«نامم کجاست» تلنگری به جامعهی مردسالار افغانستان
منیژه رحیمی – مریم رحمانی
دیگری: کمپین آنلاین «نامم کجاست؟» حدود یک سال قبل در17 سرطان(تیر) 1396 در هرات از طریق شبکههای اجتماعی برای مرئی کردن هویت زنان در افغانستان آغاز به کار کرد.طی دوران طالبان استفاده از نام زنان در افغانستان ممنوع شد و با وجود اینکه 18 سال از سقوط طالبان میگذرد هنوز هم نام زنان در بسیاری از مناطق افغانستان استفاده نمیشود. در بعضی از مناطق دانستن نام خواهر، مادر یا یکی از زنان خانواده برای مردان یک نوع «دشنام و بیشرمی» تلقی میشود. شروع کنندهی این کمپاین لاله عثمانی است. او پس از اینکه آگهی درگذشت همسر یک شاعر و نویسنده معروف را در فیسبوک دید که در آن هیچ اشارهی نه تنها به اعضای زن خانواده، بلکه حتی به متوفی هم که زن بود، نشده بود، به این فکر فرو رفت که چرا باید حتی افراد با سواد و سرآمدان جامعه، این گونه هویت زنان را انکار میکنند. به مناسبت پایان یک سالگی این کمپین گفتگوی ما را می خوانید با سباوون بیابانی متعلم(دانش آموز) صنف دوازدهم مکتب در هرات که یکی از برگزارکنندگان و اعضای کادری «کمپین نامم کجاست؟» است
رحمانی لطفا به زمینههای شکلگیری کمپین نامم کجاست اشاره کنید. این کمپین با چه هدفی شکل گرفت و چقدر از آن استقبال شده است؟ بعد از یک سال فعالیت از آن، چه نتیجهي داشته است؟
بیابانی: در افغانستان هنوز هم زنان سرکوب میشوند. نامشان در نسخهی داکتر، دنیایی مجازی، کارت دعوت عروسی، کارت فاتحه، و حتی در روی سنگ مقبره شان نوشته نمیشود. این یک تلنگری بود برای لاله عثمانی که میخواست برای مردم سوال ایجاد کند. هدف این کمپاین بیشتر طرح سوال در ذهن مردم بود. تا در ذهن بانوان این سوال خطور کند و از خود بپرسند که چرا نام ما شرمبرانگیزاست و آقایان نیز به این سوال محو شوند که اگر نام زن شرمبرانگیزاست پس چرا در زمان تولد به زن نام میدهند. و خیلی موفق شدیم در این راستا و از چیزی که تصور میکردیم بیشتر به هدف رسیدیم. این سوال در سطح جهان مطرح شد و از آلمان، آمریکا، ایران و گوشههای جهان ما را حمایت کردند و رسانههای معتبر جهان به مصاحبهی ما پرداختند. و حالا این ذهنیت ایجاد شد و عدهای از زنان افغان نامهای شان را در کارتهای دعوت عروسی و نسخه داکتر مینویسند. ما ثابت ساختیم که بانوان افغانستان دیگر حجمی از ظلم را تحمل نمیکنند. سعی میکنند با ایجاد چنین کمپاینها و نوشتن در مورد حقوق زنان به تحقق آن راه یابند.
رحیمی: کمپاین نامم کجاست فقط به سطح شهرها مثل کابل، هرات و مزار بود. در شهرهای دیگر هنوز روشنفکر نمایان و بیسوادان از عمق سنت و فرهنگ فئودالی بیرون نشدهاند، چگونه این کمپاین را میتوان گسترش داد؟ در دهات و ولایات چه برنامه ای برای آگاهی دهی زنان دارید؟ در استان های بزرگ افغانستان مثل ننگرهار زنان اجازه رفتن به بیرون از خانه را حتی برای خرید لباس ندارند، شما چه راهکاری پیشرو دارید تا آنها نیز بتوانند از حقوق انسانی شان دفاع کنند؟
بياباني:در مرحلهی اول هدف ایجاد سوال برای روشنفکرنمایان بود. ما همه میفهمیم روشنفکران و کسانی که در راس و شهرها هستند، بیشتردر جامعه نقش دارند و اول باید برای این دسته سوال ایجاد کنیم و تلنگر بزنیم و تصمیم داریم تا در مرحلههای بعدی به مشکلات دیگر زنان در دهات و ولایات برسیم. برای ما طرح سوال از طریق دنیای مجازی و در سطح شهرها هدف بود و بیشتر از این هدف گذاری نکردیم. در مورد طرح سوال به خوبی به هدف رسیدیم.
رحمانی: من در جاهای مختلف از جمله صفحه فیسبوک شما خواندم که برخی معتقد هستند این حرکت کپی برداری از روشهای غربی است و اینکه برای بهبود وضعیت زنان در افغانستان باید پله به پله پیش رفت و کمپین نامم کجاست حرکتی رادیکال است. چقدر این نظر را قبول دارید؟
بياباني:من کاملا این نظر را رد می کنم. نخست گفتن نام زن در افغانستان در این اواخر منع شدهاست. اسامی نام زنان پیشرو افغان چون ملالی، ثریا، نادیا و ... در کتابها بصورت واضح ذکر شده است. پس موضوع ریشه ندارد که بگویم از غرب تقلید میکنیم. بسیاری از مردم برای اینکه مطلبی را کوتاه کنند از این موضوع استفاده میکنند. و میخواهم با خود تفکر کنیم که تا زمانی که نام نداشته باشیم، چگونه به(زینه ی) پلهی دیگر قدم بگذاریم؟ وقتی پاسپورت و شناسنامه نداشته باشیم، نمیتوانیم سفر کنیم پس ما اگر نام نداشته باشیم چطوری بتوانیم فعالیت کنیم؟ پس پلهی اول داشتن نام است. اینکه ما بخواهيم پیشرفت کنیم و تمام تابوها را بشکنیم بدون به کار بردن نام زنان در جامعه اصلا امکان پذیرنیست.
رحیمی: از نظر شما آیا این کمپین میتواند از ستم سیستماتیک که بالای زنان صورت می گیرد، بکاهد؟
بياباني:وقتی ما چنین معضلاتی را از بین ببریم، ظلم کم کم از بین میرود و زمانی که گروهی از بانوان به خاطر نام خود کمپاین میکنند و از حق خود دفاع میکنند و منسجم میشوند در اینده مطمئنا اوضاع بهتر میشود و من خوشبین هستم. ما به عنوان انسان نامی نداریم. هدف ما ایجاد سوال بود چرا ما زنان نام نداریم. هدف کمپاین ما ایجاد سوال بود و تمام ویدئویی هایی که از شهرهای مختلف به دست ما رسید و زنان افغانستان ویدئو پر کرده بودند در مورد این مطلب برای ما خیلی حس خوبی ایجاد کرد. در آخر بگوییم که من از همه جنبشهای زنان در دنیا حمایت میکنم و با زنان ایران، هندوستان، پاکستان، عربستان ایستادگی خواهم کرد. چون برایم ملیت مهم نیست بلکه انسانیت ملاک است. و ما زنان در همه جای دنیا سرکوب میشویم و باید مسئله نژاد و ملیت را برای مبارزه با ستم کنار بگذاریم.