشانههایى [از قیامت] وجود دارد.
زمر - آیه ۴۲
همان گونه که هنگام مرگ، روح از جسم جدا مى شود، هنگام خواب نيز چنین جدایی اتفاق مى افتد؛ با این تفاوت که جدایی روح از جسم در خواب_برعکس مرگ_ کاملا ملموس و قابل درك نيست؛ زیرا هنگام خواب، تمامى اجزای بدن آدمى از جمله دستگاه تنفس، قلب و ... همچنان فعّال هستند؛ اما با این وجود، انسان در خواب، هيچ دركى از محيط پیرامون خویش ندارد و نمى تواند با حواس ظاهرى خود، با آن ارتباط برقرار كند. با اين وصف، هنگام خواب، روح به طور كامل از جسم جدا نشده و ارتباطش با آن به طور کامل قطع نمى گردد؛ اما در موقع مرگ، ارتباط روح با جسم به طور كامل منقطع مى گردد.
پيامبر صلى الله عليه و سلم با شناخت و آگاهى دقيق نسبت به اين موضوع، و احتمال عدم بازگشت روح به جسم هنگام خواب، و با اين بينش كه مرگ، پايان كسب ثواب و انجام عمل صالح، و اتمام فرصت توبه و طلب آمرزش از خداوند متعال است؛ قبل از خوابيدن چه زيبا، دلنشين و عميق، _و با در نظر گرفتن تمامى مسائلى كه بدانها اشاره شد،_ ادعیه ی زیر را بر زبان جارى ساخته اند:
◽️اللَّهُمَّ إِنَّكَ خَلَقْتَ نَفْسِيْ وَأَنْتَ تَوَفَّاهَا، لَكَ مَمَاتُهَا وَمَحْيَاهَا، إِنْ أَحْيَيْتَهَا فَاحْفِظْهَا، وَ إِنْ أَمَتَّهَا فَاغْفِرْ لَهَا، اللَّهُمَّ إِنيْ أَسْأَلُكَ الْعَافِيَةَ
« بار الها! تو جان مرا آفريدى، و خودت آن را دوباره باز پس می گيرى، مرگ و زندگى آن به دست توست. الهى! اگر زنده اش نگه داشتى؛ از آن محافظت كن، و اگر آن را ميراندى؛ پس مورد آمرزش خویش قرار ده. الهى! من از تو عافيت می خواهم». (رواه مسلم)
◽️بِاسْمِكَ رَبيْ وَضَعْتُ جَنْبِيْ، وَبِكَ أَرْفَعُهُ، فَإِنْ أَمْسَكْتَ نَفْسِيْ فَارْحَمْهَا، وَإِنْ أَرْسَلْتَهَا فَاحْفَظْهَا بِمَا تَحْفَظُ بِهِ عِبَادَكَ الصَّالِحِيْنَ
«پروردگارا! به نام تو پهلوى خود را بر زمين نهادم، و به كمك تو آن را از زمين، بلند می كنم. اگر در حالت خواب روح مرا قبضه كردى؛ آن را ببخشاى، و اگر دوباره به او اجازه ى زندگى دادى؛ از آن محافظت فرما، همچنانكه از بندگان نيكت محافظت میكنى». (رواه البخاری و مسلم)
◽️بِاسْمِكَ اللَّهُمَّ أَمُوْتُ وَ أَحْيَا
« خدايا، با نام تو مي ميرم و زنده مي شوم». (رواه البخاری)
هنگام بيدار شدن از خواب نیز فرموده اند:
◽️الحمدلله الَّذِي أحْيَانَا بَعْدَ مَا أمَاتنَا وإليه النُّشُور
«ستايش خدایی راست كه ما را بعد از اينكه ميرانده بود؛ دوباره زنده گردانید، و پس از آنكه دوباره پس از مرگ زنده شديم؛ بازگشتمان به سوی اوست».
◽️الحمد لله الَّذي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي. وعافاني في جَسَدِي، وأذِنَ لي بِذِكْرِه
« ستايش خدایی راست كه روحم را به من بازگردانيد و به تنم سلامتی داد و از او اجازه يافتم كه يادش كنم».
▪️مخاطبان گرانسنگ! ارتباط عميق پيامبر صلى الله عليه و سلم با خداوند متعال را هنگام خواب و بيدارى به نظاره بنشينيد، و به ياد داشته باشيد كه در تمامى احاديث ذكر شده، پيامبر صلى الله عليه و سلم، اصحاب كرام را به خواندن اين دعاها امر فرموده است.
🍃دلیل اصلى در توصيه به مطالعه دقیق در ابتدای این يادداشت، درک تفاوت بسيار زياد موجود بين كسانى است كه با وضو و خواندن اين اذكار و ادعيه ها به خواب مى روند و هنگام بیدار شدن از خواب، براى اقامه ى نماز به شكرانه ى حيات دوباره، خداوند متعال را ثناگو بوده و با نشاطى برآمده از ايمان، به زندگى و حيات مؤمنانه ی خود ادامه مى دهند؛ با كسانی است كه با آشفتگى و روحيّه ای خسته سر بر بالش گذاشته و با سنگينى و رخوت، به رختخواب مى رود و با بى حوصلگى و از روى اجبار از خواب برخاسته و به زندگى روزمره خود ادامه مى دهند، و بنگر که تفاوت ره از کجا تا به کجاست...
